دادگاه: خانه عدالت
دادگاه چگونه جایی است؟
تصور کنید در یک زمین بازی، دو نفر بر سر یک توپ دعوا می‌کنند. ناظم مدرسه وارد می‌شود، به حرفهای هر دو گوش می‌دهد و سپس تصمیم می‌گیرد که توپ در واقع مال کدام یک است. دادگاه هم دقیقاً شبیه به این است؛ یک مکان رسمی که در آن یک نفر به نام قاضی، به حرفهای طرفین یک اختلاف گوش می‌دهد و بر اساس قانون، تصمیم درست را می‌گیرد. ساختمان دادگاه معمولاً جدی و آرام است تا همه بدانند اینجا محل رسیدگی به مسائل مهم است.
افراد مهم در یک دادگاه
در دادگاه افراد مختلفی با وظایف خاص حضور دارند. در جدول زیر می‌توانی با مهم‌ترین آن‌ها آشنا شوی:
| شغل | توضیح |
|---|---|
| قاضی | رئیس دادگاه است. او مانند داور یک مسابقه، تمام حقایق را بررسی و در نهایت حکم نهایی را صادر می‌کند. |
| وکیل | کسی است که از حق فردی در دادگاه دفاع می‌کند. مثل یک کمک‌کننده حرفهای که می‌داند چگونه بهترین حرف‌ها را بزند. |
| شاکی | کسی است که از کسی یا چیزی شکایت کرده و به دادگاه مراجعه کرده است. |
| مشتکی‌علیه۴ | کسی است که شکایت علیه او شده است و باید به اتهامات پاسخ دهد. |
یک روز در دادگاه چگونه می‌گذرد؟
فرض کن دو برادر به نام‌های رضا و امین، بر سر یک کنسول بازی اختلاف دارند. رضا می‌گوید پدرش آن را برای او خریده و امین می‌گوید آن را به او قرض داده است. وقتی حرفهای خودشان مشکل را حل نمی‌کند، پدر خانواده نقش یک قاضی را بازی می‌کند. او از هر دو می‌خواهد مدرک خود را ارائه دهند. رضا قبض خرید را نشان می‌دهد و امین یک شاهد دارد. پدر پس از شنیدن حرف‌ها و دیدن مدارک، تصمیم می‌گیرد که کنسول مال رضا است اما او باید اجازه دهد امین در روزهای خاصی از آن استفاده کند. این یک نمونه کوچک از کار دادگاه در خانواده است!
در دادگاه واقعی نیز مراحل مشابهی وجود دارد: اول شاکی شکایت خود را می‌گوید، سپس مشتکی‌علیه پاسخ می‌دهد. هرکدام ممکن است وکیل داشته باشند تا حرف‌هایشان را قوی‌تر بزنند. در پایان، قاضی با دقت به همه‌چیز گوش می‌دهد و سپس حکم خود را که بر اساس قانون است، اعلام می‌کند.
انواع مختلف دادگاه
همه دادگاه‌ها شبیه هم نیستند. بعضی از آن‌ها برای مشکلات کوچک‌تر و بعضی برای کارهای بسیار بزرگ و مهم هستند. در جدول زیر با چند نوع آشنا می‌شوی:
| نام دادگاه | کار اصلی | مثال |
|---|---|---|
| دادگاه خانواده | رسیدگی به مشکلات بین اعضای خانواده | تعیین حضانت فرزند پس از طلاق |
| دادگاه کیفری۵ | رسیدگی به کارهای خلاف قانون که مجازات دارند | دزدی یا نزاع |
| دادگاه حقوقی۶ | رسیدگی به اختلافات مالی و پیمان‌ها | عدم پرداخت قرض |
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاسخ: خیر، همیشه اینطور نیست. قاضی به همه جوانب نگاه می‌کند. ممکن است برای اولین بار که کسی کار اشتباهی انجام داده، فقط به او اخطار بدهد یا مجازات سبک‌تری برایش در نظر بگیرد. هدف اصلی دادگاه، آموزش و جلوگیری از تکرار اشتباه است.
پاسخ: در بسیاری از موارد، دولت برای افرادی که توانایی مالی ندارند، یک وکیل رایگان تعیین می‌کند تا مطمئن شود حق کسی ضایع نمی‌شود. این وکیل "وکیل تسخیری"۷ نام دارد.
پاسخ: در یک دادگاه، حرف آخر را قاضی می‌زند. اما اگر کسی احساس کند حکم قاضی منصفانه نبوده، می‌تواند به یک دادگاه بالاتر به نام "دادگاه تجدید نظر"۸ شکایت کند تا دوباره پرونده او بررسی شود.
پاورقی
۱ قاضی (Judge): مقام رسمی که بر جلسات دادگاه ریاست کرده و بر اساس قانون رأی صادر می‌کند.
۲ وکیل (Lawyer): فردی که به عنوان مشاور حقوقی عمل کرده و از موکل خود در دادگاه دفاع می‌کند.
۳ شاکی (Plaintiff): شخصی که علیه فرد دیگری شکایت می‌کند و دادخواست ارائه می‌دهد.
۴ مشتکی‌علیه (Defendant): شخصی که شکایتی علیه او ارائه شده است.
۵ دادگاه کیفری (Criminal Court): به جرائمی مانند دزدی یا ضرب و شتم که مجازات دارند رسیدگی می‌کند.
۶ دادگاه حقوقی (Civil Court): به اختلافات بین مردم درباره قراردادها، مالکیت و پول رسیدگی می‌کند.
۷ وکیل تسخیری (Public Defender): وکیلی که توسط دولت برای افرادی که توانایی پرداخت ندارند تعیین می‌شود.
۸ دادگاه تجدید نظر (Appellate Court): دادگاهی بالاتر که می‌تواند تصمیمات دادگاه پایین‌تر را بررسی و تغییر دهد.