گوهرشاد: بانوی ساختن‌ها
گوهرشاد که بود و در چه زمانی زندگی می‌کرد؟
گوهرشاد بیگم، یک شاهزاده خانم بود که در زمان حکومت تیموریان زندگی می‌کرد. تصور کنید حدود 600 سال پیش؛ زمانی که خبری از ماشین، برق یا تلفن همراه نبود. او همسر پادشاهی به نام شاهرخ بود. اما خودش تنها یک ملکه نبود، بلکه یک بانوی بسیار با دانش، قدرتمند و خیرخواه بود که به هنر و معماری علاقه‌ی زیادی داشت.
| ویژگی | توضیح |
|---|---|
| دوره تاریخی | دوره تیموریان (قرن نهم هجری قمری) |
| همسر | شاهرخ میرزا |
| مشهورترین اثر | مسجد گوهرشاد در حرم امام رضا (ع) در مشهد |
| ویژگی شخصیتی | فرهیخته، قدرتمند و حامی هنر و معماری |
مسجد گوهرشاد، یک شاهکار معماری
مهم‌ترین کاری که از گوهرشاد به یادگار مانده، مسجد گوهرشاد است. این مسجد در کنار حرم مطهر امام رضا (ع) در شهر مشهد ساخته شده است. فکر کنید می‌خواهید یک ساختمان بسیار بزرگ و زیبا، مثل مدرسه‌تان اما خیلی بزرگ‌تر و با تزئینات خاص بسازید. گوهرشاد بهترین معماران و هنرمندان آن زمان را جمع کرد تا این مسجد را بسازند.
ویژگی‌های خاص این مسجد عبارتند از:
- ایوان‌های بلند و زیبا: مثل دروازه‌های بزرگ و با ابهت.
- کاشی‌کاری‌های رنگارنگ: تصور کنید یک نقاشی بسیار بزرگ روی دیوار که با هزاران تکه کاشی کوچک و رنگی درست شده است.
- مناره‌ها (برج‌های بلند): شبیه برج‌های بلندی که از دور دیده می‌شوند.
- محلی برای نماز و اجتماع مردم: یک حیاط بزرگ که مردم می‌توانند در آن دور هم جمع شوند، مثل حیاط مدرسه که در زنگ تفریح پر از دانش‌آموز می‌شود.
چرا ساخت این مسجد مهم بود؟
ساختن یک مکان عمومی بزرگ مانند این مسجد، در آن زمان چه فایده‌ای داشت؟
گوهرشاد با ساختن این مسجد، هم خدمتی بزرگ به دین کرد و هم باعث رونق شهر مشهد شد. امروزه میلیون‌ها نفر از مردم ایران و جهان که برای زیارت به مشهد سفر می‌کنند، از این مسجد دیدن می‌کنند و از زیبایی‌های آن لذت می‌برند.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
خیر. او بانی بود. یعنی هزینه و سرمایه‌ی ساخت مسجد را پرداخت کرد و دستور ساخت آن را داد. اما طراحی و ساخت بنا را معماران ماهر آن دوره مانند قوام‌الدین شیرازی انجام دادند. مانند این است که شما برای ساخت یک کلبهٔ درختی ایده دارید و پول آن را می‌دهید، اما پدرتان آن را برایتان می‌سازد.
چون او فرمان ساخت آن را داده و تمام هزینه‌هایش را پرداخت کرده بود. در گذشته مرسوم بود که نام بانی یا کسی که هزینهٔ یک ساختمان عمومی را می‌دهد، روی آن بماند تا دیگران از او یاد کنند و کار نیکش فراموش نشود.
بله، او علاوه بر مسجد گوهرشاد، مدرسه‌ها و کتابخانه‌هایی نیز ساخت که نشان می‌دهد به دانش و آموزش مردم نیز اهمیت زیادی می‌داده است.
پاورقی
در این مقاله از برخی کلمات تخصصی استفاده شد که معنی و معادل انگلیسی آن‌ها در زیر آمده است:1
1بانی (Patron): به کسی می‌گویند که هزینهٔ ساخت یک بنای عمومی یا یک کار فرهنگی را می‌پردازد.
2تیموریان (Timurid Empire): یک سلسله پادشاهی بزرگ و قدرتمند که مرکز حکومت آن در خراسان و ماوراءالنهر بود.
3معماری (Architecture): هنر و علم طراحی و ساختن بناها.
4کاشی‌کاری (Tilework): هنر تزئین دیوارها و سطوح با استفاده از تکه‌های کوچک رنگینِ پخته‌شده از گل.