فشار خون: سیستول و دیاستول قلب چه رازی دارند؟
قلب چگونه کار میکند؟ چرخهٔ تپش
قلب شما مانند یک پمپ قدرتمند و خستگیناپذیر است که بدون توقف خون را به تمام بدن میفرستد. هر تپش قلب شامل دو مرحلهٔ اصلی است: انقباض (سیستول) و استراحت (دیاستول). در مرحلهٔ انقباض، بطنهای قلب منقبض میشوند و خون را با فشار به داخل سرخرگ آئورت و سپس به سراسر بدن پمپ میکنند. در مرحلهٔ استراحت، قلب مجدداً شل میشود تا با خون تازه پر شود و برای تپش بعدی آماده گردد.
برای درک بهتر، یک حولهٔ خیس را تصور کنید. اگر آن را با دو دست خود محکم بفشارید (مانند انقباض قلب)، آب با فشار از آن خارج میشود. این فشار، مشابه فشار سیستولی است. وقتی دستهای خود را شل میکنید (مانند استراحت قلب)، حوله هنوز خیس است اما آبی با فشار خارج نمیشود. این حالت، مشابه فشار دیاستولی است که خون هنوز در رگها جریان دارد اما قلب در حال پر شدن است.
| فاز قلب | توضیح | فشار ایجاد شده |
|---|---|---|
| سیستول (انقباض) | بطنها منقبض شده، خون را به رگهای اصلی (شریانها) پمپ میکنند. | فشار سیستولی (عدد بالایی). این حداکثر فشاری است که خون به دیوارهٔ رگها وارد میکند. |
| دیاستول (استراحت) | بطنها شل شده و از دهلیزها پر از خون میشوند. دریچهٔ آئورت بسته است. | فشار دیاستولی (عدد پایینی). این حداقل فشار در رگها، زمانی که قلب در حال استراحت است. |
عددهای فشار خون: از 120/80 تا محدودههای خطر
فشار خون به صورت یک کسر نوشته میشود: فشار سیستولی بر روی فشار دیاستولی. واحد اندازهگیری آن میلیمتر جیوه5 است. به عنوان مثال، فشار خون طبیعی یک فرد جوان و سالم حدود 120/80 mmHg است. عدد 120 فشار سیستولی و عدد 80 فشار دیاستولی است.
| دستهبندی | فشار سیستولی (mmHg) | فشار دیاستولی (mmHg) | وضعیت |
|---|---|---|---|
| کمفشاری | و/یا | هشدار ممکن است باعث سرگیجه شود. | |
| طبیعی | 90-119 | 60-79 | مطلوب محدودهٔ سالم. |
| پیشفشارخون بالا | 120-129 | مراقبت خطر افزایش فشار خون. | |
| فشار خون بالا مرحله ۱ | 130-139 | 80-89 | خطر بالا نیاز به پیگیری پزشکی. |
رابطهٔ فشار خون با سن و شیوهٔ زندگی
فشار خون تحت تأثیر عوامل زیادی است. با افزایش سن، خاصیت ارتجاعی رگها کاهش مییابد و ممکن است فشار سیستولی به تدریج افزایش پیدا کند. سبک زندگی ناسالم مهمترین عامل قابل کنترل در فشار خون است.
تصور کنید رگهای شما مانند شلنگهای باغبانی هستند. اگر داخل شلنگ رسوب بگیرد (مشابه رسوب چربی در رگها) یا اگر شیر آب را کاملاً باز کنید (مشابه مصرف زیاد نمک که حجم خون را زیاد میکند)، فشار داخل شلنگ افزایش مییابد. ورزش منظم، این رسوبها را کاهش میدهد و قلب را قویتر میکند تا بدون نیاز به فشار زیاد، خون را پمپاژ کند.
چگونه فشار خون خود را در خانه به درستی اندازه بگیریم؟
اندازهگیری صحیح فشار خون برای تشخیص دقیق بسیار مهم است. مراحل زیر را دنبال کنید:
1. حداقل ۵ دقیقه قبل از اندازهگیری در آرامش بنشینید و پشت خود را تکیه دهید.
2. پای خود را روی زمین بگذارید و دست خود را روی میز قرار دهید تا بازو در سطح قلب باشد.
3. کاف6 دستگاه فشارسنج را به طور محکم دور بازوی عریان ببندید.
4. در حین اندازهگیری صحبت نکنید و حرکت نکنید.
5. هر دو عدد ثبت شده را یادداشت کنید: اولی (سیستول) و دومی (دیاستول). بهتر است اندازهگیری را در دو نوبت صبح و عصر تکرار کنید.
پرسشهای مهم و باورهای نادرست
پاسخ: در سنین جوانی، معمولاً هر دو عدد اهمیت دارند. اما با افزایش سن (به ویژه بعد از 50 سالگی)، فشار سیستولی پیشبینیکنندهٔ قویتری برای مشکلات قلبی-عروقی مانند سکته مغزی و حمله قلبی محسوب میشود. با این حال، پزشکان هر دو عدد را در کنار هم بررسی میکنند.
پاسخ: فشار خون بالا اغلب "قاتل خاموش" نامیده میشود، زیرا ممکن است برای سالها بدون هیچ علامت خاصی وجود داشته باشد. تنها راه تشخیص قطعی، اندازهگیری منظم فشار خون است. برخی افراد تنها زمانی که فشار خون بسیار بالا رفته و باعث آسیب شده، علائمی مانند سردرد شدید، تنگی نفس یا خونریزی بینی را تجربه میکنند.
پاورقی
1سیستولی (Systolic): فشار حداکثری در سرخرگها در زمان انقباض قلب.
2دیاستولی (Diastolic): فشار حداقلی در سرخرگها در زمان استراحت و پر شدن قلب.
3هایپرتانسیون (Hypertension): اصطلاح پزشکی برای فشار خون بالا.
4هایپوتانسیون (Hypotension): اصطلاح پزشکی برای فشار خون پایین.
5میلیمتر جیوه (mmHg): واحد سنتی اندازهگیری فشار بر اساس ارتفاع ستون جیوه.
6کاف (Cuff): بخش بادی و قابل انبساط دستگاه فشارسنج که دور بازو بسته میشود.
