پرزهای روده‌ای: فرش جاذب بدن
پرزهای روده چه شکلی هستند و کجا قرار دارند؟
اگر بتوانیم با یک میکروسکوپ قوی به داخل رودهٔ باریک نگاه کنیم، منظره‌ای شبیه به یک فرش مخملی یا حولهٔ حمام پرزدار خواهیم دید. هر پرز روده، یک برآمدگی انگشت‌مانند بسیار کوچک است. میلیون‌ها عدد از این پرزها کنار هم قرار گرفته‌اند و سطح داخلی روده را پوشانده‌اند.
برای درک بهتر، یک دستکش آشپزی را تصور کنید که سطح آن پر از برجستگی‌های ریز است. این برجستگی‌ها سطح دستکش را بیشتر می‌کنند تا بهتر وسایل را بگیرد. پرزهای روده هم دقیقاً همین کار را می‌کنند؛ آن‌ها سطح روده را برای "گرفتن" و جذب مواد مغذی افزایش می‌دهند.
| ویژگی | توضیح | مثال قابل لمس |
|---|---|---|
| اندازه | طول هر پرز حدود 0.5 تا 1 میلی‌متر است | اندازهٔ هر پرز تقریباً به ضخامت یک رشتهٔ ماکارونی نازک است |
| تعداد | در هر رودهٔ باریک حدود 10 تا 40 پرز در هر میلی‌متر مربع وجود دارد | مانند چمن‌های یک زمین فوتبال که بسیار نزدیک به هم روییده‌اند |
| افزایش سطح | سطح جذب را حدود 30 برابر افزایش می‌دهند | تبدیل یک زمین تنیس صاف به یک زمین با برجستگی‌های بسیار |
پرزهای روده چگونه مواد غذایی را جذب می‌کنند؟
عملکرد پرزهای روده را می‌توان به یک کارخانهٔ کوچک تشبیه کرد. هر پرز دارای رگ‌های خونی ریز و یک مجرای لنفاوی۳ است. وقتی غذا هضم می‌شود و به مولکول‌های کوچک تبدیل می‌گردد، این مولکول‌ها از طریق پرزها جذب شده و وارد رگ‌های خونی یا مجرای لنفاوی می‌شوند.
برای مثال، وقتی یک تکه نان می‌خورید، در نهایت به قند ساده (گلوکز) تبدیل می‌شود. این قند ساده از طریق پرزهای روده جذب شده و وارد خون می‌شود تا به سلول‌های بدن شما انرژی برساند.
سفر یک سیب از دهان تا سلول‌ها
بیایید سفر یک قاچ سیب را در بدن دنبال کنیم تا ببینیم پرزهای روده چه نقشی در این سفر دارند:
وقتی سیب را می‌جوید، در دهان خرد می‌شود. سپس به معده می‌رود و بیشتر هضم می‌شود. بعد از معده، این ماده نیمه‌هضم‌شده وارد رودهٔ باریک می‌شود. در اینجا، پرزهای روده وارد عمل می‌شوند. آن‌ها ویتامین‌ها، مواد معدنی و قندهای موجود در سیب را جذب کرده و به جریان خون می‌فرستند. این مواد سپس به تمام سلول‌های بدن می‌رسند تا به آن‌ها انرژی بدهند یا در ساختار سلول‌ها استفاده شوند.
بدون پرزهای روده، بدن نمی‌توانست به خوبی از مواد مغذی سیب استفاده کند و بیشتر این مواد بدون جذب شدن، از بدن دفع می‌شدند.
| نوع مادهٔ مغذی | نقش در بدن | وضعیت جذب |
|---|---|---|
| قندها (مانند گلوکز) | تأمین انرژی برای سلول‌ها | جذب سریع |
| اسیدهای آمینه (از پروتئین) | ساختن ماهیچه و بافت‌ها | جذب کامل |
| چربی‌ها | ذخیرهٔ انرژی و محافظت | جذب تدریجی |
| ویتامین‌ها و مواد معدنی | کمک به عملکردهای مختلف بدن | جذب مؤثر |
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
بله، پرزهای روده مخصوص رودهٔ باریک هستند. رودهٔ بزرگ پرز ندارد، زیرا کار اصلی آن جذب آب و الکترولیت‌ها است، نه جذب مواد مغذی پیچیده.
اگر پرزهای روده صاف شوند یا آسیب ببینند (مانند بیماری سلیاک۵)، بدن نمی‌تواند مواد مغذی را به خوبی جذب کند. این حالت می‌تواند منجر به کاهش وزن، کمبود ویتامین و احساس ضعف شود.
زیرا کار معده تجزیهٔ مکانیکی و شیمیایی غذا است، نه جذب مواد مغذی. بیشتر جذب در رودهٔ باریک اتفاق می‌افتد، بنابراین نیاز به سطح تماس بیشتری دارد.
پاورقی
۱پرزهای روده‌ای (Intestinal Villi): برجستگی‌های انگشت‌مانند ریز در دیوارهٔ داخلی رودهٔ باریک که سطح جذب را افزایش می‌دهند.
۲جذب (Absorption): فرآیند ورود مواد مغذی از دستگاه گوارش به جریان خون یا سیستم لنفاوی.
۳مجرای لنفاوی (Lymphatic Vessel): مجرایی در هر پرز روده که چربی‌های جذب‌شده را حمل می‌کند.
۴میکروویلی (Microvilli): برآمدگی‌های ریزتر روی سطح هر پرز روده که سطح جذب را باز هم بیشتر می‌کنند.
۵بیماری سلیاک (Celiac Disease): یک بیماری خودایمنی که در آن مصرف گلوتن باعث آسیب به پرزهای رودهٔ باریک می‌شود.
