مبدأ تاریخ هجری شمسی: آغاز تاریخ از سال هجرت پیامبر
تاریخ چیست و چرا به آن نیاز داریم؟
فرض کنید می‌خواهید بدانید چند ساله هستید. برای این کار، تاریخ تولد خود را به خاطر می‌سپارید. تاریخ‌ها مانند یک برچسب روی روزها، ماه‌ها و سال‌ها هستند تا ما بتوانیم رویدادها را مرتب و ثبت کنیم. مثلاً می‌گوییم: «امتحان علوم در روز 25 اردیبهشت است.» این جمله به ما کمک می‌کند تا برای آن روز برنامه‌ریزی کنیم. یک تقویم نیز مجموعه‌ای از این تاریخ‌هاست که به ما نشان می‌دهد امروز چندم است و چه مناسبت‌هایی در پیش داریم.
داستان هجرت؛ نقطه آغاز یک تاریخ جدید
در گذشته‌های دور، یک رویداد بسیار مهم برای مسلمانان رخ داد. پیامبر اسلام، حضرت محمد(ص)، به دلیل شرایط سخت در شهر مکه، به همراه یارانش به شهر مدینه رفتند. این سفر که در سال 622 میلادی[1] انجام شد، هجرت نامیده می‌شود. هجرت به معنای «ترک کردن و کوچ به جای جدید» است. این اتفاق آنقدر مهم بود که مسلمانان تصمیم گرفتند آغاز تاریخ خود را از این سال قرار دهند، درست مانند زمانی که شما سن خود را از روز تولدتان حساب می‌کنید.
تفاوت تقویم هجری شمسی با هجری قمری
شاید شنیده باشید که دو نوع تقویم هجری وجود دارد: شمسی و قمری. هر دو مبدأ یکسانی دارند (سال هجرت) اما روش شمارش روزها و ماه‌ها در آن‌ها متفاوت است.
| ویژگی | تقویم هجری شمسی | تقویم هجری قمری |
|---|---|---|
| مبنای محاسبه | حرکت زمین به دور خورشید | حرکت ماه به دور زمین |
| طول سال | 365 یا 366 روز | حدود 354 روز |
| کاربرد در ایران | تقویم رسمی و ملی | مناسبت‌های مذهبی |
تقویم هجری شمسی که در ایران استفاده می‌شود، بر اساس گردش زمین به دور خورشید است. به همین دلیل، فصل‌ها همیشه در یک زمان مشخص از سال قرار دارند. مثلاً نوروز همیشه اول بهار است. اما تقویم هجری قمری بر اساس گردش ماه است و بنابراین ماه‌های قمری نسبت به فصل‌ها جابجا می‌شوند.
چگونه سال هجری شمسی را محاسبه می‌کنیم؟
برای فهمیدن این که اکنون در چه سال هجری شمسی هستیم، باید بدانیم چند سال از آن مبدأ (سال هجرت) گذشته است. این کار مانند محاسبه سن است. اگر شما 10 ساله باشید، یعنی 10 سال از زمان تولدتان گذشته است.
مثلاً اگر اکنون سال 1403 هجری شمسی باشد، یعنی 1403 سال از زمان هجرت پیامبر گذشته است.
کاربرد تاریخ هجری شمسی در زندگی روزمره
شما هر روز با این تاریخ سروکار دارید! وقتی تاریخ امروز را در دفتر مشقتان می‌نویسید، وقتی برای جشن تولدتان برنامه‌ریزی می‌کنید، یا وقتی می‌بینید تعطیلات نوروز در تقویم چه روزی است، همه از همین تقویم هجری شمسی استفاده می‌کنید. حتی شناسنامه شما نیز تاریخ تولدتان را به این تاریخ ثبت کرده است. این تقویم بخشی از هویت و فرهنگ ما ایرانی‌هاست و به ما کمک می‌کند رویدادهای ملی و مذهبی خود را در زمان مناسب جشن بگیریم.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاسخ: خیر. هر دو مبدأ یکسانی دارند اما روش شمارش روزها و ماه‌های آن‌ها متفاوت است. در نتیجه شماره سال در این دو تقویم با هم فرق دارد. مثلاً سال 1403 هجری شمسی با سال 1445 هجری قمری همزمان است.
پاسخ: زیرا هجرت فقط یک سفر جغرافیایی نبود؛ بلکه سرآغاز تشکیل یک جامعه بزرگ و موفق بر پایه آموزه‌های اسلامی بود. این رویداد، نشان‌دهنده یک آغاز جدید و پرامید برای تمدن اسلامی محسوب می‌شود.
پاسخ: تقویم هجری شمسی به عنوان تقویم رسمی در ایران و افغانستان استفاده می‌شود. اما بسیاری از کشورهای اسلامی برای مناسبت‌های مذهبی خود از تقویم هجری قمری بهره می‌برند.
پاورقی
[1] میلادی (Common Era): تقویمی که در بسیاری از کشورهای جهان استفاده می‌شود و مبدأ آن تولد حضرت عیسی(ع) در نظر گرفته شده است.
[2] هجرت (Hijrah): به معنای مهاجرت و ترک وطن. در این متن، اشاره به مهاجرت پیامبر اسلام از مکه به مدینه دارد.
[3] هجری شمسی (Solar Hijri Calendar): تقویمی بر پایه گردش زمین به دور خورشید که مبدأ آن سال هجرت پیامبر اسلام است.
[4] هجری قمری (Lunar Hijri Calendar): تقویمی بر پایه گردش ماه به دور زمین که مبدأ آن نیز سال هجرت است.