فلوروزیس: بیماری ناشی از مصرف بیش از حد فلوراید که باعث تغییر رنگ و ضعف دندان‌ها و استخوان‌ها می‌شود

فلوروزیس: وقتی فلوراید زیاد از حد خوب است!

فلوراید چیست و چرا به آن نیاز داریم؟

فلوراید یک ماده‌ی معدنی طبیعی است که در پوسته‌ی زمین، آب و برخی غذاها یافت می‌شود. این ماده برای سلامت دندان‌ها بسیار مفید است. تصور کنید فلوراید مانند یک سپر محافظ برای دندان‌های شما عمل می‌کند. این ماده به تقویت مینای دندان (لایه‌ی سخت و بیرونی دندان) کمک کرده و آن را در برابر اسیدهای تولید شده توسط باکتری‌های دهان که باعث پوسیدگی دندان می‌شوند، مقاوم‌تر می‌سازد. به همین دلیل است که فلوراید به خمیردندان‌ها و آب آشامیدنی برخی شهرها اضافه می‌شود.

فلوروزیس چگونه ایجاد می‌شود؟

اگر فلوراید مانند یک ویتامین باشد، مصرف بیش از حد آن می‌تواند عوارضی داشته باشد. فلوروزیس دقیقاً به همین دلیل رخ می‌دهد: مصرف بیش از اندازه فلوراید در دوران کودکی، زمانی که دندان‌های دائمی در زیر لثه در حال شکل‌گیری و معدنی‌شدن هستند. این دوره معمولاً از بدو تولد تا حدود 8 سالگی است. پس از رویش دندان‌ها، خطر ایجاد فلوروزیس به شدت کاهش می‌یابد.

منابع اصلی دریافت فلوراید عبارتند از:

• آب آشامیدنی فلورایده
• خمیردندان حاوی فلوراید (به ویژه اگر بلعیده شود)
• برخی دهان‌شویه‌ها
• مکمل‌های فلوراید (فقط با تجویز پزشک یا دندانپزشک)
• برخی غذاها و نوشیدنی‌هایی که با آب فلورایده تهیه شده‌اند.

انواع و علائم فلوروزیس: از تغییر رنگ تا آسیب استخوانی

فلوروزیس به دو دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شود: دندانی و استخوانی. فلوروزیس دندانی بسیار شایع‌تر است.

فلوروزیس دندانی

این نوع، فقط بر ظاهر دندان‌ها تأثیر می‌گذارد و معمولاً باعث درد یا ناراحتی نمی‌شود. شدت آن از بسیار خفیف تا شدید متغیر است:

• خفیف: دندان‌ها دارای لکه‌ها یا خطوط سفید گچی هستند. این رایج‌ترین شکل فلوروزیس است.
• متوسط: لکه‌های سفید بیشتر و واضح‌تر می‌شوند و ممکن است قسمت‌هایی از دندان به رنگ قهوه‌ای روشن درآید.
• شدید: تمام سطح دندان تحت تأثیر قرار گرفته، لکه‌های قهوه‌ای تیره ظاهر شده و در موارد نادر، مینای دندان زبر و حفره‌دار می‌شود.

فلوروزیس استخوانی

این نوع بسیار نادر است و در اثر قرارگیری طولانی‌مدت و بسیار زیاد در معرض فلوراید (معمولاً از طریق آب آشامیدنی با فلوراید بسیار بالا یا آلودگی صنعتی) ایجاد می‌شود. در این حالت، فلوراید در استخوان‌ها تجمع یافته و باعث سفتی، درد و کاهش تحرک مفاصل می‌شود. در موارد پیشرفته، حتی می‌تواند به تغییر شکل استخوان‌ها منجر گردد.

تشخیص و درمان: چه باید کرد؟

تشخیص فلوروزیس توسط دندانپزشک انجام می‌شود. او با معاینه‌ی بصری دندان‌ها و پرسش درباره‌ی سابقه‌ی مصرف فلوراید در کودکی، می‌تواند این عارضه را تشخیص دهد. خبر خوب این است که فلوروزیس خفیف و متوسط معمولاً نیاز به درمان خاصی ندارد و بیشتر یک نگرانی زیبایی محسوب می‌شود.

برای مواردی که از نظر ظاهری آزاردهنده هستند، گزینه‌های درمانی زیبایی وجود دارد:

• سفید کردن دندان (بلیچینگ): می‌تواند به یکنواخت کردن رنگ دندان کمک کند.
• میکروابرژن: یک لایه بسیار نازک از مینای دندان برداشته می‌شود تا لکه‌های سطحی محو شوند.
• باندینگ کامپوزیت: یک رزین همرنگ دندان روی سطح دندان قرار می‌گیرد.
• ونیرهای چینی: پوسته‌های نازک و سفارشی‌سازیشده‌ای که روی سطح جلویی دندان چسبانده می‌شوند.

برای فلوروزیس استخوانی، درمان بر کاهش درد و حفظ تحرک مفاصل متمرکز است.

راهنمای عملی برای پیشگیری از فلوروزیس

پیشگیری از فلوروزیس بسیار ساده‌تر از درمان آن است. این راهکارها مخصوصاً برای والدین کودکان خردسال حیاتی هستند:

1. مدیریت استفاده از خمیردندان: برای کودکان زیر 3 سال، فقط به اندازه‌ی یک دانه برنج خمیردندان روی مسواک بگذارید. برای کودکان 3 تا 6 سال، اندازه‌ی یک دانه لوبیا کافی است.
2. نظارت بر مسواک زدن: مطمئن شوید کودک خمیردندان را نمی‌بلعد و پس از مسواک زدن، آن را به طور کامل بیرون می‌ریزد.
3. آگاهی از محتوای فلوراید آب آشامیدنی: از میزان فلوراید آب منطقه‌ی خود مطلع شوید. اگر آب شما فلورایده است، ممکن است نیاز نباشد به کودک خود مکمل فلوراید بدهید.
4. پرهیز از خوددرمانی: هرگز بدون توصیه‌ی مستقیم دندانپزشک یا پزشک، به کودک خود مکمل فلوراده ندهید.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

¹ فلوروزیس (Fluorosis)
² هیدروکسی‌آپاتیت (Hydroxyapatite)
³ فلوروآپاتیت (Fluoroapatite)