فرش

مفاهیم:
تقارنهای افقی و عمودی؛ الگویابی در حاشیه فرشها؛ الگوهای هندسی در طراحی فرش
مهارتها:
کشف الگوهای هندسی به کار رفته در طراحی فرشها؛ طراحی کردن یک فرش توسط دانشآموز
نگرشها:
1- گاهی کاری با زحمت زیادی انجام میگیرد ولی راحتی بعد از انجام آن کار باعث میشود آن سختی را بپذیریم.
2- در هر چیزی که ساخته دست بشر است باید زیبایی و سادگی را در دستور کار قرار داد.
تأثیرات بر ساختار شناختی:
1- حرکت از جزء به کل در الگوسازی تصویر
2- طراحی الگوهای هندسی
3- حرکت اشکال هندسی و تبدیل آنها به یکدیگر
تم شناختی:
فرهنگ: در مورد ارتباط فرهنگ اسلامی - ایرانی با فرش و سایر صنایع دستی ایران نکاتی را که به نظرتان میرسد به دانشآموزان گوشزد کنید.
ارتباط با صفحات بخش:
1- تعداد گلهای شبیه به هم در فرش را با کمک تقارن بشمارید. قسمتی که مشخص نیست را هم در محاسبه وارد کنید.
2- با کمک شابلون روی فرش الگویی رنگی و متقارن رسم کنید.
3- برای این تصویر یک داستان بسازید.
4- با کمک تصویر چند مسئله جمع و تفریق بسازید.
5- اگر برای بافتن نصف فرش ۲۰ دسته پشم رنگی به کار رفته باشد، برای بافتن کل فرش چند دسته پشم رنگی به کار خواهد رفت.
6- اگر برای بافتن نصف فرش از 20 دسته پشم رنگی ۱۲ دسته به رنگ قرمز باشند، برای بافتن کل فرش چند دسته پشم قرمز لازم است؟
صفحه 163 کتاب درسی

مسئله حل کن:
جاهای خالی را با عدد مناسب پر کن.
مسئله را با رسم شکل حل کن.
توصیه به معلم: دانشآموزان برای حل مسئله میتوانند از هر وسیله یا مدلی استفاده کنند که تاکنون آموزش دیدهاند. در این مسئله راهبرد زیر مسئله مطرح میشود. مسئلههای مرحلهای با عددهای 1، 2 و 3 مشخّص شده است.
توصیه به والدین: مسئلههای مشابه را در زندگی روزمرّه میتوانید برای فرزند خود طرح کنید.
اهداف
1- شمارش رو به عقب ۶ تا ۶ تا، با استفاده از رسم شکل یا محور اعداد
2- راهبرد زیر مسئله و حل مسئلههای چندمرحلهای
روش تدریس
* به دانشآموزان ۳۶ تا چینه به صورت ۳ بسته دهتایی و ۶ یکی بدهید. سپس از آنها بخواهید ۶ تا ۶ تا بردارند و هر بار عدد حاصل را بیان کنند تا الگوی شمارش ۶ تا ۶ تا رو به عقب تمرین شود.
* داستانی که به تصویر آغازین بخش مرتبط باشد بیان کرده به گونهای که در آن داستان شمارش ۶ تا ۶ تا رو به عقب یا معکوس مطرح شود و از دانشآموزان بخواهید آن را با اشیاء مدلسازی کرده و حل کنند.
* در انجام فعالیت این صفحه از دانشآموزان بخواهید با کمک محور اعداد شمارش رو به عقب ۶ تا ۶ تا را انجام دهند. سپس در مورد حل مسئله از آنها بخواهید به ۳ مسئله کوچک توجه کنند و برای پیدا کردن پاسخ هر قسمت شکل بکشند یا از روشهای دیگری که میدانند استفاده کنند.
توصیههای آموزشی
1- خواندن صورت مسئله توسط دانشآموزان مجدداً تأکید میشود. میتوانید به دانشآموزان بگویید اگر مسئله در انتها به این صورت مطرح میشد که با برداشتن مدادهای آبی و زرد چند مداد برایش باقی ماند، تشخیص مسئلههای کوچک دو مرحلهای به عهده دانشآموزان بود. اما در کلاس اول دبستان مسئلههای کوچک به دانشآموزان داده میشود تا با فرایند حل مسئله چند مرحلهای آشنا شوند.
2- مجدداً تأکید میشود شمارش ۶ تا ۶ تا به صورت ذهنی مورد نظر نیست و این کار فقط با شکل یا اشیاء یا محور انجام میشود.
3- در کشیدن شکل برای حل مسئله لازم نیست شکل مداد رنگی رسم شود. یک دسته دهتایی به صورت یک مستطیل و ۲ تا مربع کوچک نشان دهنده عدد ۱۲ خواهد بود و در کنار آن ۶ مربع کوچک دیگر رسم شود پاسخ مسئله (۱) داده شده است. با خط زدن مربعها به نمایندگی مدادهای زرد و آبی پاسخ مسئله (۲) مشخص و با شمارش مربعهایی، که خط نخوردهاند، پاسخ مسئله (۳) پیدا میشود.
صفحه 164 کتاب درسی

اندازهگیری کن:
مانند نمونه انجام بده.
توصیه به معلم: هدف از این صفحه، آموزش خواندن ساعت با دقیقه نیست. پس از اینکه دانشآموزان، خواندن ساعتهای دقیق را تمرین کردند، فعّالیت بالا انجام شود تا تشخیص دهند که زمان از یک ساعت مشخّص گذشته است یا خیر.
توصیه به والدین: اوقات مختلف شبانه روز فرصت مناسبی است که از فرزند خود در مورد ساعت و خواندن آن سؤال کنید.
اهداف
1- تمرین خواندن ساعت دقیق
2- تشخیص اینکه زمان از یک ساعت مشخص گذشته است یا خیر و بیان دقیقتر زمان
3- درک صحیح از پیوستگی زمان و بیان تقریبی ساعت
روش تدریس
* ماکتی از ساعت طراحی کرده و ساعتهای مختلف را به دانشآموزان نشان دهید و از آنها بخواهید عددهای مربوط به ساعت را بیان کنند. سپس با حرکت عقرب دقیقهشمار عبارتهای ساعت از .... گذشته است یا کمی به ..... مانده است را آموزش دهید.
* با مراجعه به تصویر آغازین بخش در مورد مدت زمانی که بافتن یک فرش به طول میانجامد، توضیح دهید. برای مثال میتوانید بگویید یک کارگر فرشباف از ساعت ۸ صبح تا ۱۲ کار میکند. بعد از ناهار و نماز دوباره از ساعت ۱ بعد از ظهر تا ۵ بعداز ظهر کار میکند. یعنی اگر در روز ۸ ساعت کار کند بافتن یک فرش چند ماه زمان نیاز داد.
* در انجام فعالیت این صفحه ابتدا خواندن ساعتهای دقیق را انجام دهید، سپس با توضیح حرکت عقربههای ساعتشمار که از یک عدد عبور کرده و یا به عدد بعدی نرسیده از دانشآموزان بخواهید تمرینهای قسمت پایین را انجام دهند.
توصیههای آموزشی
1- هدف از این صفحه آموزش خواندن ساعت با دقیقه نیست.
2- اوقات مختلف شبانهروز فرصتی است که توجه دانشآموزان را به زمان و خواندن ساعت جلب کنید. برای مثال کلاس درس صبح ساعت ۸ شروع میشود. زنگ دوم قبل از ساعت ۱۰ تمام میشود. مدرسه وقتی تعطیل میشود که ساعت از ۱۲ گذشته است و مثالهایی به همین ترتیب میتوانید طرح کنید.
3- در حل فعالیتهای این صفحه در مواقع دیگر به داشتن درک و تصویر درست از زمان تأکید کنید. برای مثال به مرور دانشآموزان از یک یا دو ساعت درک درستی داشته باشند.
صفحه 165 کتاب درسی

با ابزار کار کن:
فرش زیر به چهار قسمت تقسیم شده است. 5 تا از مربّعهای یک قسمت را رنگ کن.
3 قسمت دیگر را هم مانند همان قسمت کامل کن.
توصیه به معلم: در اینجا هدف، علاوه بر طرّاحی توسّط دانشآموزان تشخیص تقارن شکل نسبت به محور افقی و عمودی نیز هست.
توصیه به والدین: بهتر است برای رنگ کردن مربّعها از یک رنگ استفاده شود. در صورتی که فرزندتان این فعّالیت را به درستی انجام داد از او بخواهید باقیماندهی شکل را رنگ کند.
اهداف
1- طراحی الگو توسط دانش آموزان
2- درک تقارن نسبت به محور افقی و عمودی و کامل کردن شکل
3- نوشتن با حروف اعداد تا ۹۹
4- خلاقیت در طراحی یک شکل متقارن
روش تدریس
* ابتدا از دانشآموزان بخواهید با تا کردن تعدادی کاغذ آن را به ۴ قسمت مساوی تقسیم کنند. سپس در یکی از این قسمتها یک شکل بکشند و با تا کردن و فشار دادن پشت کاغذ طرح خود را در طرف دیگر کپی کنند همین کار را با تا کردن بعدی انجام داده و دو شکل بالا را در قسمت پایین کپی کنند تا موضوع تقارن نسبت به دو خط افقی و عمودی بهتر درک شود.
* به تصویر آغازین بخش نگاه کنید و از دانشآموزان بخواهید فرش را به ۴ مستطیل مساوی تقسیم کنند، سپس نقطهای را در یکی از مستطیلها مشخص کرده و نسبت محورهای افقی و عمودی قرینههای آن را پیدا کنند. در مورد شکلهای قرینهای که در این فرش دیده میشود با دانش آموزان گفتوگو کنید.
* فعالیت این صفحه را با توجه به دستور کار کتاب انجام دهید، سپس نوشتن عدد به حروف را تمرین کنید.
توصیههای آموزشی
1- از دانشآموزان بخواهید در یک ردیف بعضی از اعداد ۱ تا ۹۹ را که شما اعلام میکنید، بنویسند و در ردیف دیگر همه این اعداد را به حروف بنویسند.
2- در هنگام رنگ کردن خانه شطرنجی از یک رنگ استفاده کنند تا قرینه کردن رنگها به یک مسئله تازه برای دانشآموزان تبدیل نشود.
3- در صورتیکه دانشآموزان فعالیت مورد نظر کتاب را به درستی انجام دادند از آنها بخواهید بقیه شکل را با خلاقیت خود کامل کنند و شکل زیبا و متقارنی خلق کنند.
صفحه 166 کتاب درسی

با ابزار کار کن:
نام هر شکل نوشته شده است. با شابلون یک شکل، مثل آن بکش.
با استفاده از شابلون یک شکل درست کن؛ سپس آن را رنگ کن. از هر شکل چند مرتبه استفاده کردی؟
توصیه به معلم: دانشآموزان نوشتن نام شکلهای هندسی را میآموزند و تفاوتها و شباهتهای این شکلها را بیان میکنند.
توصیه به والدین: فرزند شما باید علاوه بر شناخت شکلهای هندسی، املای آنها را نیز یاد بگیرد.
اهداف
1- تشخیص اشکال هندسی همراه با نام آنها
2- توانایی نوشتن نام اشکال هندسی
3- پرورش خلاقیت با طراحی یک شکل با استفاده از ابزار شابلون و رسم شکلهای هندسی
روش تدریس
* شکلهای هندسی مربع، مثلث، دایره و مستطیل را با مقواهای رنگی بسازید و به کلاس ببرید و نام آنها را روی تخته بنویسید و املای این واژهها را آموزش دهید.
* از دانشآموزان بپرسید چه شکلهایی در تصویر صفحه آغازین این بخش دیده میشود؟
* از دانشآموزان بخواهید با استفاده از شابلون در قسمت مشخص شده یک طراحی از یک خانه یا آدمک یا طرح مورد علاقه خود داشته باشند. بعد از طراحی بیان کنند که از چه اشکال هندسی استفاده کردند و چند مرتبه.
توصیههای آموزشی
1- در کلاس درس و محیط مدرسه توجه دانشآموزان را به شکلهای هندسی جلب کنید و از آنها بخواهید شکلهایی را که میبینند، نام ببرند.
2- املای این واژه را با دانش آموزان تمرین کنید.
3- با رجوع به صفحات قبلی کتاب درسی از دانشآموزان بخواهید این ۴ شکل را در صفحات مختلف کتاب پیدا کرده و نام ببرند.
4- پس از اینکه دانشآموزان مصادیق مختلف این 4 شکل را در اطراف خود (کلاس یا منزل) بیان کردند، (برای مثال مستطیل: تخته کلاس. دایره: چرخ ماشین) از آنها بپرسید کدام یک از این 4 شکل بیشتر دیده میشوند؟
صفحه 167 کتاب درسی

مسئله حل کن:
مثل نمونه؛ مسئلهها را با چوب خط و یا با کشیدن شکل حل کن و برای راه حلّ خود یک عبارت جمع یا تفریق بنویس.
توصیه به معلم: از این صفحه دانشآموزان یاد میگیرند که برای حل کردن مسئله یک عبارت جمع یا تفریق بنویسند.
توصیه به والدین: کشیدن شکل با استفاده از چیزهای ملموس یا انگشتان دست و چوب خط کمک میکند تا فرزند شما مسئله را بهتر درک کند.
اهداف
1- حل مسئله با استفاده از چوب خط یا رسم شکل
2- توانایی نوشتن عبارت جمع یا تفریق در هنگام حل مسئله
3- تمرین پیدا کردن پاسخ جمع و تفریق عبارتها با کمک چوبخط یا شکل
روش تدریس
* ابتدا برای دانشآموزان مسئلههایی مطرح کنید و از آنها بخواهید با استفاده از اشیاء ملموس مثل چینه آن را حل کنند. عبارت جمع یا تفریقی را که انجام دادهاند، بنویسند.
* حال به صفحه آغازین بخش برگردید و برای بافتن فرش مسئلههایی را طراحی کنید و از دانش آموزان بخواهید با استفاده از اشیاء ملموس مسئله را حل کنند. برای مثال میتوانید بگویید برای بافتن نیمی از فرش ۷ بسته نخ قرمز استفاده شده است، برای بافتن تمام فرش چند بسته نخ قرمز لازم است؟
* با تأکید بر خواندن صورت مسئله توسط دانشآموزان از آنها بخواهید مسئلهها را حل کنند و به نوشتن عبارت جمع یا تفریق تأکید کنید.
توصیههای آموزشی
1- از دانشآموزان بخواهید بعد از حل مسئله عبارت جمع یا تفریق را بنویسند و پاسخ را با جلونویسی ارائه کنند.
2- از این صفحه نوشتن عبارتهای جمع و یا تفریق مرتبط با مسئله خواسته میشود. البته در صورتی که دانش آموزان مسئله را با رسم شکل یا چوب خط حل کردهاند، آنها را تشویق کنید، اما به مرور از خود آنها بخواهید نوشتن عبارت جمع یا تفریق و نوشتن پاسخ با جلونویسی را نیز یاد بگیرند.
3- وقتی عددها چند رقمی میشوند و امکان محاسبات سریع ذهنی وجود ندارد، کم کم دانشآموزان به اهمیت نوشتن عبارت جمع یا تفریق پی میبرند. تا آن زمان اصرار بیمورد در نوشتن عبارت جمع و تفریق بیحاصل خواهد بود.
صفحه 168 کتاب درسی

مسئله حل کن:
مسئلهها را با استفاده از چوبخط، مهره و چیزهای دیگر حل کن؛ سپس جملهها را کامل کن.
در هر ردیف کدام سنگینتر است؟ با × مشخّص کن.
توصیه به معلم: هدف این صفحه، تمرین راهبرد زیر مسئله است. دانشآموزان باید خودشان مسئلهی دو مرحلهای را تشخیص دهند و حل کنند.
توصیه به والدین: از فرزند خود بخواهید دو مرحله از حل مسئله را به صورت کلامی برای شما توضیح دهد.
اهداف
1- تمرین راهبرد زیر مسئله
2- تشخیص زیرمسئلهها در یک مسئله دو مرحلهای
3- تمرین نوشتن عبارتهای جمع و تفریق و جلونویسی
4- تمرین تشخیص سبکی یا سنگینی اجسام و مقایسه آنها
روش تدریس
* اجسام مختلفی به کلاس ببرید. همچنین میتوانید از اشیایی که در کلاس موجود است، استفاده کنید. دو شیء را به دانشآموزان بدهید تا در دست بگیرند و بگویید کدام یک سبکتر یا سنگینتر است. به این ترتیب کاربرد این واژهها را تمرین کنید.
همچنین در مقایسه چند شیٔ میتوانید واژههای سبکترین یا سنگینترین را نیز به کار ببرید.
* با نمایش مجدد تصویر فرش در مورد سبک یا سنگین بودن انواع فرشها با دانشآموزان گفتگو کنید. برای مثال فرشهای پشمی دستباف سنگینتر از فرشهای ماشینی هستند.
* در انجام فعالیتهای این صفحه از دانشآموزان بخواهید پس از خواندن صورت مسئله مراحل حل آن (یا همان زیر مسئلهها) را تشخیص دهند. در این مسئلهها بخشی از عملیات مورد نظر جهت راهنمایی و همچنین آموزش نحوه نوشتن پاسخها آمده است. در پایین صفحه نیز تشخیص اجسام سبک و سنگین مورد نظر است.
توصیههای آموزشی
1- از دانشآموزان بخواهید ابتدا در هر مرحله حل مسئله را به صورت کلامی توضیح دهند.
2- برای تشخیص سبکی و یا سنگینی اشیاء ابتدا به دانشآموزان دو شیء بدهید که با یکدیگر مقایسه کنند سپس ۳ شیء و در انتها ۴ شیء را با یکدیگر مقایسه کنند تا مقایسه جرم اجسام برای آنها به صورت تقریبی مفهوم شود.
3- مسئلههای مشابهی برای دانشآموزان طرح کنید و توانایی آنها را در حل مسئله و به خصوص تشخیص زیر مسئلهها و مراحل حل بسنجید. در صورتی که مسئله را با رسم شکل به درستی حل میکنند در خصوص نحوه نوشتن عملیات و عبارات جمع و تفریق سختگیری نکنید اما به مرور نوشتن عبارات را از دانشآموزان خواستار شوید.