خطای انسانی: وقتی دست و چشم ما اشتباه می‌کنند
خطای انسانی چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟
خطای انسانی به اشتباهاتی گفته می‌شود که ما، به عنوان کاربر یک وسیله، مرتکب می‌شویم. این خطاها ربطی به کیفیت یا دقت خود ابزار ندارد. برای درک بهتر، فرض کنید یک خط‌کش کاملاً دقیق دارید، اما هنگام اندازه‌گیری طول یک مداد، آن را از انتها صفر شروع نمی‌کنید یا عدد را اشتباه می‌خوانید. این یک خطای انسانی ساده است.
این خطاها معمولاً به دلایل زیر رخ می‌دهند:
- بی‌دقتی: وقتی عجله داریم یا حواس‌مان پرت است.
- عدم آگاهی: وقتی روش صحیح استفاده از یک ابزار را نمی‌دانیم.
- خستگی: وقتی چشم‌ها یا ذهن ما خسته است و نمی‌تواند به خوبی تمرکز کند.
| نوع خطا | شرح | مثال |
|---|---|---|
| خطای دید (خواندن) | وقتی عدد روی صفحه‌نمایش یا خط‌کش را اشتباه می‌بینیم یا جای علامت را اشتباه می‌گیریم. | خواندن عدد 7 به جای 7.5 روی خط‌کش. |
| خطای موقعیت‌یابی | وقتی ابزار را به درستی روی جسم قرار نمی‌دهیم. | اندازه‌گیری قطر یک توپ با کولیس، در حالی که فک‌های آن کاملاً روبروی هم قرار نگرفته‌اند. |
| خطای ثبت | وقتی عدد درست را می‌بینیم، اما آن را اشتباه یادداشت می‌کنیم. | دیدن دمای ۲۳ درجه ولی نوشتن ۳۲ درجه در دفتر. |
ابزارهای اندازه‌گیری و خطاهای متداول در استفاده از آنها
هر وسیله‌ای روش استفاده خاص خود را دارد. بیایید نگاهی به چند ابزار رایج بیندازیم.
خط‌کش و متر: رایج‌ترین خطا، قرار ندادن ابتدای خط‌کش (نقطه صفر) دقیقاً در ابتدای جسم است. همچنین، اگر از زاویه‌ای کج به خط‌کش نگاه کنید، عددی که می‌بینید با عدد واقعی فرق دارد. این پدیده پارالاکس۵ نام دارد.
کولیس و ریزسنج: این ابزارها برای اندازه‌گیری‌های بسیار دقیق به کار می‌روند. خطای رایج اینجا، سفت نکردن قفل ابزار پس از اندازه‌گیری است که باعث جابجایی و تغییر عدد می‌شود. همچنین، تمیز نبودن فک‌های ابزار می‌تواند نتیجه را عوض کند.
ترازو: قرار ندادن ترازو روی یک سطح کاملاً صاف و هموار، یکی از بزرگترین دلایل خطاست. اگر ترازو کج باشد، وزن را اشتباه نشان می‌دهد.
چگونه در زندگی روزمره اندازه‌گیری دقیق‌تری داشته باشیم؟
بیایید این اصول را با چند مثال ساده از محیط اطرافمان تمرین کنیم.
وقتی می‌خواهید قد یک درخت را با متر اندازه بگیرید، حتماً از یک دوست بخواهید انتهای متر را درست در بالای بلندترین نقطه درخت نگه دارد. اگر متر شل باشد یا شما از فاصله دور زاویه‌دار نگاه کنید، اندازه اشتباه می‌شود. یا وقتی در آشپزخانه با پیمانه آرد را اندازه می‌گیرید، باید بعد از پُر کردن پیمانه، سطح آن را با لبه یک کارت صاف کنید (سرخوردن). اگر پیمانه را تکان دهید تا آرد جا بیفتد، در واقع آرد بیشتری در آن جای می‌گیرد و مقدارش بیشتر از حد لازم می‌شود. این یک خطای انسانی رایج در آشپزی است.
حتی وقتی با یک دماسنج جیوه‌ای ساده دمای هوا را می‌خوانید، باید مطمئن شوید که چشم شما درست در راستای سطح جیوه قرار گرفته است. اگر از بالا یا پایین نگاه کنید، عدد متفاوتی خواهید دید. $نتیجه\ خوانش = مقدار\ واقعی \pm خطا$. هدف ما این است که این "خطا" را تا حد ممکن به صفر نزدیک کنیم.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاورقی
۱خطای انسانی (Human Error): به اشتباهاتی گفته می‌شود که از سوی کاربر یک وسیله یا سیستم سر می‌زند.
۲کولیس (Caliper): یک ابزار دقیق برای اندازه‌گیری فاصله بین دو طرف یک جسم.
۳دقت (Accuracy): نزدیکی نتیجه اندازه‌گیری به مقدار واقعی و درست آن.
۴کالیبراسیون (Calibration): تنظیم و مطابقت‌دهی یک ابزار اندازه‌گیری با یک استاندارد معتبر برای اطمینان از درستی خوانش آن.
۵پارالاکس (Parallax): خطای دید که وقتی رخ می‌دهد که ناظر از زاویه‌ای غیر از راستای مستقیم به یک صفحه‌نمایش یا درجه‌بندی نگاه کند.
