دوربینی: چرا رخ می‌دهد و چگونه درمان می‌شود؟
دوربینی چیست و چگونه کار می‌کند؟
برای اینکه ما بتوانیم واضح ببینیم، نور باید دقیقاً روی پرده‌ای در پشت چشم به نام شبکیه متمرکز شود. در چشم‌های سالم، این کار به خوبی انجام می‌شود. اما در فرد مبتلا به دوربینی، یا کره چشم بیش از حد کوتاه است و یا قدرت تمرکز قرنیه و عدسی چشم کم است. در نتیجه، نور به جای اینکه روی شبکیه بیفتد، در پشت آن متمرکز می‌شود و باعث می‌شود تصویر اجسام نزدیک، تار به نظر برسد. برای درک بهتر، تصور کنید می‌خواهید با یک ذره‌بین نور خورشید را روی یک تکه کاغذ متمرکز کنید. اگر ذره‌بین را خیلی دور نگه دارید، نقطهٔ نورانی هرگز روی کاغذ نمی‌افتد و کاغذ نمی‌سوزد. در دوربینی هم مشکل مشابهی رخ می‌دهد.
جالب است بدانید که بسیاری از نوزادان با درجاتی از دوربینی به دنیا می‌آیند که معمولاً با رشد چشم و بزرگ‌تر شدن کره چشم، خودبه‌خود برطرف می‌شود.
علل و عوامل ایجاد کننده دوربینی
دوربینی معمولاً یک مسئله ارثی است، یعنی از والدین به فرزندان منتقل می‌شود. مهم‌ترین علل آن عبارت‌اند از:
- کوتاهی کره چشم: شایع‌ترین دلیل است. اگر اندازهٔ چشم از حالت طبیعی کوتاه‌تر باشد، نور به درستی متمرکز نمی‌شود.
- کم بودن انحنای قرنیه یا عدسی: اگر قرنیه (لایهٔ شفاف جلوی چشم) یا عدسی چشم، انحنای کافی نداشته باشند، قدرت تمرکز آن‌ها کاهش می‌یابد.
- سن: با افزایش سن، توانایی چشم برای تمرکز روی اجسام نزدیک (که به آن تطابق می‌گویند) کاهش می‌یابد. این حالت که پیرچشمی نام دارد، بعد از ۴۰ سالگی رخ می‌دهد و حتی افراد دوربین را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد.
| نوع عیب انکساری | تصویر روی کجا تشکیل می‌شود؟ | چه چیزی را تار می‌بینید؟ |
|---|---|---|
| دوربینی (هایپروپی) | پشت شبکیه | اجسام نزدیک (مثل کتاب) |
| نزدیک‌بینی (میوپی) | جلوی شبکیه | اجسام دور (مثل تخته سیاه) |
| آستیگماتیسم | هم‌زمان روی چند نقطه | همه چیز، به صورت کشیده و ناموزون دیده می‌شود |
علائم و نشانه‌های هشداردهنده
علائم دوربینی می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. یک دانش‌آموز ممکن است این علائم را تجربه کند:
- تاری دید به ویژه هنگام مطالعه، نوشتن یا نگاه کردن به صفحه موبایل.
- نیاز به چسباندن کتاب به صورت برای خواندن متن.
- خستگی چشم، سردرد (به ویژه در پیشانی) پس از انجام کارهای نزدیک.
- لوچی چشم (استرابیسم) در کودکان درمان‌نشده.
- سوزش و خارش چشم‌ها.
اگر این علائم را دارید، حتماً به یک بینایی‌سنج یا چشم‌پزشک مراجعه کنید.
تشخیص: چگونه متوجه دوربینی می‌شویم؟
تشخیص این عیب انکساری بسیار ساده و بدون درد است. متخصص با استفاده از آزمایش‌های مختلف، شماره چشم شما را تعیین می‌کند. این آزمایش‌ها شامل نگاه کردن به نموداری پر از حروف (چارت اسنلن) از پشت یک دستگاه به نام فوروپتر است. او لنزهای مختلفی را مقابل چشمان شما قرار می‌دهد و می‌پرسد که کدام یک دید شما را واضح‌تر می‌کند. نتیجه این آزمایش به صورت یک عدد نوشته می‌شود. برای مثال، شماره چشم یک فرد دوربین ممکن است به صورت +2.50 ثبت شود. علامت مثبت (+) نشان‌دهنده دوربینی است.
راهکارهای درمان و اصلاح دوربینی
خوشبختانه روش‌های ساده و مؤثری برای اصلاح دوربینی و داشتن دیدی واضح وجود دارد. انتخاب روش به عوامل مختلفی مانند سن، میزان دوربینی، سبک زندگی و بودجه بستگی دارد.
| روش درمان | توضیح | مزایا | معایب |
|---|---|---|---|
| عینک | متداول‌ترین روش. استفاده از لنزهای محدب با شماره مثبت. | امن، مقرون‌به‌صرفه، محافظ در برابر گردوغبار. | ممکن است بخار کند یا محدودیت در ورزش ایجاد کند. |
| لنز تماسی | لنزهای نازک و شفاف که مستقیماً روی قرنیه قرار می‌گیرند. | میدان دید وسیع‌تر، مناسب برای فعالیت‌های ورزشی. | نیاز به مراقبت و رعایت بهداشت دقیق برای جلوگیری از عفونت. |
| جراحی انکساری | روش‌هایی مثل لیزیک1 برای تغییر شکل قرنیه. | راه‌حلی تقریباً دائمی، عدم نیاز به عینک یا لنز. | گران‌قیمت، همراه با ریسک‌های جراحی، برای همه مناسب نیست. |
تمرینات ساده چشمی برای تقویت عضلات
اگرچه تمرینات چشمی نمی‌توانند شکل فیزیکی چشم را تغییر دهند یا دوربینی را به طور کامل درمان کنند، اما می‌توانند به تقویت عضلات چشم کمک کرده و خستگی را کاهش دهند. این تمرینات به ویژه برای افرادی که ساعات طولانی مطالعه می‌کنند یا با کامپیوتر کار می‌کنند مفید است:
- قانون ۲۰-۲۰-۲۰: هر 20 دقیقه، به مدت 20 ثانیه به یک جسم در فاصله 20 فوتی (حدود 6 متری) نگاه کنید.
- چرخش چشم: چشمان خود را به آرامی به سمت چپ، راست، بالا و پایین بچرخانید.
- فوکوس متغیر: انگشت خود را در فاصله‌ای نزدیک به صورت نگه دارید و روی آن تمرکز کنید، سپس نگاه خود را به یک جسم دور منتقل کنید. این کار را چند بار تکرار کنید.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
خیر. هویج به دلیل داشتن ویتامین A برای سلامت کلی چشم مفید است، اما نمی‌تواند شکل فیزیکی چشم یا قدرت تمرکز آن را تغییر دهد. یک رژیم غذایی سالم می‌تواند از چشم‌ها محافظت کند اما عیوب انکساری را اصلاح نمی‌کند.
این یک باور کاملاً غلط است. عینک تنها یک وسیله کمکی برای تمرکز صحیح نور روی شبکیه است. استفاده از عینک با شماره صحیح، نه تنها باعث ضعیف‌تر شدن چشم نمی‌شود، بلکه از خستگی، سردرد و تنبلی چشم (به ویژه در کودکان) جلوگیری می‌کند.
ممکن است. به طور کلی، شماره چشم پس از بلوغ معمولاً ثابت می‌ماند. اما با رسیدن به سنین میانسالی و بروز پیرچشمی، علائم مربوط به دید نزدیک در افراد دوربین ممکن است بیشتر به چشم بیاید و نیاز به اصلاح قوی‌تر داشته باشند.
پاورقی
1لیزیک (LASIK): Laser-Assisted In Situ Keratomileusis. یک نوع جراحی انکساری برای اصلاح دید با استفاده از لیزر برای تغییر شکل قرنیه.
2شبکیه (Retina): پرده‌ای حساس به نور در پشت چشم که تصویر بر روی آن تشکیل می‌شود.
3قرنیه (Cornea): لایه شفاف و گنبدی شکل در جلوی چشم که بیشترین قدرت تمرکز نور را دارد.
4هایپروپی (Hyperopia): معادل انگلیسی دوربینی.
5دیوپتر (Diopter): واحد اندازه‌گیری توان انکساری یک لنز.