ابَردوران: بزرگ‌ترین واحد زمانی در زمین‌شناسی

ابَردوران (Eon): بزرگ‌ترین واحد زمانی در زمین‌شناسی

مقیاس زمانی زمین‌شناسی چیست؟

برای درک تاریخ 4.6 میلیارد سالهٔ زمین، دانشمندان نیاز به یک تقویم بسیار بزرگ داشتند. این تقویم، مقیاس زمانی زمین‌شناسی نامیده می‌شود که تاریخ زمین را به بخش‌های کوچک‌تر و قابل مدیریت تقسیم می‌کند. این مقیاس شبیه به تقسیم‌بندی یک کتاب قطور به جلد، فصل، صفحه و پاراگراف است.

ابَردوران‌ها: فصل‌های اصلی تاریخ زمین

ابَردوران بزرگ‌ترین واحد این مقیاس است. هر ابَردوران نشان‌دهندهٔ یک فصل بسیار بزرگ و متمایز در تاریخ زمین است. زمین تاکنون چهار ابَردوران اصلی را پشت سر گذاشته است:

سفر به اعماق زمان: نگاهی دقیق‌تر به هر ابَردوران

برای درک بهتر، هر ابَردوران را مانند یک فصل از یک مجموعه‌ی تلویزیونی بسیار طولانی در نظر بگیرید که شخصیت‌ها و صحنه‌های آن به آرامی تغییر می‌کنند.

ابَردوران هادئن: جهنم اولیه

این ابَردوران از زمان شکل‌گیری زمین تا 4.0 میلیارد سال قبل را در بر می‌گیرد. زمین در این دوره مکانی بسیار خشن و داغ بود. سطح آن توسط اقیانوس‌های عظیمی از سنگ مذاب (ماگما) پوشیده شده بود و به طور مداوم توسط شهاب‌سنگ‌ها بمباران می‌شد. در این دوره هیچ نشانه‌ای از حیات وجود نداشت. جو زمین نیز بسیار متفاوت بود و فاقد اکسیژن آزاد.

ابَردوران آرکئن: تولد حیات

با سرد شدن زمین، اولین قطعات پوستهٔ جامد شکل گرفتند که هستهٔ اولین قاره‌ها شدند. مهم‌ترین رویداد این ابَردوران، ظهور اولین اشکال حیات بود. این موجودات ریز و ساده، باکتری‌ها و آرکئا^۷ بودند که در اقیانوس‌های باستانی زندگی می‌کردند. آن‌ها برای تولید انرژی از نور خورشید یا مواد شیمیایی استفاده می‌کردند. فرآیند فتوسنتز هنوز به وجود نیامده بود.

ابَردوران پروتروزوئیک: انقلاب اکسیژن

این ابَردوران شاهد تحولات عظیمی بود. حدود 2.4 میلیارد سال قبل، باکتری‌های فتوسنتزکننده ظاهر شدند که اکسیژن را به عنوان یک محصول زائد تولید می‌کردند. این رویداد که فاجعهٔ اکسیژنی^۸ نام دارد، جو زمین را برای همیشه تغییر داد. در ابتدا اکسیژن برای بسیاری از موجودات بیهوازی سمی بود و باعث یک انقراض جمعی بزرگ شد. اما در نهایت، این رویداد راه را برای ظهور جانداران پیچیده‌تری که برای تنفس به اکسیژن نیاز داشتند، هموار کرد. در این ابَردوران اولین موجودات پرسلولی (یوکاریوت‌ها^۹) نیز پدید آمدند.

ابَردوران فانروزوئیک: عصر حیات آشکار

نام این ابَردوران به معنای «حیات آشکار» است. در آغاز این دوره، یک انفجار در تنوع حیات رخ داد که به انفجار کامبرین^۱۰ معروف است. ناگهان موجوداتی با اسکلت، صدف و پوسته‌های سخت در سابقه فسیلی^۱۱ ظاهر شدند. این ابَردوران خود به سه era^۱۲ (دوران) بزرگ تقسیم می‌شود: دوران دیرینه‌زیستی (عصر بی‌مهرگان، ماهی‌ها و اولین گیاهان خشکی)، دوران میانه‌زیستی (عصر طلایی خزندگان و دایناسورها) و دوران نوزیستی (عصر پستانداران و در نهایت، انسان).

چگونه زمین‌شناسان زمان‌های دور را می‌سنجند؟

زمین‌شناسان برای تعیین سن سنگ‌ها و فسیل‌ها از روش‌های علمی دقیقی استفاده می‌کنند. یکی از مهم‌ترین این روش‌ها، ساعت ایزوتوپی یا تاریخ‌گذاری رادیومتریک^۱۳ است. این روش بر اساس واپاشی عناصر رادیواکتیو طبیعی کار می‌کند.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

^۱ Eon
^۲ Geologic Time Scale
^۳ Hadean
^۴ Archean
^۵ Proterozoic
^۶ Phanerozoic
^۷ Archaea: حوزه‌ای از موجودات ریز تک‌سلولی شبیه باکتری.
^۸ Great Oxygenation Event (GOE)
^۹ Eukaryotes: موجودات پرسلولی که سلول‌های آن‌ها دارای هسته و اندامک است.
^۱۰ Cambrian Explosion
^۱۱ Fossil Record: مجموعه‌ای از تمام فسیل‌های کشف شده و اطلاعاتی که ارائه می‌دهند.
^۱۲ Era: واحد زمانی در زمین‌شناسی که از ابَردوران کوچک‌تر و از دوره بزرگ‌تر است.
^۱۳ Radiometric Dating
^۱۴ Half-life: مدت زمانی که طول می‌کشد تا نصف اتم‌های یک عنصر رادیواکتیو واپاشی شوند.
^۱۵ Anthropocene: پیشنهاد برای ابَردورانی که تحت تأثیر فعالیت‌های انسان است.