گیاهخواری هزارپا: بازیافتگران ناشناخته طبیعت
هزارپاها: تفاوت گیاهخوار و گوشتخوار
همه هزارپاها شبیه هم نیستند! درست مانند پستانداران که برخی گیاهخوار (مثل گاو) و برخی گوشتخوار (مثل شیر) هستند، هزارپاها نیز رژیمهای غذایی متفاوتی دارند. آنهایی که موضوع مقاله ما هستند، گیاهخوار1 یا بهتر بگوییم تجزیهکننده هستند. این گروه، بر خلاف همخانوادههای گوشتخوار خود (که به آنها صدپا2 میگویند)، زهری برای شکار ندارند و اغلب وقتی مزاحمشان شویم، خود را جمع میکنند یا از خود مادهای بدبو ترشح میکنند.
| ویژگی | هزارپای گیاهخوار (مثلاً هزارپای پشتالماسی) | صدپای گوشتخوار (مثلاً صدپای خانگی) |
|---|---|---|
| تعداد پا در هر بند | 2 جفت (4 پا) | 1 جفت (2 پا) |
| رژیم غذایی اصلی | برگهای خشک، چوب پوسیده، بقایای گیاهی (تجزیهکننده) | حشرات موذی مانند سوسک و مورچه (شکارگر) |
| سم برای شکار | ندارد | دارد |
| حرکت | کند و موجی | سریع و مستقیم |
| کارکرد در طبیعت | بازیافت و تولید کود | کنترل جمعیت حشرات |
منوی غذایی هزارپای گیاهخوار: از برگهای پاییزی تا خاک
این هزارپاها دقیقاً چه چیزهایی میخورند؟ آنها آشپزهای طبیعت برای تهیه «کود» هستند. غذای اصلی آنها موادی است که گیاهان دیگر به آنها نیازی ندارند یا در حال پوسیدن هستند:
1. برگهای خشک: تصور کنید در یک روز پاییزی در جنگل یا حتی پارک محل قدم میزنید. کف زمین از برگهای خشک پوشیده شده. هزارپاهای گیاهخوار، مانند کارگران کوچک، این برگها را تکه تکه کرده و میخورند.
2. چوب و پوستدرختان پوسیده: کندههای درخت قدیمی که نرم و پوسیده شدهاند، برای این موجودات مانند یک غذای لذیذ است!
3. سایر بقایای گیاهی: میوههای له شده، ساقههای مرده گیاهان و حتی قارچهای ریز.
کاربرد عملی: چرا وجود این هزارپاها در باغچه مفید است؟
اگر در خانه باغچه دارید یا گلدانهای زیادی نگهداری میکنید، حضور محدود این هزارپاها میتواند خبر خوبی باشد! آنها به طور طبیعی و بدون هزینه، عملیات کمپوستسازی4 را در مقیاس کوچک انجام میدهند. وقتی این موجودات مواد گیاهی مرده را میخورند، آنها را هضم کرده و به صورت فضولات ریز به خاک بازمیگردانند. این فضولات سرشار از مواد مغذی است و مانند یک کود طبیعی غنی، خاک را برای رشد گیاهان جدید آماده میکند. پس دفعه بعد که در گلدان یا زیر گلدانی یکی از آنها را دیدید، به جای نابودی، آن را به گوشهای امن از باغچه منتقل کنید تا کار بازیافتش را ادامه دهد.
سوالات رایج درباره هزارپاهای گیاهخوار
پاسخ: خیر، به طور معمول این گونهها به گیاهان زنده و سالم علاقهای ندارند. منوی غذایی آنها مخصوص مواد مرده و در حال پوسیدگی است. بنابراین برای گلدانهای خانه یا محصولات باغچه خطری محسوب نمیشوند.
پاسخ: ترس اغلب از ناشناخته بودن میآید. بسیاری از مردم تفاوت هزارپاهای گیاهخوار مفید را با صدپاهای گوشتخوار (که ممکن است گاز بگیرند) نمیدانند. همچنین شکل بدن و تعداد زیاد پاهای آنها ممکن برای برخی نفرتآور به نظر برسد. با شناخت فواید آنها، این ترس و نفرت کاهش مییابد.
پاسخ: تعداد زیاد آنها در یک نقطه (مثلاً زیر یک گلدان) معمولاً نشاندهنده وجود مقدار زیادی ماده آلی مرطوب و در حال پوسیدگی است. مانند یک توده کمپوست کوچک. اگر تعداد خیلی زیاد و ناخوشایند است، با کاهش رطوبت آن ناحیه و تمیز کردن بقایای گیاهی میتوان جمعیت آنها را به طور طبیعی کاهش داد.
پاورقی
1گیاهخوار (Herbivore/Detritivore): در مورد این هزارپاها، اصطلاح دقیقتر «تجزیهخوار» است. به موجوداتی گفته میشود که از بقایای مرده گیاهان و جانوران تغذیه میکنند.
2صدپا (Centipede): از رده Chilopoda. گوشتخوارند، در هر بند بدن یک جفت پا دارند و برای شکار حشرات از نیش سمی استفاده میکنند.
3هوموس (Humus): بخشی از خاک که از تجزیه مواد آلی به وجود میآید، رنگ تیره دارد و سرشار از مواد مغذی برای گیاهان است.
4کمپوستسازی (Composting): فرآیند کنترلشده تجزیه مواد آلی (مانند پسماند آشپزخانه و برگ) توسط ریزجانداران و موجوداتی مثل کرمها و هزارپاها و تبدیل آن به کود غنی.
