بازیافت کاغذ: چرخه‌ای سبز برای نجات زمین
کاغذ چگونه بازیافت می‌شود؟ (مراحل فرآیند بازیافت)
فرآیند بازیافت کاغذ یک سفر مهیج است که در چند مرحلهٔ مشخص و پشت سر هم انجام می‌شود. درک این مراحل به ما کمک می‌کند بدانیم مشارکت ما چگونه به یک محصول جدید تبدیل می‌شود.
۱. جمع‌آوری و تفکیک: این اولین و مهم‌ترین قدم است. کاغذهای باطله از سطل‌های زبالهٔ مخصوص، مدارس، ادارات و خانه‌ها جمع‌آوری می‌شوند. سپس آن‌ها را بر اساس نوع (روزنامه، مقوا، کاغذ سفید و...) تفکیک می‌کنند، زیرا هر نوع کاغذ برای تولید محصول خاصی استفاده می‌شود.
۲. خرد کردن و خمیر کردن: کاغذهای جمع‌آوری شده را با دستگاه‌های مخصوص خرد کرده و با آب و برخی مواد شیمیایی مخلوط می‌کنند تا به ماده‌ای خمیری به نام «پالپ[2]» تبدیل شود. این مخلوط در دستگاه بزرگی به نام «پالپر[3]» هم زده می‌شود.
۳. الک کردن و شستشو: خمیر کاغذ از صفحه‌های الک ریز و درشتی عبور داده می‌شود تا ناخالصی‌های بزرگ مانند منگنه، پلاستیک و شن و ماسه از آن جدا شود. سپس خمیر شسته می‌شود تا موادی مثل جوهر و چسب از آن زدوده گردد.
۴. سفیدگری (اختیاری): اگر قرار باشد کاغذ بازیافتی سفید شود، به خمیر، مواد سفیدکننده (مانند پراکسید هیدروژن) اضافه می‌کنند. البته برای تولید کاغذهای قهوه‌ای بسته‌بندی (مثل کارتن‌تخم‌مرغ) این مرحله انجام نمی‌شود.
۵. قالب‌گیری و خشک کردن: خمیر تمیز شده روی یک تور فلزی پخش شده و آب آن گرفته می‌شود. سپس این لایه‌های مرطوب از بین غلتک‌های داغی عبور داده می‌شوند تا کاملاً خشک و صاف شوند و در نهایت به رول‌های بزرگ کاغذ جدید تبدیل گردند.
فواید بازیافت کاغذ: چرا باید کاغذ بازیافت کنیم؟
بازیافت کاغذ مزایای بسیار زیادی برای سیارهٔ ما، اقتصاد و خودمان دارد. این فواید به‌راحتی با چند مقایسهٔ ساده قابل درک هستند.
| مزیت | توضیح و مثال عددی |
|---|---|
| حفظ درختان | برای تولید هر 1 تن کاغذ جدید باید حدود 17 درخت قطع شود. اما با بازیافت همان مقدار کاغذ باطله، می‌توان از قطع این درختان جلوگیری کرد. |
| صرفه‌جویی در آب | تولید کاغذ از چوب درختان به آب بسیار زیادی نیاز دارد. بازیافت کاغذ می‌تواند مصرف آب را تا حدود 60% کاهش دهد. |
| صرفه‌جویی در انرژی | انرژی مورد نیاز برای بازیافت کاغذ، تقریباً 40% کمتر از انرژی مورد نیاز برای تولید کاغذ از خمیر چوب درختان است. این انرژی صرفه‌جویی شده می‌تواند برق چندین خانه را تأمین کند. |
| کاهش آلودگی هوا | فرآیند بازیافت در مقایسه با تولید کاغذ از چوب، آلودگی هوای کمتری ایجاد می‌کند. این کار به کاهش گازهای گلخانه‌ای و مقابله با تغییرات آب‌وهوایی کمک می‌کند. |
| کاهش زباله | کاغذ و مقوا حدود 25% از حجم زباله‌های دفن‌شده در محل‌های دفن زباله را تشکیل می‌دهند. بازیافت، این حجم را کاهش داده و به عمر بیشتر این مکان‌ها کمک می‌کند. |
از کاغذ بازیافتی چه محصولاتی ساخته می‌شوند؟
شاید برایتان جالب باشد که بدانید کاغذهای بازیافتی به چه چیزهایی تبدیل می‌شوند. بسیاری از محصولاتی که هر روز استفاده می‌کنیم، حاصل این چرخه هستند:
• محصولات کاغذی: روزنامه، دستمال کاغذی، کارتن تخم‌مرغ، جعبه‌های مقوایی (مثل جعبه‌های شیر یا آبمیوه)، کاغذهای چاپ و نوشت‌افزار، کاغذهای بسته‌بندی و...
• محصولات غیرکاغذی: برخی از عایق‌های حرارتی مورد استفاده در دیوارها و سقف خانه‌ها از خمیر کاغذ بازیافتی ساخته می‌شوند. حتی در تولید کفی کفش و برخی مصالح ساختمانی نیز از این مواد استفاده می‌شود.
نکتهٔ مهم اینجاست که کاغذ را می‌توان چندین بار بازیافت کرد. البته با هر بار بازیافت، طول الیاف سلولزی[4] آن کوتاه‌تر می‌شود. به طور معمول، یک الیاف کاغذ را می‌توان بین 5 تا 7 بار بازیافت کرد. رابطهٔ کاهش کیفیت الیاف را می‌توان به صورت ساده اینگونه نشان داد:
هرچه تعداد دفعات بازیافت ($ n $) بیشتر شود، استحکام کاغذ تولیدشده ($ S $) کاهش می‌یابد: $ S \propto \dfrac{1}{n} $
نقش ما در چرخه بازیافت: از خانه و مدرسه شروع می‌شود
بازیافت کاغذ یک کار تیمی بزرگ است و هر یک از ما، به‌ویژه دانش‌آموزان، می‌توانیم نقش بسیار مهمی در آن ایفا کنیم. در اینجا به چند کار عملی و ساده اشاره می‌کنیم:
۱. تفکیک در مبدأ: ساده‌ترین و مهم‌ترین کار این است که کاغذهای باطله را از سایر زباله‌ها مانند پسماند غذا و پلاستیک جدا کنیم. می‌توانیم در خانه، مدرسه یا کلاس یک سطل مخصوص فقط برای کاغذ قرار دهیم.
۲. کاهش مصرف: قبل از بازیافت، باید سعی کنیم مصرف خود را کاهش دهیم. مثلاً می‌توانیم از هر دو طرف کاغذ برای چاپ یا نقاشی استفاده کنیم. به جای چاپ ایمیل‌ها و مطالب، آن‌ها را دیجیتالی ذخیره کنیم.
۳. استفاده مجدد: بسیاری از کاغذها قابلیت استفادهٔ مجدد دارند. مثلاً می‌توان از پشت کاغذهای باطله برای چرک‌نویس استفاده کرد یا از جعبه‌های مقوایی برای کاردستی و ساخت وسایل تزئینی استفاده نمود.
۴. مشارکت در برنامه‌های مدرسه: بسیاری از مدارس برنامه‌های جمع‌آوری کاغذ دارند. می‌توانیم در این برنامه‌ها فعالانه شرکت کنیم و حتی دوستان و خانواده را نیز به این کار تشویق کنیم.
۵. آگاهی‌رسانی: می‌توانیم با ساخت پوستر یا ارائهٔ کنفرانس در کلاس، دیگران را از اهمیت بازیافت کاغذ آگاه کنیم.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
خیر. برخی کاغذها به دلیل آلودگی یا پوشش خاصی که دارند، قابل بازیافت نیستند یا بازیافت آن‌ها سخت است. مثلاً کاغذهای روغنی (مانند دستمال آشپزخانهٔ بسیار چرب)، کاغذهای پلاستیکی‌شده (مانند لفاف برخی شیرینی‌ها)، کاغذ دیواری و کاغذهای آغشته به رنگ زیاد معمولاً بازیافت نمی‌شوند. بهترین کار این است که قبل از انداختن کاغذ در سطل بازیافت، از قابل بازیافت بودن آن مطمئن شویم.
بله، قطعاً. همانطور که در جدول فواید دیدیم، بازیافت کاغذ در درازمدت از نظر اقتصادی، زیستمحیطی و مصرف منابع به صرفه‌تر است. اگرچه ممکن است هزینه‌های جمع‌آوری و فرآوری وجود داشته باشد، اما هزینه‌های پنهان تولید کاغذ از چوب درختان (مانند قطع جنگل‌ها، مصرف آب و انرژی بسیار بالا و آلودگی) به مراتب بیشتر است.
به دو دلیل اصلی: اولاً ممکن است تمام جوهرهای چاپ از روی کاغذهای بازیافتی به طور کامل پاک نشوند و رنگدانه‌های ریز جوهر در خمیر باقی بمانند. ثانیاً، برای تولید برخی محصولات مانند کارتن‌های بسته‌بندی، فرآیند سفیدگری (بلیچینگ) انجام نمی‌شود تا هزینه و مصرف مواد شیمیایی کاهش یابد، در نتیجه رنگ طبیعی خمیر که قهوه‌ای یا خاکستری است، حفظ می‌شود.
پاورقی
[1]towards a sustainable future: به سوی یک آیندهٔ پایدار. آینده‌ای که در آن نیازهای نسل حاضر بدون به خطر انداختن توانایی نسل‌های آینده برای تأمین نیازهایشان برآورده شود.
[2]پالپ (Pulp): خمیر چوب یا خمیر کاغذ. ماده‌ای فیبری و مرطوب که از الیاف سلولزی تشکیل شده و مادهٔ اولیهٔ تولید کاغذ است.
[3]پالپر (Pulper): دستگاه بزرگ و قدرتمندی که کاغذهای خردشده را با آب مخلوط کرده و به هم می‌زند تا به خمیر کاغذ تبدیل شود.
[4]الیاف سلولزی (Cellulose Fibers): الیاف طبیعی و بلندی که دیوارهٔ سلولی گیاهان را تشکیل می‌دهند و مادهٔ اصلی تشکیل‌دهندهٔ کاغذ هستند. استحکام کاغذ به طول و کیفیت این الیاف بستگی دارد.