ایدز: بیماری ناشی از ویروس HIV که دستگاه ایمنی را تضعیف می‌کند.

ایدز¹: ناتوان کننده‌ای به نام HIV²

HIV چگونه وارد بدن می‌شود؟ راه‌های انتقال را بشناسیم

ویروس HIV در خارج از بدن انسان خیلی زود از بین می‌رود. بنابراین برای انتقال، نیاز به تماس مستقیم با مایعات خاصی از بدن فرد آلوده دارد. این راه‌ها محدود و مشخص هستند:

چیزی که منتقل نمی‌شود: دست دادن، بغل کردن، نشستن کنار هم در کلاس، استفاده از ظرف و قاشق مشترک، نیش حشرات، استخر شنا و یا عطسه و سرفه. ویروس HIV از طریق هوا، آب یا تماس‌های معمولی روزمره منتقل نمی‌شود.

مراحل بیماری: از ورود ویروس تا بروز ایدز

ابتلا به HIV مثل یک داستان چندفصل است. همه افراد بلافاصله پس از آلوده شدن، بیمار حاد نمی‌شوند. مراحل به صورت زیر است:

فاز ۱: عفونت اولیه در هفته‌های اول، ممکن است بدن مثل یک سرماخوردگی شدید واکنش نشان دهد: تب، گلودرد، خستگی. در این مرحله مقدار ویروس در خون بسیار بالاست و فرد می‌تواند ناخواسته دیگران را آلوده کند.

فاز ۲: دوره نهفتگی ویروس آرام اما پیوسته به کار خود ادامه می‌دهد. ممکن است فرد برای سال‌ها (حتی 10 سال یا بیشتر) هیچ علامت واضحی نداشته باشد اما ویروس در حال تخریب سلول‌های ایمنی است.

فاز ۳: ایدز وقتی سیستم ایمنی به شدت ضعیف شود، بدن در برابر عفونت‌های فرصت‌طلب آسیب‌پذیر می‌شود. این عفونت‌ها در افراد سالم معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کنند. ابتلا به این عفونت‌ها یا برخی سرطان‌های خاص، تشخیص مرحله ایدز را قطعی می‌کند.

دفاع در برابر HIV: نقش کلیدی پیشگیری

پیشگیری از ایدز، بسیار آسان‌تر از درمان آن است. راه‌های اصلی دفاع مانند قوانین یک بازی هستند که رعایت آن‌ها ما را در امان نگه می‌دارد:

• آموزش و آگاهی: دانستن راه‌های انتقال، اولین قدم برای دوری از خطر است.
• رعایت بهداشت در تماس با خون: پرهیز از استفاده مشترک از تیغ، مسواک یا هر وسیله‌ای که ممکن است خون روی آن باشد. اطمینان از استریل بودن وسایل در خالکوبی، حجامت یا درمان‌های دندانپزشکی.
• پرهیز از مصرف مواد مخدر تزریقی: و به هیچ وجه استفاده نکردن از سرنگ و سوزن مشترک.
• پایبندی به اصول اخلاقی و استفاده از کاندوم: در روابط جنسی، استفاده صحیح و مداوم از کاندوم لاتکس خطر انتقال را به شدت کاهش می‌دهد.
• درمان به موقع مادران باردار: مادران مبتلا با مصرف دارو تحت نظر پزشک می‌توانند احتمال انتقال به نوزاد را به کمتر از 2% برسانند.

تشخیص و درمان: زندگی با HIV در دنیای امروز

تشخیص HIV تنها از طریق یک آزمایش خون ساده ممکن است. این آزمایش، پادتن⁵‌های تولیدشده توسط بدن علیه ویروس را می‌سنجد. اگر کسی فکر می‌کند در معرض خطر قرار گرفته، باید پس از پایان دوره پنجره⁶ (حدود 3-4 هفته پس از تماس مشکوک) آزمایش دهد.

درمان قطعی برای HIV هنوز کشف نشده است، اما داروهای بسیار مؤثری وجود دارند که با نام داروهای ضد رتروویروسی⁷ شناخته می‌شوند. این داروها نمی‌گذارند ویروس در بدن تکثیر شود. عملکرد آن‌ها را می‌توان با این فرمول ساده نشان داد: $ویروس\ (HIV) + دارو\ (ART) \rightarrow تکثیر\ بسیار\ کم\ ویروس$

اگر فرد مبتلا به طور منظم و دقیق داروها را مصرف کند:

• سیستم ایمنی تقویت می‌شود و از پیشرفت بیماری به سمت ایدز جلوگیری می‌کند.
• طول عمر فرد به اندازه یک فرد سالم می‌رسد.
• میزان ویروس در خون آن‌قدر کم می‌شود که دیگر قابل انتقال به دیگران نیست. این مفهوم مهم U=U نام دارد: «آزمایش نشدنی = انتقال نداشتن».

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

¹ایدز (AIDS): سندرم نقص ایمنی اکتسابی (Acquired Immunodeficiency Syndrome). مرحله پیشرفته عفونت با ویروس HIV که در آن سیستم ایمنی به شدت آسیب دیده است.

²اچ‌آی‌وی (HIV): ویروس نقص ایمنی انسانی (Human Immunodeficiency Virus). ویروسی که باعث بیماری ایدز می‌شود.

³سلول‌های سفید خون (White Blood Cells – WBCs): سربازهای دفاعی بدن که با عفونت‌ها مبارزه می‌کنند. HIV به نوع خاصی از آن‌ها به نام سلول‌های T کمکی (CD4) حمله می‌کند.

⁴سیستم ایمنی (Immune System): شبکه‌ای از سلول‌ها، بافت‌ها و اندام‌ها که از بدن در برابر عوامل بیماری‌زا (میکروب‌ها) دفاع می‌کند.

⁵پادتن یا آنتی‌بادی (Antibody): پروتئینی که توسط سیستم ایمنی ساخته می‌شود تا با عوامل بیگانه (مثل ویروس) مقابله کند.

⁶دوره پنجره (Window Period): فاصله زمانی بین ورود ویروس به بدن و زمانی که آزمایش می‌تواند آن را تشخیص دهد. در این دوره فرد ممکن است ناقل باشد اما آزمایش او منفی باشد.

⁷داروهای ضد رتروویروسی (Antiretroviral Therapy – ART): ترکیبی از چند دارو که برای کنترل عفونت HIV استفاده می‌شود.

⁸PEP: پیشگیری پس از مواجهه (Post-Exposure Prophylaxis). درمان کوتاه‌مدت دارویی برای جلوگیری از ابتلا به HIV پس از یک تماس پرخطر احتمالی.