سفر مواد غذایی در بدن: از خوراک تا انرژی
گوارش: آماده‌سازی غذا برای سفر
قبل از اینکه غذا بتواند وارد خون شود، باید به قطعات بسیار کوچکی تبدیل شود. این کار در دستگاه گوارش و توسط فرآیند گوارش انجام می‌شود. تصور کنید یک تکه نان می‌خورید. این نان در دهان توسط دندان‌ها خرد شده و با بزاق مخلوط می‌شود. سپس در معده و روده کوچک، آنزیم۴های گوارشی مولکول‌های بزرگ نان را به مولکول‌های ریز و قابل جذب تبدیل می‌کنند.
محل اصلی جذب: روده کوچک و پرزهای آن
روده کوچک قهرمان اصلی داستان جذب است. دیواره داخلی روده کوچک صاف نیست، بلکه پر از چین‌خوردگی‌های ریز انگشت‌مانند به نام پرز۵ است. این پرزها سطح تماس روده با غذا را هزاران برابر افزایش می‌دهند، درست مانند یک اسفنج که سطح زیادی برای جذب آب دارد. هر پرز خود از سلول‌های ریزی به نام سلول پوششی۶ پوشیده شده است.
| نوع ماده غذایی | مولکول کوچک شده (قابل جذب) | مسیر ورود به بدن |
|---|---|---|
| نان، سیب‌زمینی، پاستا | قند (گلوکز) | مستقیماً وارد خون می‌شود |
| گوشت، تخم‌مرغ، حبوبات | اسیدهای آمینه | مستقیماً وارد خون می‌شود |
| روغن‌ها و چربی‌ها | اسیدهای چرب و گلیسرول | عمدتاً وارد مایع لنف می‌شوند |
دو مسیر برای ورود به بدن: خون و لنف
پس از عبور مولکول‌های غذا از سلول‌های پوششی پرزهای روده، آن‌ها باید وارد یک سیستم انتقالی شوند تا به سراسر بدن برسند. دو سیستم اصلی برای این کار وجود دارد:
۱. دستگاه گردش خون (خون): بیشتر مواد غذایی مانند قندها و اسیدهای آمینه مستقیماً وارد مویرگ‌های خونی داخل هر پرز می‌شوند. خون مانند یک شبکه حمل‌ونقل فوق‌سریع، این مواد را به کبد و سپس به تمام سلول‌های بدن می‌رساند.
۲. دستگاه لنفاوی (لنف): چربی‌های گوارش‌شده مسیر متفاوتی را طی می‌کنند. آن‌ها ابتدا وارد یک رگ لنفی مرکزی در پرز روده می‌شوند. مایع لنف شبیه خون است اما سلول‌های خونی ندارد و در نهایت محتوای خود را به جریان خون بازمی‌گرداند تا چربی‌ها نیز در دسترس سلول‌ها قرار گیرند.
سفر یک مولکول گلوکز: از یک لیوان آبمیوه تا عضله‌ی پا
برای درک بهتر، سفر یک مولکول قند (گلوکز) از یک لیوان آبپرتقال را دنبال می‌کنیم:
- شما آبپرتقال را می‌نوشید.
- قندهای موجود در آن در روده کوچک به مولکول‌های گلوکز تبدیل می‌شوند.
- یک مولکول گلوکز از طریق سلول پوششی یک پرز روده کوچک عبور می‌کند.
- این مولکول وارد مویرگ خونی داخل آن پرز می‌شود.
- جریان خون، مولکول گلوکز را به کبد می‌برد.
- از کبد، دوباره وارد خون شده و به سمت سلول‌های بدن، مثلاً یک سلول عضلانی در پای شما، حرکت می‌کند.
- سلول عضله، گلوکز را از خون گرفته و از آن برای تولید انرژی مورد نیاز برای دویدن استفاده می‌کند. تبدیل به انرژی
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
خیر. این یک اشتباه رایج است. مواد غذایی حتماً باید در دستگاه گوارش به مولکول‌های بسیار کوچک و ساده‌ای تجزیه (گوارش) شوند تا بتوانند از دیواره روده عبور کنند. یک تکه گوشت هرگز نمی‌تواند به صورت یک تکه وارد خون شود!
خیر. گاهی اوقات باکتری‌های مضر یا مواد سمی نیز می‌توانند جذب شوند که باعث بیماری می‌شوند. به همین دلیل است که خوردن غذای سالم و پاکیزه بسیار مهم است. هشدار
سطح جذب بسیار کم می‌شد و بدن ما نمی‌توانست مواد غذایی کافی را از غذاها بگیرد. حتی اگر فرد زیاد غذا می‌خورد، دچار سوءتغذیه و کمبود انرژی می‌شد.
پاورقی
۱جذب (Absorption): فرآیند ورود مواد تجزیه‌شده از دستگاه گوارش به جریان خون یا لنف.
۲گوارش (Digestion): فرآیند مکانیکی و شیمیایی تجزیه غذا به مولکول‌های کوچک و قابل جذب.
۳لنف (Lymph): مایع شفاف و زردرنگی که در دستگاه لنفاوی بدن جریان دارد و حاوی گلبول‌های سفید است.
۴آنزیم (Enzyme): مولکول‌های پروتئینی که سرعت واکنش‌های شیمیایی گوارش را افزایش می‌دهند.
۵پرز (Villi): برجستگی‌های انگشت‌مانند ریز در دیواره داخلی روده کوچک که سطح جذب را افزایش می‌دهند.
۶سلول پوششی (Epithelial Cell): سلول‌هایی که سطوح داخلی و خارجی بدن از جمله دیواره روده را می‌پوشانند.
