خلفای راشدین: رهبران پس از پیامبر
رهبران صدر اسلام
پس از رحلت پیامبر اسلام۱، مسلمانان نیاز به رهبر داشتند. این رهبران را «خلیفه» می‌نامیدند. خلیفه یعنی کسی که پس از پیامبر، مسئولیت هدایت مسلمانان را بر عهده می‌گیرد. چهار خلیفه اول را به دلیل روش درست و عادلانه‌ی حکومت‌شان، «خلفای راشدین»۲ می‌نامند. تصور کنید وقتی معلم کلاس برای مدتی غایب است، یک نفر از دانش‌آموزان به عنوان «رئیس کلاس» انتخاب می‌شود تا نظم را حفظ کند. خلفا نیز چنین نقشی برای جامعه مسلمانان داشتند.
| نام خلیفه | دوره حکومت (سال قمری) | یک کار مهم | ویژگی اخلاقی |
|---|---|---|---|
| ابوبکر صدیق | 11 - 13 ه.ق | جنگ با افرادی که از اسلام برگشته بودند | بسیار راستگو و مهربان |
| عمر فاروق | 13 - 23 ه.ق | گسترش قلمرو اسلام و ایجاد دادگاه | بسیار قاطع و عادل |
| عثمان ذی النورین | 23 - 35 ه.ق | یک‌سان‌سازی قرآن | بسیار بخشنده و خوش‌اخلاق |
| حضرت علی(ع) | 35 - 40 ه.ق | تأکید بر عدالت برای همه | بسیار دانشمند و شجاع |
داستان‌هایی از عدالت و مهربانی
این رهبران همیشه سعی می‌کردند مانند یک پدر مهربان برای مردم باشند. مثلاً خلیفه عمر شب‌ها به تنهایی در شهر گشت می‌زد تا مطمئن شود کسی گرسنه نیست. یک بار دید یک زن و کودکانش غذایی برای خوردن ندارند. بلافاصله خودش به انبار غذای شهر رفت و برای آن‌ها گندم برد. این کار او مانند این است که مدیر مدرسه خودش شخصاً به خانه دانش‌آموزی برود تا مطمئن شود مشکلی ندارد. حضرت علی(ع) نیز همیشه با مردم عادی و فقیر نشست و برخاست می‌کرد و می‌فرمود: «همه مردم در عدالت برابرند».
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاسخ: بله، هر کدام مانند اعضای یک خانواده، ویژگی‌های منحصر به فرد خودشان را داشتند. ابوبکر بسیار مهربان و باگذشت بود، عمر بسیار قاطع و منظم بود، عثمان بسیار بخشنده بود و حضرت علی(ع) دانش و شجاعت فوق‌العاده‌ای داشتند. اما همه آن‌ها در یک چیز مشترک بودند: عشق به اسلام و خدمت به مردم.
پاسخ: کلمه «راشد» به معنای «راه یافته» و «هدایت شده» است. چون این چهار نفر مسیر درست و مستقیمی را در رهبری پیش گرفتند و به دستورهای اسلام به خوبی عمل کردند، به آن‌ها «خلفای راشدین» یا «رهبران هدایت‌شده» گفته می‌شود.
پاسخ: مهم‌ترین کار او جمع‌آوری قرآن در یک کتاب واحد بود. قبل از آن، آیات قرآن روی چوب، سنگ و پوست حیوانات نوشته شده بود. عثمان دستور داد همه این آیات را جمع‌آوری کنند و یک قرآن کامل بنویسند و نسخه‌هایی از آن را به شهرهای مختلف بفرستند. این کار باعث شد همه مسلمانان یک قرآن یکسان داشته باشند.
پاورقی
۱ رحلت پیامبر اسلام (Passing away of Prophet Muhammad): به معنای درگذشت پیامبر گرامی اسلام است.
۲ خلفای راشدین (The Rightly Guided Caliphs): به چهار خلیفه اول اسلام گفته می‌شود که پس از پیامبر، به روش درست و عادلانه‌ای حکومت کردند.