سپرده مدتدار (Term Deposit): پسانداز بانکی با سود مشخص
سپرده مدتدار چیست و چگونه کار میکند؟
فرض کنید شما 10,000,000 ریال پول دارید و میخواهید آن را برای یک سال آینده خرج نکنید. اگر این پول را در خانه نگه دارید، ارزش آن تغییری نمیکند. اما اگر آن را در یک حساب سپرده مدتدار یکساله بانک بگذارید، بانک متعهد میشود که در پایان سال، علاوه بر پول شما، مبلغی اضافی به عنوان سود به شما بپردازد. بانک از پول شما برای اعطای وام به دیگران استفاده میکند و در ازای این استفاده، به شما سود میپردازد. کلید اصلی این قرارداد، تعهد به عدم برداشت پول در طول مدت تعیینشده است. اگر زودتر پول را برداشت کنید، معمولاً جریمه میشوید و سود کمتری دریافت خواهید کرد.
انواع اصلی سپردههای مدتدار
سپردههای مدتدار بر اساس مدت زمان و شرایط پرداخت سود، انواع مختلفی دارند. جدول زیر سه نوع متداول را نشان میدهد:
| نوع سپرده | مدت معمول | شرایط دریافت سود | مثال کاربردی |
|---|---|---|---|
| کوتاهمدت | 1 ماه تا 3 ماه | معمولاً در پایان دوره پرداخت میشود. | برای پسانداز هزینههای پیشبینشده مثل خرید لوازم مدرسه در آغاز مهرماه. |
| بلندمدت | 1 سال تا 5 سال | در پایان دوره یا به صورت دورهای (مثلاً سالیانه). | برای اهداف بلندمدت مثل جمعآوری سرمایه اولیه برای خرید دوچرخه یا کامپیوتر. |
| ویژه | متفاوت (معمولاً بیش از 1 سال) | نرخ سود بالاتر؛ شرایط خاص بانک. | برای مبالغ نسبتاً بزرگ که صاحب آن میتواند مدت طولانیتری پول را بلوکه کند. |
محاسبه سود سپرده: از ساده تا پیشرفته
محاسبه سود سپرده مدتدار بستگی به روش محاسبه سود دارد. دو روش اصلی وجود دارد: سود ساده2 و سود مرکب3.
سود ساده: سود فقط به اصل پول اولیه تعلق میگیرد. فرمول آن به این شکل است:
مثال: علی 5,000,000 ریال را با نرخ سود سالانه 20% برای 2 سال سپرده گذاشته است.
سود = 5,000,000 × 0.20 × 2 = 2,000,000 ریال.
در پایان 2 سال، علی در مجموع 7,000,000 ریال دریافت میکند.
سود مرکب (جمعشونده): در این روش، سود هر دوره به اصل پول اضافه میشود و برای دوره بعد، سود بر روی کل مبلغ جدید (اصل + سودهای قبلی) محاسبه میگردد. این روش باعث رشد سریعتر سرمایه میشود. فرمول آن پیچیدهتر است:
مثال: فرض کنید زهرا همان 5,000,000 ریال را با نرخ سالانه 20% و پرداخت سود به صورت سالانه (سود مرکب سالیانه) برای 2 سال سپرده بگذارد.
مبلغ نهایی = 5,000,000 × (1 + 0.20)^2 = 5,000,000 × (1.44) = 7,200,000 ریال.
سود خالص زهرا 2,200,000 ریال است که 200,000 ریال بیشتر از سود ساده است. این مبلغ اضافی، سود حاصل از سود مرکب است.
| سال | سود ساده (ریال) | جمع کل (ساده) | سود مرکب (ریال) | جمع کل (مرکب) |
|---|---|---|---|---|
| پایان سال اول | 1,000,000 | 6,000,000 | 1,000,000 | 6,000,000 |
| پایان سال دوم | 1,000,000 | 7,000,000 | 1,200,000 | 7,200,000 |
| سود کل | 2,000,000 | - | 2,200,000 | - |
یک برنامهریزی عملی: خرید دوچرخه با سپرده مدتدار
حسام دانشآموز دبیرستانی قصد دارد پس از 3 سال یک دوچرخه به قیمت تقریبی 30,000,000 ریال بخرد. او امروز 25,000,000 ریال پول دارد. آیا با سپرده مدتدار میتواند به هدفش برسد؟
حسام به بانک مراجعه میکند و یک سپرده 3 ساله با نرخ سود سالانه 18% و پرداخت سود به صورت مرکب سالیانه افتتاح میکند. با استفاده از فرمول سود مرکب، مبلغ نهایی را محاسبه میکنیم:
$ مبلغ \ نهایی = 25,000,000 \times (1 + 0.18)^3 $
$ = 25,000,000 \times (1.18 \times 1.18 \times 1.18) $
$ = 25,000,000 \times 1.643032 \approx 41,075,800 \ ریال $
پس از 3 سال، حسام حدود 41,075,800 ریال خواهد داشت که نه تنها برای خرید دوچرخه کافی است، بلکه مبلغی هم برای او باقی میماند. این مثال نشان میدهد چگونه برنامهریزی مالی و استفاده از ابزارهایی مثل سپرده مدتدار میتواند به تحقق اهداف مالی کمک کند.
اشتباهات رایج و پرسشهای مهم
پاسخ: بله، اما این کار معمولاً جریمه دارد. بانک ممکن است نرخ سود را تا سطح یک حساب قرضالحسنه کاهش دهد یا بخشی از سود را حذف کند. بنابراین، سپرده مدتدار برای پولی مناسب است که واقعاً در آن مدت به آن نیاز ندارید.
پاسخ: پاسخ بستگی به برنامه شما دارد. اگر مطمئن هستید پول را برای مدت طولانی نیاز ندارید، سپرده بلندمدت با نرخ بالاتر سود بیشتری به شما میدهد. اما اگر احتمال میدهید به زودی به پول نیاز پیدا کنید، سپرده کوتاهمدت یا حتی حساب پسانداز (که امکان برداشت آزاد دارد اما سود کمتری میدهد) انتخاب عاقلانهتری است. همیشه باید بین سود بیشتر و دسترسی آسانتر تعادل برقرار کنید.
پاسخ: خیر، همیشه اینطور نیست. نرخ سود بانکی ممکن است کمتر از نرخ تورم4 باشد. در این حالت، اگرچه عدد پول شما در حساب افزایش مییابد، اما قدرت خرید آن (یعنی مقدار کالاهایی که میتوانید بخرید) ممکن است کاهش یابد. به زبان ساده، قیمتها سریعتر از رشد پول شما در بانک بالا میرود. سپرده مدتدار بیشتر ابزاری برای حفظ ارزش پول و کسب سودی کمریسک است، نه لزوماً ابزاری برای ثروتمند شدن سریع.
پاورقی
1نرخ سود (Interest Rate): درصدی که بانک بابت استفاده از پول شما به عنوان سود پرداخت میکند. معمولاً به صورت سالانه بیان میشود.
2سود ساده (Simple Interest): روشی برای محاسبه سود که در آن سود تنها بر اساس اصل سرمایه اولیه و بدون در نظر گرفتن سودهای دورههای قبل محاسبه میگردد.
3سود مرکب (Compound Interest): روشی برای محاسبه سود که در آن سود هر دوره به اصل سرمایه اضافه شده و برای دوره بعد، سود بر روی مجموع اصل و سودهای قبلی محاسبه میشود. به آن "سود بر سود" نیز گفته میشود.
4تورم (Inflation): افزایش عمومی و مداوم سطح قیمت کالاها و خدمات در یک اقتصاد که معمولاً منجر به کاهش قدرت خرید پول میشود.
