بهداشت مو: مراقبت از مو برای حفظ سلامت پوست سر
مو چیست و چگونه رشد میکند؟
برای مراقبت صحیح، ابتدا باید با ساختار مو آشنا شویم. هر تار مو مانند یک گیاه است. ریشه مو4 در زیر پوست سر و در محلی به نام فولیکول5 قرار دارد که مانند خاک گلدان، مواد مغذی را از خون دریافت میکند. بخشی از مو که ما میبینیم، ساقه مو6 نام دارد و از پروتئینی به نام کراتین7 ساخته شده است.
رشد مو سه مرحله اصلی دارد:
| مرحله | توضیح | مدت زمان تقریبی |
|---|---|---|
| آناژن8 (رشد فعال) | سلولها در ریشه به سرعت تقسیم شده و مو بلند میشود. | 2 تا 7 سال |
| کاتاژن9 (گذار) | رشد متوقف میشود و فولیکول کوچک میشود. | 2 تا 3 هفته |
| تلوژن10 (استراحت و ریزش) | موی قدیمی میریزد و فولیکول برای رشد موی جدید آماده میشود. | 3 تا 4 ماه |
مثال علمی: در هر زمان، حدود 85-90% از موهای سر شما در مرحله آناژن (رشد) هستند. ریزش روزانه 50 تا 100 تار مو کاملاً طبیعی است و مربوط به مرحله تلوژن است.
علم شستشوی صحیح مو و پوست سر
شستشو، پایهترین و مهمترین مرحله بهداشت مو است. هدف، پاک کردن چربی اضافه، عرق، آلودگی و سلولهای مرده پوست بدون آسیب به ساقه مو و پوست سر است.
مراحل گامبهگام شستشوی اصولی:
گام ۱: برس زدن قبل از شستشو این کار گردوغبار و موهای شل شده را خارج میکند.
گام ۲: خیس کردن کامل با آب ولرم آب داغ چربیهای محافظتکننده طبیعی را میشوید و باعث خشکی میشود.
گام ۳: استفاده از شامپوی مناسب مقدار شامپو باید به اندازه یک سکه باشد. شامپو را ابتدا در کف دست با کمی آب کفآلود کنید، سپس با نوک انگشتان (نه ناخن) به آرامی روی پوست سر ماساژ دهید. ساقه موها تنها با آبکشی، شسته میشوند.
گام ۴: آبکشی کامل باقیمانده شامپو میتواند باعث خارش و شوره شود.
گام ۵: استفاده از نرمکننده (در صورت نیاز) نرمکننده فقط روی ساقه مو و نه پوست سر مالیده شود. بعد از 2-3 دقیقه آبکشی کنید.
گام ۶: خشک کردن ملایم موها را با یک حوله نرم به آرامی فشار دهید تا آب اضافه گرفته شود. سشوار کشیدن با حرارت زیاد و فاصله کم را محدود کنید.
راهنمای انتخاب محصولات مراقبتی بر اساس نوع مو
استفاده از محصول نامناسب، خودش میتواند مشکلساز باشد. جدول زیر به شما در انتخاب کمک میکند.
| نوع مو | ویژگی | پیشنهاد شامپو/نرمکننده | تعداد شستشو در هفته |
|---|---|---|---|
| چرب | کمتر از یک روز پس از شستشو، براق و به هم چسبیده میشود. | شامپوهای ملایم و شفاف که برای شستشوی روزانه مناسبند. نرمکننده سبک و فقط روی انتهای مو. | 3-4 بار یا بیشتر |
| نرمال | نه خیلی چرب و نه خیلی خشک، حالت ارتجاعی و درخشندگی خوب. | شامپو و نرمکننده متعادل و مغذی. حفظ تعادل چربی طبیعی هدف است. | 2-3 بار |
| خشک | زبر، خشن، بدون درخشش و مستعد وز شدن. | شامپوهای حاوی مواد مرطوبکننده مانند گلیسیرین. نرمکنندههای قوی و مغذی. | 1-2 بار |
| مستعد شوره12 | پوستههای سفید یا زردرنگ روی پوست سر و شانه. |
شامپوهای درمانی حاوی سلنیوم سولفاید13، پیریتیون زینک14 یا کتوکونازول15. طبق دستور پزشک یا راهنمای محصول استفاده شود.
توجه: استفاده طولانیمدت بدون مشورت پزشک ممنوع
|
2-3 بار (تا کنترل شوره) |
تغذیه مو: از درون به بیرون
مو یک شاخص سلامتی است. همانطور که برای قوی شدن عضلات به پروتئین نیاز داریم، موها نیز برای رشد سالم به مواد مغذی خاصی احتیاج دارند.
مهمترین مواد مغذی برای مو و منابع غذایی آنها:
- پروتئین: واحد ساختمانی کراتین. در تخممرغ، مرغ، ماهی، حبوبات و مغزها یافت میشود.
- آهن: به گلبولهای قرمز در حمل اکسیژن به فولیکول مو کمک میکند. کمبود آن میتواند باعث ریزش مو شود. منابع: گوشت قرمز، اسفناج، عدس.
- ویتامینهای گروه B (بیوتین16): در سوختوساز اسیدهای آمینه (اجزای پروتئین) نقش دارند. در زرده تخممرغ، جگر و بادام زمینی وجود دارد.
- روی17 (زینک): برای تقسیم سلولی در فولیکول مو ضروری است. منابع: غذاهای دریایی، گوشت، تخم کدو.
- اسیدهای چرب امگا-۳: پوست سر را مرطوب و سالم نگه میدارند. منابع: ماهی سالمون، گردو، دانه چیا.
مثال عملی: اگر رژیم غذایی شما فاقد پروتئین کافی باشد، بدن منابع پروتئینی را ابتدا برای عملکردهای حیاتی مانند ساختن آنزیمها ذخیره میکند و مو که از نظر بدن یک بافت کماهمیتتر است، دچار کمبود شده و رشد آن کند یا متوقف میشود و تارهای مو نازک و شکننده میشوند.
آزمایشگاه کوچک: تشخیص و درمان مشکلات رایج مو و پوست سر
بیایید برخی مشکلات رایج را مانند یک دانشمند بررسی و راه حل آنها را بیابیم.
۱. شوره سر: این پوستهها اغلب ناشی از رشد بیش از حد یک قارچ طبیعی روی پوست سر یا تولید بیش از حد چربی است. راه حل: استفاده از شامپوهای ضد شوره (مطابق جدول بالا) و شستشوی منظم.
۲. ریزش موی موقت: استرس شدید (مثلاً قبل از امتحان)، تب بالا یا کاهش وزن ناگهانی میتواند بسیاری از فولیکولها را همزمان وارد مرحله تلوژن (ریزش) کند. این وضعیت تلوژن افلوویوم18 نام دارد و معمولاً پس از 3-6 ماه خودبهخود بهبود مییابد.
۳. موخوره19: وقتی لایه محافظ بیرونی ساقه مو (کوتیکول20) آسیب میبیند، الیاف داخلی از هم جدا شده و دو یا چند شاخه میشوند. تنها درمان قطع کردن قسمت آسیبدیده است. پیشگیری: کاهش استفاده از سشوار داغ، اتوی مو، رنگ و دکلره شدید، و استفاده منظم از نرمکننده.
پرسشهای مهم و اشتباهات رایج
پاورقی
1 بهداشت مو (Hair Hygiene) – 2 سلامت مو (Hair Health) – 3 پوست سر (Scalp) – 4 ریشه مو (Hair Root) – 5 فولیکول (Hair Follicle) – 6 ساقه مو (Hair Shaft) – 7 کراتین (Keratin) – 8 آناژن (Anagen Phase) – 9 کاتاژن (Catagen Phase) – 10 تلوژن (Telogen Phase) – 11 سبوم (Sebum) – 12 شوره (Dandruff) – 13 سلنیوم سولفاید (Selenium Sulfide) – 14 پیریتیون زینک (Zinc Pyrithione) – 15 کتوکونازول (Ketoconazole) – 16 بیوتین (Biotin) یا ویتامین B7 – 17 روی (Zinc) – 18 تلوژن افلوویوم (Telogen Effluvium) – 19 موخوره (Trichoptilosis / Split Ends) – 20 کوتیکول (Cuticle).
