کوه‌های قفقاز: دیوار طبیعی بین دو کشور
کوه‌های قفقاز کجا قرار دارند و چگونه هستند؟
فرض کن می‌خواهی با گچ یک خط بلند و کج روی زمین بکشی تا دو طرف زمین بازی را از هم جدا کنی. رشته‌کوه قفقاز هم تقریباً همین کار را روی کره‌ی زمین انجام داده است! این کوه‌ها مانند یک دیوار سنگی بسیار بلند و طولانی، بخشی از مرز بین کشور ایران و جمهوری آذربایجان را مشخص می‌کنند. این رشته‌کوه از کنار دریای خزر شروع می‌شود و تا نزدیکی دریای سیاه ادامه پیدا می‌کند.
بلندترین قله‌ی این رشته‌کوه در بخش روسیه، کوه البروس۱ است که ارتفاع آن به 5642 متر میرسد. یعنی حدود ۱۱ برابر بلندتر از یک آسمان‌خراش ۵۰ طبقه! در بخش مرزی ایران و آذربایجان نیز قله‌های بلندی وجود دارد که برف زیادی روی آن‌ها می‌نشیند.
| نام قله (نزدیک مرز) | ارتفاع تقریبی (متر) | ویژگی خاص |
|---|---|---|
| قله‌ی بازاردوزو | 4466 | یکی از بلندترین‌ها در منطقه |
| شاه‌داغ | 4243 | مهم برای کوهنوردان |
| توفان‌داغ | 4191 | همیشه پوشیده از برف |
چه جانوران و گیاهانی در این کوه‌ها زندگی می‌کنند؟
این کوه‌ها مانند یک شهر بزرگ با محله‌های مختلف هستند. در پایین‌دست، جنگل‌های سرسبز با درختان بلوط و راش وجود دارد. هرچه بالاتر برویم، هوا سردتر می‌شود و درختان کوتاه‌تر می‌شوند تا جایی که فقط چمن‌زارها و گیاهان کوچک می‌توانند رشد کنند. در بالاترین نقطه، فقط سنگ و برف دیده می‌شود.
این محیط‌های مختلف، خانه‌ی جانوران زیادی است. از خرس‌های قهوه‌ای بزرگ گرفته تا بزهای کوهی چابک و حتی پلنگ۲ که یک گربه‌سان بزرگ و نادر است. پرندگان شکاری مانند عقاب طلایی۳ نیز در آسمان این کوه‌ها پرواز می‌کنند.
این کوه‌ها چگونه بر زندگی مردم اثر می‌گذارند؟
این کوه‌ها فقط یک عارضه‌ی جغرافیایی نیستند، بلکه بر زندگی روزمره‌ی مردم نیز اثر می‌گذارند. رودخانه‌های مهمی از برف‌های ذوب‌شده‌ی این کوه‌ها سرچشمه می‌گیرند و آب آشامیدنی و کشاورزی را برای مردم ساکن در دو طرف کوه فراهم می‌کنند.
از طرف دیگر، گذشتن از این کوه‌های بلند و برفی همیشه سخت بوده است. در گذشته، کاروان‌ها باید از گذرگاه‌های باریک و خطرناک عبور می‌کردند. امروزه با ساخت تونل‌ها و جاده‌های مدرن، رفت‌وآمد آسان‌تر شده است. همچنین، دامداران از چمن‌زارهای دامنه کوه برای چرای گوسفندان و گاوهای خود استفاده می‌کنند.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
خیر. رشته‌کوه قفقاز مانند یک نوار طولانی است که از قلمرو چند کشور از جمله روسیه، گرجستان، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ایران عبور می‌کند. تنها بخش کوچکی از این رشته‌کوه، مرز ایران و آذربایجان را تشکیل می‌دهد.
این کوه‌ها سه اهمیت بزرگ دارند: اول، به عنوان یک مرز طبیعی عمل می‌کنند. دوم، منبع آب رودخانه‌های مهم منطقه هستند. سوم، زیستگاه بسیاری از گیاهان و جانوران کمیاب به شمار می‌روند که باید از آن‌ها محافظت کرد.
بله، صعود به قله‌های بلند این رشته‌کوه به دلیل ارتفاع زیاد، آب‌وهوای غیرقابل پیش‌بینی و یخچال‌های طبیعی، بسیار خطرناک است و فقط کوهنوردان بسیار باتجربه و مجهز می‌توانند این کار را انجام دهند.
پاورقی
۱البروس (Mount Elbrus): بلندترین قله در رشته‌کوه قفقاز و همچنین بلندترین نقطه در قاره اروپا.
۲پلنگ (Leopard): یک گربه‌سان بزرگ، قوی و کمیاب که در برخی مناطق کوهستانی زندگی می‌کند.
۳عقاب طلایی (Golden Eagle): یک پرنده شکاری بزرگ و قدرتمند که در مناطق کوهستانی و باز یافت می‌شود.
۴Slopes: به معنای "شیب‌ها" یا "دامنه‌های کوه" است.