کد بازگردانی پلاستیک: قصهٔ اعداد کوچک روی بستهبندیها
کد بازگردانی چیست و چرا به وجود آمد؟
همهٔ پلاستیکها مثل هم ساخته نمیشوند. بعضی نرم و انعطافپذیرند، بعضی سفت و محکم. بعضی برای نگهداری غذا ایمن هستند و بعضی ممکن است در دمای بالا مواد شیمیایی آزاد کنند. در دههٔ ۱۹۸۰، انجمن صنعت پلاستیک4 آمریکا یک سیستم شمارهگذاری ساده طراحی کرد تا کارگران مراکز بازیافت و حتی مصرفکنندگان عادی بتوانند انواع مختلف پلاستیک را سریعتر و راحتتر از هم تشخیص دهند و جدا کنند. این سیستم، کد شناسایی رزین یا همان کد بازگردانی نام گرفت.
این کد شامل یک نماد مثلث (که از سه پیکان سبز تشکیل شده) و یک عدد از ۱ تا ۷ در وسط آن است. نکتهٔ مهم این است که وجود این مثلث به معنای قابلیت بازیافت آسان در همهٔ مناطق نیست! بلکه فقط نوع پلاستیک را نشان میدهد. قابلیت بازیافت به امکانات محلی شما بستگی دارد.
| کد (عدد) | نماد | نام اختصاری | کاربردهای رایج (مثال) | ایمنی و بازیافت |
|---|---|---|---|---|
| 1 | PET یا PETE | پلیاتیلن ترفتالات5 | بطریهای آب و نوشابه، ظرف روغن، بستهبندی سس |
بهطور گسترده بازیافت میشود
برای یکبار مصرف طراحی شده. استفادهٔ مجدد ممکن است با رشد باکتری همراه باشد. |
| 2 | HDPE | پلیاتیلن با چگالی بالا6 | بطری شیر و شامپو، ظرف مواد شوینده، اسباببازی |
بازیافت آسان و ایمن
بیخطر، ضخیم و بادوام. گزینه خوبی برای استفاده مجدد (مثل گلدان). |
| 3 | PVC یا V | پلیوینیل کلراید7 | لولههای ساختمانی، پرده حمام، روکش سیم، بستهبندی فیلم دار |
بازیافت دشوار
در صورت سوختن مواد سمی آزاد میکند. معمولاً برای غذا استفاده نمیشود. |
| 4 | LDPE | پلیاتیلن با چگالی پایین8 | نایلونهای نازک (کیسه فریزر، کیسه نان)، درب بطریهای انعطافپذیر | بازیافت در همه جا ممکن نیست. نرم و انعطافپذیر. نسبتاً ایمن ولی بهتر است کمتر استفاده شود. |
| 5 | PP | پلیپروپیلن9 | ظرف ماست، درب بطریها، نی، ظروف مخصوص مایکروفر، پوشک |
ایمن و در حال گسترش بازیافت
مقاوم در برابر حرارت. گزینهای خوب برای بستهبندی غذا. |
| 6 | PS | پلیاستایرن10 | ظروف یکبارمصرف فومی (یونولیت)، قاشق/چنگال پلاستیکی، محافظ تلویزیون |
بازیافت سخت و مضر
در صورت گرم شدن ممکن است مواد شیمیایی مضر آزاد کند. بهتر است کمتر استفاده شود. |
| 7 | OTHER | سایر پلاستیکها | بطری شیر نوزاد (پلیکربنات قدیمی)، لوحهای فشرده (CD)، عدسی عینک | بازیافت بسیار دشوار. شامل انواع مختلفی است. بعضی از انواع آن (مثل پلیکربنات حاوی BPA11) ممکن است برای سلامت مضر باشند. |
چگونه این کدها بر زندگی روزمره ما تاثیر میگذارند؟
شناخت این کدها فقط یک اطلاعات عمومی نیست؛ یک مهارت کاربردی است. فرض کنید میخواهید یک بطری آب را برای استفاده مجدد پر کنید. اگر بدانید بطریهای با کد 1 (PET) برای یکبار مصرف طراحی شدهاند و شستشوی مکرر ممکن است به مرور زمان باعث آزاد شدن مواد یا رشد باکتری شود، ترجیح میدهید از یک بطری ورزشی با کد 5 (PP) یا 7 (بدون BPA) استفاده کنید که برای استفاده مکرر و بهداشتیتر ساخته شدهاند.
یا هنگام بازیافت در خانه: در بسیاری از شهرها، تنها پلاستیکهای با کدهای 1 و 2 را از درب منزل جمعآوری میکنند. اگر شما ظرف ماست (کد 5) یا کیسه نایلونی (کد 4) را در همان سطل بیندازید، ممکن است کل محموله بازیافت آلوده و غیرقابل استفاده شود. پس با یک نگاه ساده به ته ظرف، میتوانید سهم بزرگی در موفقیت چرخه بازیافت داشته باشید.
اشتباهات رایج و پرسشهای مهم
پاسخ: خیر. این یک اشتباه بسیار رایج است. علامت مثلث فقط کد شناسایی نوع پلاستیک است. بازیافت شدن یا نشدن یک محصول به سیاستها و فناوریهای مرکز بازیافت شهر شما بستگی دارد. بسیاری از پلاستیکها مانند یونولیت (کد 6) یا پلاستیکهای ترکیبی (کد 7) به ندرت بازیافت میشوند.
پاسخ: به طور کلی پلاستیکهای با کدهای 2 (HDPE)، 4 (LDPE) و 5 (PP) برای تماس با غذا ایمنتر در نظر گرفته میشوند. به ویژه پلیپروپیلن (کد ۵) به دلیل مقاومت در برابر حرارت، برای ظروف غذای مایکروفر و بطریهای آب قابل استفاده مجدد گزینه مناسبی است. از گرم کردن پلاستیکهای با کد 1، 3، 6 و بعضی از انواع 7 خودداری کنید.
پاسخ: در بسیاری از محصولات پلاستیکی بادوام مثل سطلها یا اسباببازیها، این کد ممکن است حک نشده باشد. در این صورت میتوانید با توجه به انعطاف پذیری، صدا و سختی آن حدس بزنید. اما برای اهداف بازیافت، اگر کد مشخص نیست و جنس آن را نمیشناسید، معمولاً بهتر است آن را در سطل زبالههای عمومی بیندازید تا باعث آلودگی سطل بازیافت نشود.
پاورقی
1 نماد مثلث بازیافت (Recycling Symbol): علامتی جهانی متشکل از سه پیکان که نشاندهنده چرخه بازیافت (جمعآوری، پردازش، خرید مجدد) است.
2 کد بازگردانی رزین (Resin Identification Code - RIC): سیستم عددی ۱ تا ۷ برای شناسایی نوع پلیمر اصلی به کار رفته در محصول پلاستیکی.
3 بازیافت (Recycling): فرآیند تبدیل زباله به مواد جدید و قابل استفاده.
4 انجمن صنعت پلاستیک (The Society of the Plastics Industry - SPI).
5 پلیاتیلن ترفتالات (Polyethylene Terephthalate).
6 پلیاتیلن با چگالی بالا (High-Density Polyethylene).
7 پلیوینیل کلراید (Polyvinyl Chloride).
8 پلیاتیلن با چگالی پایین (Low-Density Polyethylene).
9 پلیپروپیلن (Polypropylene).
10 پلیاستایرن (Polystyrene).
11 BPA (Bisphenol A): یک ماده شیمیایی که در ساخت بعضی پلاستیکها و رزینها استفاده میشد و نگرانیهایی درباره اثرات آن بر سلامت وجود دارد.
