گستردهٔ مکعب: شبکهٔ شش مربع هم‌اندازه

بروزرسانی شده در: 13:47 1404/09/15 مشاهده: 6 دسته بندی: کپسول آموزشی

گسترده مکعب: شبکه شش مربع هم‌اندازه

کشف راز تبدیل یک شکل تخت به یک حجم سه‌بعدی

خلاصه: آیا تا به حال یک جعبه یا یک تاس را باز کرده‌اید و آن را به شکل تخت روی زمین پهن کرده‌اید؟ به این شکل تخت، گسترده¹ می‌گویند. گستردهٔ مکعب²، که یک حجم هندسی معروف است، از شش مربع یکسان تشکیل شده است. در این مقاله می‌آموزیم که این شش مربع چگونه باید کنار هم چیده شوند تا با تا زدن لبه‌ها، یک مکعب کامل بسازیم. با مثال‌هایی از جعبه‌های کادو و بسته‌بندی‌های روزمره، مفهوم گسترده را به سادگی درک خواهیم کرد و با کمک جدول‌های طبقه‌بندی شده، انواع مختلف گسترده‌های مکعب را بررسی می‌کنیم.

مکعب چیست و گستردهٔ آن چه شکلی است؟

مکعب یک شکل سه‌بعدی (فضایی) است که همهٔ وجوه آن مربع‌های هم‌اندازه هستند. یک مکعب 6 وجه، 12 لبه و 8 رأس دارد. حالا اگر این مکعب را از لبه‌هایش باز کنیم و روی یک سطح صاف بگذاریم، به شکلی دو‌بعدی (تخت) می‌رسیم که به آن گسترده یا الگوی تخت مکعب می‌گویند. این گسترده همیشه از 6 مربع هم‌اندازه تشکیل شده است که با هم در لبه‌هایی مشترک هستند.

فرمول مساحت: اگر طول ضلع هر مربع در گسترده را $a$ بنامیم، مساحت کل گسترده (که همان مساحت سطح مکعب است) از رابطهٔ $6 \times a^2$ به دست می‌آید. زیرا شش مربع داریم و مساحت هر مربع $a^2$ است.

انواع اصلی گسترده‌های مکعب: فقط ۱۱ حالت!

جالب است بدانید که با وجود میلیون‌ها روش برای چیدن شش مربع کنار هم، فقط 11 حالت متفاوت و منحصربه‌فرد وجود دارد که واقعاً می‌تواند به یک مکعب تا شود! این 11 گسترده را می‌توان بر اساس شکل کلی‌شان در چهار دسته قرار داد. شکل هر کدام شبیه یک تفنگ تی، یک صلیب، یک ستون یا یک خط زیگزاگی است.

نام دسته	تعداد گسترده در این دسته	ویژگی بصری	مثال ملموس
تفنگ تی (T)	6 حالت	شکل کلی شبیه حرف T. ردیفی از چهار مربع و یک مربع در دو طرف ردیف وسط.	الگوی بعضی از جعبه‌های شیرینی
صلیب (十)	1 حالت	شکل متقارن و شبیه علامت بعلاوه. یک مربع مرکزی و چهار مربع در چهار طرف.	الگوی معروف و پرکاربرد جعبه‌ها
ستون (I)	3 حالت	همهٔ شش مربع در یک ردیف طولانی پشت سر هم چیده شده‌اند.	الگوی بعضی از جعبه‌های مداد یا آدامس
زیگزاگ (S)	1 حالت	چیدمانی غیرخطی و مارپیچ که شبیه یک راه پله است.	الگوی کمتر رایج ولی ممکن در بسته‌بندی

گسترده مکعب در زندگی روزمره: از بازی تا صنعت

شما هر روز با گسترده‌های مکعب سر و کار دارید، حتی اگر متوجه نباشید! وقتی یک جعبهٔ کادو خالی را می‌خرید، در واقع یک گستردهٔ مکعب خریده‌اید که باید آن را تا کنید و به شکل جعبه درآورید. طراحان و مهندسان برای کمترین هدررفت مواد اولیه (مثلاً مقوا یا فلز) سعی می‌کنند گسترده‌هایی طراحی کنند که برش و تا خوردن ساده‌ای داشته باشند. در بازی‌های فکری مثل روبیک نیز درک گسترده برای ساختن مکعب‌های کوچک ضروری است. حتی ساختمان‌های مدرن گاهی از ایدهٔ تا کردن صفحات بزرگ فلزی برای ساخت ماکت‌های اولیه استفاده می‌کنند.

یک آزمایش ساده: یک جعبهٔ خالی شیر یا آبمیوه (از نوع کارتنی) را بردارید. با دقت چسب‌های آن را باز کنید و آن را کاملاً پهن نمایید. حالا شما یک گستردهٔ واقعی در دستان خود دارید! سعی کنید با نگاه کردن به آن، بفهمید جزء کدام یک از چهار دستهٔ جدول بالا است.

چگونه یک گسترده را به مکعب تبدیل کنیم؟

برای تا زدن یک گسترده و ساختن مکعب، باید به قانون چفت‌شدگی توجه کنید. هر مربع در گسترده، در مکعب نهایی با مربع‌های مجاورش هم‌ریخت خواهد بود. شما باید لبه‌های مشترک را پیدا کرده و آنها را به سمت بالا تا بزنید. یک راه ساده این است: ابتدا مربع‌های کف و سقف آیندهٔ مکعب را پیدا کنید. سپس دیواره‌های جانبی را به سمت بالا بیاورید تا با هم برخورد کنند. در نهایت با تا زدن قسمت‌های باقی‌مانده (که معمولاً زبانه‌های چسب‌خوری هستند)، کار را تمام کنید.

یک ترفند کاربردی: برای تشخیص سریع اینکه آیا یک شکل تخت از شش مربع، واقعاً گستردهٔ یک مکعب است یا نه، آن را روی کاغذ شطرنجی بکشید. سپس بررسی کنید که آیا مربع‌ها طوری به هم وصل شده‌اند که اگر تا شوند، هیچ فضای خالی یا روی‌هم‌افتادگی در مکعب ایجاد نکنند.

پرسش‌های رایج و اشتباهات معمول

پرسش ۱: آیا هر شکلی که از شش مربع درست شده باشد، حتماً گستردهٔ یک مکعب است؟

خیر، این یک اشتباه رایج است. فقط 11 حالت خاص از این چیدمان‌ها وجود دارد که می‌توانند به مکعب تا شوند. برای مثال، اگر شش مربع به شکل یک «راه‌پلهٔ» بزرگ کنار هم باشند، ممکن است نتوان آن را به مکعبی بدون درز و شکاف تبدیل کرد.

پرسش ۲: چرا فقط 11 گستردهٔ منحصربه‌فرد وجود دارد؟ مگر نمی‌شود مربع‌ها را به روش‌های بیشماری چید؟

بله، چیدمان‌های ظاهری زیادی وجود دارد، اما بسیاری از آنها با چرخش یا آینه‌کردن به یکدیگر تبدیل می‌شوند و در واقع یکسان محسوب می‌شوند. ریاضیدانان با روش‌های دقیق ثابت کرده‌اند که از نظر ساختار اتصال مربع‌ها، فقط 11 ساختار اساسی متفاوت وجود دارد.

پرسش ۳: آیا گسترده‌ای وجود دارد که بتوان آن را به بیش از یک روش تا کرد تا مکعب ساخته شود؟

به طور کلی خیر. هر گستردهٔ معتبر فقط به یک روش می‌تواند به یک مکعب منظم (بدن چرخش و وارونه‌کردن) تا شود. اگر روش‌های مختلفی پیش بیاید، احتمالاً در تا زدن یکی از وجه‌ها اشتباه کرده‌اید.

جمع‌بندی: گستردهٔ مکعب، دریچه‌ای جذاب به دنیای ارتباط بین اشکال دو‌بعدی و سه‌بعدی است. فهمیدن این که چگونه شش مربع ساده می‌توانند با 11 روش خاص کنار هم قرار گیرند تا حجمی کامل بسازند، نه تنها در ریاضیات، بلکه در طراحی، معماری و زندگی روزمره کاربرد فراوان دارد. دفعهٔ بعد که یک جعبه در دست گرفتید، به گستردهٔ هوشمندانهٔ آن فکر کنید!

پاورقی

¹گسترده (Net): الگوی تخت یک حجم سه‌بعدی که با تا زدن لبه‌های آن می‌توان حجم اصلی را بازسازی کرد.

²مکعب (Cube): یک حجم هندسی منتظم با شش وجه مربع‌شکل هم‌اندازه.

³وجه (Face): هر یک از سطوح تخت تشکیل‌دهندهٔ یک شکل سه‌بعدی.

⁴لبه (Edge): خط تقاطع دو وجه در یک شکل سه‌بعدی.

⁵رأس (Vertex): نقطه‌ای که سه یا چند لبه در آن به هم می‌رسند.

هندسه مکعب گسترده حجم اشکال سه بعدی ریاضی نهم

پایهٔ نهم ریاضی نهم گستردهٔ مکعب

اطلاع از تغییرات در بسته‌های گاما

کاربر عزیز سلام!