کهکشان راه شیری: خانه کیهانی ما
کهکشان چیست و راه شیری کجاست؟
یک کهکشان[2] مجموعه‌ای عظیم از ستاره‌ها، گاز، غبار و ماده تاریک[3] است که توسط نیروی گرانش[4] در کنار یکدیگر نگه داشته شده‌اند. تصور کنید کهکشان‌ها مانند شهرهای پرجمعیتی در جهان هستند و ستاره‌ها، خانه‌های این شهرها محسوب می‌شوند. راه شیری، کهکشانی است که ما در آن زندگی می‌کنیم. نام آن از نوار مه‌آلود و شیری رنگی گرفته شده که در یک شب تاریک و صاف در آسمان دیده می‌شود. این نوار در حقیقت، نور مجموع ستاره‌هایی است که در صفحه اصلی کهکشان قرار دارند و از نگاه ما، در کنار هم به این شکل دیده می‌شوند.
ساختار و اجزای اصلی راه شیری
کهکشان راه شیری ساختاری لایه‌ای و پیچیده دارد. برای درک بهتر، می‌توان آن را به بخش‌های اصلی زیر تقسیم کرد:
| نام بخش | توضیح | قطر تقریبی (سال نوری) |
|---|---|---|
| دیسک کهکشانی[6] | صفحه مسطح و نازکی که بیشتر ستاره‌ها، گاز و غبار کهکشان در آن قرار دارد. خورشید ما نیز در این دیسک واقع شده است. | 100,000 |
| برآمدگی مرکزی[7] | ناحیه‌ای کروی و متراکم در مرکز کهکشان که ستاره‌های قدیمی‌تری در آن زندگی می‌کنند. | 10,000 |
| هاله کهکشانی[8] | ناحیه‌ای کروی و وسیع که دیسک و برآمدگی مرکزی را احاطه کرده و شامل خوشه‌های ستاره‌ای کروی[9] و ماده تاریک است. | 150,000 |
| بازوهای مارپیچی[10] | ساختارهای مارپیچی که از مرکز کهکشان گسترش می‌شوند و محل تولد ستاره‌های جدید هستند. | - |
بازوهای مارپیچی مانند چرخ‌و‌فلک یک شهربازی هستند که مواد کهکشانی در آن‌ها متمرکز شده‌اند. خورشید ما در داخل یکی از این بازوها به نام «بازوی شکارچی»[11] قرار ندارد، بلکه در بین بازوی برساووش[12] و بازوی قوس[13] و در ناحیه‌ای به نام «شعاع محلی»[14] واقع شده است.
خورشید و زمین: ساکنان کوچک راه شیری
سامانه خورشیدی ما در فاصله حدود 26,000 سال نوری از مرکز کهکشان راه شیری قرار دارد. خورشید، همراه با تمام سیاراتش، با سرعت حیرت‌آور 220 کیلومتر بر ثانیه به دور مرکز کهکشان در حال چرخش است. یک دور کامل به دور کهکشان، که به آن «سال کهکشانی»[15] می‌گویند، حدود 225 تا 250 میلیون سال زمینی طول می‌کشد. از زمانی که دایناسورها منقرض شدند، زمین تنها یک هزارم سال کهکشانی را پشت سر گذاشته است!
رصد کهکشان راه شیری از زمین
بهترین زمان برای دیدن راه شیری با چشم غیرمسلح، یک شب بدون ماه و به دور از آلودگی نوری شهرها است. نوار شیری‌رنگ در آسمان، در واقع نمایی از دیسک کهکشان از درون خودش است. از آنجایی که ما در داخل این دیسک زندگی می‌کنیم، آن را به صورت یک نوار می‌بینیم. تلسکوپ‌های فضایی مانند هابل[16] و رصدخانه‌های رادیویی به دانشمندان کمک کرده‌اند تا نقشه‌های دقیق‌تری از ساختار کهکشان ما تهیه کنند و اسرار آن را کشف نمایند.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
خیر. این یک اشتباه رایج است. منظومه شمسی فقط شامل خورشید و اجرامی است که به دور آن می‌چرخند (سیارات، سیارک‌ها، دنباله‌دارها). کهکشان راه شیری مجموعه‌ای بسیار بزرگ‌تر است که میلیاردها ستاره، از جمله خورشید ما، و هزاران منظومه ستاره‌ای دیگر را در بر می‌گیرد.
خیر. از آنجایی که ما در داخل کهکشان راه شیری قرار داریم، نمی‌توانیم مانند یک ناظر بیرونی از کل آن عکس بگیریم. تمام تصاویری که می‌بینید، یا مربوط به کهکشان‌های دیگر شبیه به راه شیری هستند (مانند آندرومدا[17]) یا بر اساس داده‌ها و مشاهدات غیرمستقیم، توسط هنرمندان و دانشمندان بازسازی شده‌اند.
بله! کهکشان راه شیری نه تنها حول مرکز خود می‌چرخد، بلکه همراه با کهکشان آندرومدا و دیگر کهکشان‌های گروه محلی[18]، با سرعت بسیار زیادی در جهان در حال حرکت است.
پاورقی
[1] Solar System
[2] Galaxy
[3] Dark Matter
[4] Gravity
[5] Voyager
[6] Galactic Disk
[7] Central Bulge
[8] Galactic Halo
[9] Globular Clusters
[10] Spiral Arms
[11] Orion Arm
[12] Perseus Arm
[13] Sagittarius Arm
[14] Local Spur/Orion Spur
[15] Galactic Year
[16] Hubble Space Telescope
[17] Andromeda Galaxy (M31)
[18] Local Group
[19] Nebula