کلاس درس
مفاهیم:
چپ، راست؛ وسط، کنار، بین؛ ردیف؛ جلو، عقب؛ اول الی پنجم.
مهارت‌ها:
سکوت و گوش کردن به صحبت‌های معلم؛ نگاه کردن به تخته؛ رفتن پای تخته و پاسخ دادن به سؤالات معلم.
نگرش‌ها:
1- همیشه باید شناخت ناشناخته‌ها را با آزمایش آغاز کرد.
2- دایره، مربع و مثلث در طبیعت و ساخته‌های انسان دیده می‌شود.
تأثیرات بر ساختار شناختی:
1- اخلاق دانش آموز به عنوان متعلم.
2- اخلاق دانش آموز در برابر معلم.
3- دوست داشتن معلم.
4- دوست داشتن متعلم.
5- دوست داشتن علم.
6- شناخت علم.
تم شناختی:
علم: در مورد فواید علم اندوزی و آداب احترام به علم و دانش نکاتی را که می‌دانید به دانش‌آموزان تذکر دهید.
ارتباط با صفحات بخش:
1- چیزهایی را که تعداد آنها از ۰ تا ۵ تا است در این تصویر بشمارید و کنار آنها تعداد مربوطه را بنویسید.
2- دانش‌آموزان را به ۳ دسته پنج‌تایی تقسیم کنید.
3- چند نفر از دانش‌آموزان دستانشان را روی میز قرار داده‌اند؟ با چوب خط نمایش دهید.
4- چند نفر از دانش‌آموزان دست به سینه نشسته‌اند؟
5- چند نفر از دانش‌آموزان دستانشان را زیر میز قرار داده‌اند؟ با چوب خط نمایش دهید.
6- چند نفر از دانش‌آموزان در تصویر مشخص نیست که دستانشان را کجا قرار داده‌اند؟ با چوب خط نمایش دهید.
صفحه 58 کتاب درسی
بشمار و بنویس:
در هر دسته چند تا شکل هست؟
مانند نمونه عمل کن.
توصیه به معلم: دانش‌آموزان ممکن است جدول‌ها را به روش‌های مختلف حل کنند. به آنها فرصت دهید تا روش خود را در کلاس مطرح کنند.
توصیه به والدین: از فرزند خود بخواهید چیزهای مختلفی را که در منزل می‌بیند، بشمارد و عدد مربوط به آن را با چوب خط نمایش دهد و کنار آن بچسباند.
اهداف
1- تبدیل نمایش چوب خطی به نماد عددی.
2- درک و ارائه نمایش‌های مختلف یک عدد.
3- تمرین حل مربع شگفت انگیز با استفاده از نمادهای عدد.
روش تدریس
* ابزارهای مورد نیاز را تهیه کنید. ۱- کارت‌هایی که روی آنها شماره ۱ تا ۴ نوشته شده است (در صورت نداشتن کارت با استفاده از کاغذ و نوشتن عددها و تکثیر آنها می توانید این کار را انجام دهید). ۲- اشیایی مثل چینه، دکمه، عدس و… . ۳- کارت‌هایی که روی آنها چوب خط ۴تایی، ۳تایی، ۲تایی و یکی نوشته شده است.
از دانش‌آموزان بخواهید تعدادی اشیاء مثل هم را جدا کنند. (حداکثر ۴ تا) سپس از آنها بخواهید به تعداد آن اشیاء کارت‌هایی که روی آن چوب خط مربوطه رسم شده است را کنار آن قرار دهند. سپس کارتی که عدد مربوط به آن دسته نوشته شده است را کنار آن دو قرار دهند. سپس بپرسید که عدد دسته چیست؟
چند تا چوب خط دارد و عدد مربوط به دسته را با صدای بلند بگویند.
* حال به صفحه آغازین بخش برگردید و از دانش‌آموزان بخواهید که در این کلاس تعداد دانش‌آموزان هر ردیفی که شما نام می‌برید. (برای مثال ردیف سوم) را با چوب خط نشان دهند و سپس عدد مربوط به آن را بنویسند.
* حال به صفحه ۵۸ کتاب برگردید و فعالیت‌های مربوطه را انجام دهید. مانند نمونه دانش‌آموزان باید تعداد اشیاء هر دسته را با چوب خط و سپس با نماد عددی نشان دهند. سپس مربع‌های شگفت انگیز 4×4 را با نمادهای عددی کامل کنند.
توصیه‌های آموزشی
1- از دانش آموزان بخواهید اشیاء مختلفی را که در منزل می‌بینند، بشمارند و عدد مربوط به آن را با چوب خط و نماد عدد نمایش داده و کنار آن بچسبانند.
2- دانش‌آموزان ممکن است مربع‌های شگفت انگیز را به روش‌های مختلف حل کنند. به آنها این فرصت را بدهید تا روش خود را در کلاس مطرح کنند.
3- ممکن است در حل مربع شگفت انگیز ابتدا مربع‌های کوچک را پر کنند. سپس با دیدن ردیف و ستون مربع بزرگ درستی یا نادرستی حل خود را آزمایش کنند. در این صورت انتخاب نقطه‌های شروع اهمیت پیدا می‌کند. برای مثال در حل مربع شگفت انگیز سمت راست، نقطه شروع، کامل کردن مربع کوچک بالا و سمت راست است. سپس ردیف دوم از بالا کامل می‌شود. بعد از آن نوبت به اولین ستون از سمت راست می‌رسد.
صفحه 59 کتاب درسی
بشمار و بنویس:
هر شکل چه عددی را نشان می‌دهد؟
توصیه به معلم: از دانش‌آموزان بخواهید با 5 مکعّب کوچک (چینه) شکل‌های گوناگونی بسازند. توجّه آنها را به نمونه‌های بالا جلب کنید.
توصیه به والدین: از فرزندتان بخواهید به جهت حرکت قلم و چگونگی نوشتن عدد 5 توجّه کند. برای نوشتن عدد 5 نماد دیگری هم هست؛ امّا بهتر است دندانه‌ی نماد 5 را فراموش نکند.
اهداف
1- تشخیص بازنمایی‌های مختلف عدد 5
2- بیان مصادیق روزمره عدد ۵
3- توانایی نوشتن درست نماد عدد ۵
روش تدریس
* در اطراف خود (کلاس درس یا محیط خارج از کلاس) مصادیقی از عدد ۵ را با کمک دانش‌آموزان پیدا کنید. برای مثال ۵ انگشت دست یا گل و ستاره ۵ پر.سپس عدد ۵ را با انگشتان دست خود از پشت و رو به دانش‌آموزان نشان دهید.
* به صفحه آغازین بخش برگردید و نشان دهید که در دو ردیف این کلاس ۵ دانش آموز نشسته است ( ۳ تا در یک ردیف و ۲ تا در ردیف بعدی). می‌توانید دانش‌آموزان کلاس را به ٣ دستهٔ 5 تایی تقسیم کنید.
* حال به به صفحه ۵۹ کتاب برگردید و هر تصویر را که به دانش‌آموزان نشان می‌دهید به نمونه‌های آن تصویر در صفحات قبل برگشته، ضمن یادآوری عدد ۵ نمایش‌های آن را تأکید و مرور کنید. سپس نوشتن عدد ۵ را آموزش دهید و از دانش‌آموزان بخواهید پایین صفحه را کامل کنند.
توصیه‌های آموزشی
1- به نقطه شروع و جهت حرکت قلم در هنگام نوشتن نماد عدد ۵ تأکید کنید. در ابتدا نماد بدون دندانه عدد ۵ را به کار نبرید تا دانش‌آموزان نماد درست را به طور کامل یاد بگیرند.
2- می‌توانید با استفاده از ۲ رنگ مختلف چینه، دسته‌های ۵تایی بسازید و به این ترتیب ترکیب‌های مختلف ۲تایی عدد ۵ را به دست آورید. به همین ترتیب می‌توانید ترکیب‌های ۳تایی یا بیشتر را هم تمرین کنید.
3- ساختن شکل با ۵ چوب کبریت، ۵ مثلث متساوی الاضلاع، ۵ مربع، ۵ چینه و ۵ شش ضلعی منتظم را فراموش نکنید.
4- می‌توانید از دانش‌آموزان بخواهید به صفحات قبل برگردند و هر جا که عدد 5 می‌بینند نشان دهند.
صفحه 60 کتاب درسی
کامل کن:
دو نیمهی مثل هم را به هم وصل کن.
نیمهی دیگر هر شکل را مثل نیمهی رنگ شده رنگ کن.
توصیه به معلم: از دانش‌آموزان بخواهید الگویی طرح کنند که شکل تکرار شونده‌ی آن 5 تا مربّع داشته باشد.
توصیه به والدین: توجّه فرزند خود را به شکل‌های متقارن در محیط مانند نمونه‌های بالا جلب کنید.
اهداف
1- درک مفهوم تقارن.
2- شناخت و تشخیص اشکال متقارن.
3- شناخت و تشخیص اشیاِء متقارن محیط پیرامونی.
4- کسب مهارت در درک و کشف قانون الگوی شطرنجی و توانایی ادامه دادن آن.
روش تدریس
* ابزارهای مورد نیاز را تهیه کنید. ١- برش متقارن اشکال هندسی که با استفاده از کاغذ ساخته شده است. ٢- برش متقارن بعضی از اشکال محیط پیرامونی که با استفاده از کاغذ ساخته شده است، مثل پروانه، درخت کاج و… .
اشکال برش داده شده را در اختیار دانش آموزان قرار داده و بپرسید که کدام دو نیمه، یک شکل کامل را می‌سازند؟ آنها را کنار یکدیگر قرار دهید. همچنین می‌توانید شکل‌های متقارن را به دانش‌آموزان نشان داده از روی خط تقارن آن شکل را تا کنید تا دانش‌آموزان ببینند که دو نیمه شکل کاملاً مثل هم هستند. سپس از روی خط تقارن شکل را ببرید و دو نیمه آن را به دانش‌آموزان نشان دهید.
* به صفحه آغازین بخش برگردید و از دانش‌آموزان بپرسید: که آیا در این تصویر شکل‌هایی می‌بینند که دو نیمه آن مثل هم باشند؟ برای مثال می‌توانند به شکل گل یا گلدان اشاره کنند. از آنها بخواهید خطی را که دو نیمه شکل را به وجود می آورد، رسم کنند.
* حال به صفحه ۶۰ کتاب برگردید و از دانش‌آموزان بخواهید دو نیمه‌ای که در این صفحه یک شکل را کامل می‌کنند با خط به هم وصل کنند. با کمک رنگ‌ها تشخیص این موضوع ساده به نظر می‌رسد. سپس با توضیح خطی که دو نیمه مثل هم را در شکل به وجود آورده، از آنها بخواهید دو نیمه شکل را کاملاً مثل هم رنگ کنند.
در قسمت پایین صفحه بعد از اینکه شکل تکرارشونده را تشخیص داده و رسم کردند از آنها بخواهید الگو را ادامه دهند. سپس یک شکل با ۵ مربع رنگی در نظر بگیرند و با آن یک الگوی تکرارشونده بسازند.
توصیه‌های آموزشی
1- در این فعالیت قرار نیست دانش‌آموزان فقط با خط راست دو نیمه یک شکل را به هم وصل کنند. بلکه با هر نوع خطی می‌توانند این کار را انجام دهند.
2- از دانش‌آموزان بخواهید فکر کنند که چگونه یک شیء مثل درخت را می‌توان به دو نیمه مساوی تقسیم کنند و اگر بتوانند هر نیمه را جداگانه نقاشی کنند. در صورت لزوم تا کردن کاغذ از روی خط تقارن را یادآور شوید.
3- در الگوی پایین صفحه شکل تکرار شونده دارای تقارن است. این موضوع را می‌توانید به دانش‌آموزان گوشزد کنید.
صفحه 61 کتاب درسی
بشمار و بنویس:
شکل‌های سمت چپ و راست روی هم چندتاست؟ با یک عدد نشان بده.
توصیه به معلم: قبل از ورود به این صفحه، فعّالیت بالا را با چیزهای ملموس انجام دهید. دانش‌آموزان را به صفحه ی ابتدای این بخش هم ارجاع دهید.
توصیه به والدین: تمرین‌هایی مانند نمونه‌های بالا را به صورت کلامی برای فرزند خود بیان کنید تا او حاصل جمع را روی کاغذ بنویسد.
اهداف
1- درک مفهوم جمع و نوشتن حاصل جمع.
2- نمایش تصویری عمل جمع و نوشتن حاصل جمع به صورت نماد عددی.
3- تمرین حل مسئله کلامی با استفاده از راهبرد رسم شکل و شمارش.
روش تدریس
* با استفاده از اشیاء ملموس از دانش‌آموزان بخواهید عملیات ساده که حاصل جمع آن حداکثر ۵ می‌شود را نمایش دهند. می‌توانید مسئله‌های کلامی برای دانش‌آموزان مطرح کنید و آنها یا ذهنی یا با رسم شکل روی کاغذ حاصل جمع را پیدا کرده و عدد مربوط به آن را بنویسند.
* از دانش‌آموزان بخواهید به صفحه آغازین بخش برگردند و از آنها بپرسید که بر روی نیمکت ردیف اول چند دانش‌آموز نشسته است. در ردیف دوم چند دانش‌آموز نشسته‌اند؟
روی این دو ردیف چند دانش‌آموز نشسته‌اند؟ می‌توانند مجموع را با انگشتان دست نشان دهند و یا حاصل را با صدای بلند اعلام کنند. با استفاده از این صفحه می‌توانید مسائل کلامی مشابه طرح کنید.
* از دانش‌آموزان بخواهید فعالیت صفحه ۶۱ را انجام دهند و حاصل جمع را به صورت عددی بنویسند.
توصیه‌های آموزشی
1- در اینجا دانش‌آموزان مفهوم جمع را با استفاده از نمایش‌های مختلفی که تا به حال تمرین شده است می‌سازند و حاصل را با شمارش پیدا کرده و می‌نویسند.
2- برای تقویت ادراک کلامی دانش‌آموزان می‌توانید نمونه‌هایی را بیان کنید و از آنها بخواهید با استفاده از ابزارها، حاصل جمع را بیان کرده و بنویسند. به عنوان نمونه رضا ۱ مداد در دست چپ و ۲ مداد در دست راست دارد، رضا چند مداد در دستانش دارد؟
از دانش‌آموزان بخواهید تعداد مدادهای سمت چپ را با یک دکمه و تعداد مدادهای سمت راست را با ۲ دکمه نمایش دهند و حال تعداد کل دکمه‌ها را بشمارند. تا توانایی حل مسئله در دانش‌آموزان بالا برود.
3- از دانش‌آموزان بخواهید یک داستان مربوط به جمع را برای اعضای خانواده تعریف کنند و از خانواده حاصل جمع را بخواهند.
4- از دانش‌آموزان بخواهید برای یک عبارت جمع یک نقاشی بکشند.
5- این صفحه در واقع تمرینی برای نوشتن نماد عددها نیز می‌باشد.
صفحه 62 کتاب درسی
بشمار و بنویس:
اگر به تعداد شکل‌های سمت راست از شکل‌های سمت چپ برداریم چند تا می‌ماند؟ عدد آن را بنویس.
توصیه به معلم: تمرین تفریق با چیزهای ملموس فراموش نشود تا مفهوم صفر برای دانش‌آموزان شکل بگیرد.
توصیه به والدین: در زندگی روزمرّه، موقعیت‌هایی برای معرّفی مفهوم صفر اتّفاق می‌افتد که می‌توان از آنها برای آموزش صفر استفاده کرد.
اهداف
1- درک مفهوم کاهشی تفریق.
2- نمایش تصویری یک عبارت تفریق و نوشتن حاصل آن به صورت عددی.
3- درک عدد صفر و توانایی نوشتن نماد آن.
روش تدریس
* از دانش‌آموزان بخواهید یک ۵تایی از انگشتان دست را نشان دهند. سپس با نشان دادن یک نمایش ۳تایی از انگشتان دست بخواهید به این تعداد انگشتانشان را ببندند و از آنها بپرسید حاصل چند تا می‌شود؟ با صدای بلند بیان کنند. سپس یک فعالیت گروهی ۲ نفره انجام دهند. به این صورت که یک فرد ۴
تا مهره روی میز می‌گذارد و فرد دیگر ۲ مهره روی میز خودش می‌گذارد و از او می‌خواهد به این تعداد کم کند و بگوید حاصل چند تا شده است. همین کار را با چینه و لوبیا انجام دهند. چون یکی از هدف‌های کتاب درک صفر است، آخرین فعالیت کتاب توسط معلم به صورت عملی انجام شود و دانش‌آموزان با توضیح معلم به عدد صفر پی ببرند.
* به صفحه آغازین بخش برگردید و فعالیتی مانند فعالیت جمع برای تفریق نیز انجام دهید. به عنوان نمونه در نیمکت ردیف اول چند دانش‌آموز نشسته‌اند؟ اگر یک دانش‌آموز از روی نیمکت بلند شود و برود چند دانش‌آموز روی نیمکت می‌ماند؟
* حال با بازگشت به فعالیت صفحه ۶۲ از دانش‌آموزان بخواهید تمرین‌های مربوطه را انجام دهند. در پایان نحوه نوشتن عدد صفر را آموزش دهید تا پایین صفحه را کامل کنند.
توصیه‌های آموزشی
1- برای درک مفهوم صفر، مانند فعالیت کتاب از دانش‌آموزان بخواهید با ابزارهایی نظیر چینه، نخود، عدس و… تمرین‌هایی را انجام دهند.
2- برای دانش‌آموزان یک مسئله کلامی تعریف کنید تا دانش‌آموزان در حل آن از ابزارهایی نظیر چینه یا دکمه استفاده کنند و یک عبارت تفریق بسازند و حاصل آن را بنویسند.
3- در نوشتن صفر به نقطه‌های شروع و جهت حرکت قلم توجه کنید.
4- لازم نیست از واژه یا نماد تفریق استفاده کنید. در مسائل کلامی یا فعالیت‌هایی که طرح می‌کنید با کم کردن اشیاء، مفهوم صفر را به صورت عینی بسازید. برای مثال ۳ سیب داخل بشقاب گذاشته و با حذف یکی یکی سیب‌ها، بشقاب خالی که نشان دهنده صفر سیب باقی مانده است را به دانش‌آموزان نشان دهید.
صفحه 63 کتاب درسی
بشمار و بنویس:
تعداد هر شکل را بنویس.
توصیه به معلم: ترتیب عددهای 0 تا 5 را به دانش‌آموزان آموزش دهید.
توصیه به والدین: از فرزند خود بخواهید موقع نوشتن عددهای 0 تا 5، آنها را بلند بلند بیان کند.
اهداف
1- تمرین سرشماری و جمع آوری داده‌ها.
2- نمایش تعداد اشیاء به صورت نماد عددی.
3- تمرین نوشتن عددهای ۰ تا ۵
4- درک عدد صفر با مفهوم عدم وجود.
روش تدریس
* در کلاس درس تعداد اشیاء را از دانش‌آموزان سؤال کنید سپس نام شییء را مطرح کنید که در کلاس وجود ندارد. تعداد آن را سؤال کنید. دانش‌آموزان با بیان پاسخ صفر به درک جدیدی از مفهوم عدد صفر که همان عدم وجود است، پی می‌برند.
* می‌توانید با استفاده از صفحه آغازین بخش شروع کنید. از دانش‌آموزان بپرسید تعداد شیشه‌های پنجره چند تا است؟ یا تعداد شاخه‌های گل داخل گلدان چند تا است؟ از آنها بخواهید همزمان تعداد را با انگشتان دست نشان دهند. حتماً سؤالی بپرسید که در آن جواب صفر نیز توسط دانش‌آموز بیان شود. به عنوان
نمونه تعداد معلمان این تصویر چند تا است؟ دانش‌آموز با پاسخ به آن درک مناسبی از مفهوم صفر پیدا می‌کند.
* حال به صفحه ۶۳ کتاب برگردید و این فعالیت را انجام دهید. در این تصویر شکل خورشید وجود ندارد، پس تعداد آن صفر است.
توصیه‌های آموزشی
1- بعد از اینکه دانش‌آموزان فعالیت صفحه ۶۳ را انجام دادند از آنها بخواهید ترتیب اعداد از ۰ تا ۵ را بلند بلند بیان کنند.
2- مناسب است که موقع نوشتن عددهای ۰ تا ۵ آنها را بلند بلند بیان کنند.
3- از دانش‌آموزان بخواهید اشیاء داخل منزل را که تعدادشان کمتر از ۵تا است را سرشماری کنند و با نقاشی کردن هر شیء تعداد آن را در زیر نقاشی بنویسند.
4- هدف اصلی این صفحه بیان مفهوم دیگری از صفر است. در صفحه قبل مفهوم کاهشی عدد صفر مطرح شده بود و در اینجا مفهوم عدم وجود برای صفر مطرح می‌شود.
