بیماری هاری چیست؟
ویروس هاری چگونه کار می‌کند؟
عامل بیماری هاری یک ویروس2 است. این ویروس بسیار کوچک است و فقط در داخل سلول‌های زنده می‌تواند تکثیر شود. وقتی این ویروس از طریق بزاق حیوان آلوده (مثلاً در اثر گازگرفتگی) وارد بدن انسان یا حیوان دیگر می‌شود، به سمت سیستم عصبی حمله می‌کند. ویروس مانند یک مسافر مخفی، از طریق عصب‌ها به سمت مغز حرکت می‌کند. این سفر ممکن است چند روز تا چند ماه طول بکشد. وقتی ویروس به مغز برسد، باعث التهاب شدید مغز می‌شود که در نهایت منجر به مرگ می‌گردد.
حیوانات ناقل بیماری هاری
اگرچه همهٔ پستانداران می‌توانند به هاری مبتلا شوند و آن را منتقل کنند، اما برخی حیوانات نقش مهم‌تری در انتقال بیماری به انسان دارند. در ایران، مهم‌ترین ناقلان، سگ‌های ولگرد و همچنین حیوانات وحشی مانند روباه و شغال هستند. گربه و خفاش نیز می‌توانند ناقل باشند. جدول زیر حیوانات ناقل شایع را نشان می‌دهد.
| حیوان | میزان خطر | توضیح |
|---|---|---|
| سگ | خطر بسیار بالا | شایع‌ترین ناقل بیماری به انسان در بسیاری از مناطق جهان |
| خفاش | خطر بالا | حتی گازگرفتگی کوچک آن می‌تواند خطرناک باشد |
| گربه | خطر متوسط | به‌ویژه گربه‌های ولگرد می‌توانند ناقل باشند |
| روباه | خطر بالا | در مناطق روستایی و جنگلی شایع است |
علائم و مراحل پیشرفت بیماری
بیماری هاری معمولاً چند مرحله دارد. از زمان گازگرفتگی تا بروز علائم، دوره نهفتگی3 نام دارد که می‌تواند از 1 ماه تا 3 ماه متغیر باشد. علائم اولیه ممکن است شبیه سرماخوردگی باشد، مانند تب، سردرد و ضعف. با پیشرفت بیماری، علائم عصبی جدی‌تر ظاهر می‌شوند.
| مرحله | علائم شایع |
|---|---|
| اولیه (غیراختصاصی) | تب، سردرد، حالت تهوع، بی‌قراری |
| حاد (عصبی) | ترس از آب4، ترس از هوا، توهم، فلج |
| کما و مرگ | فرد وارد کما شده و معمولاً در اثر نارسایی تنفسی می‌میرد |
اگر توسط حیوانی گاز گرفته شدیم چه کار کنیم؟
این بخش یک راهنمای عملی و بسیار مهم است. اگر توسط حیوانی گاز گرفته شدید، بلافاصله این مراحل را دنبال کنید:
مرحله اول: شست‌وشوی فوری زخم
زخم را به مدت حداقل 15 دقیقه با آب تمیز و صابون بشویید. این ساده‌ترین و مؤثرترین کار برای کاهش خطر عفونت است.
مرحله دوم: مراجعه به مرکز درمانی
حتی اگر زخم کوچک است، فوراً به نزدیک‌ترین مرکز بهداشتی-درمانی مراجعه کنید. به پزشک بگویید چه حیوانی، کجا و چه زمانی شما را گاز گرفته است.
مرحله سوم: واکسن و سرم
پزشک بر اساس وضعیت زخم و حیوان گازگیرنده، تصمیم می‌گیرد که آیا به واکسن5 هاری یا سرم6 نیاز دارید یا خیر. واکسن هاری معمولاً در چند نوبت (مثلاً 4 یا 5 بار) تزریق می‌شود.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
خیر. اگر بزاق حیوان آلوده به چشم، بینی، دهان یا یک زخم باز روی پوست شما برسد، نیز می‌تواند باعث انتقال بیماری شود.
این یک باور رایج اما نیمه‌درست است. این قاعده عمدتاً برای سگ‌ها صادق است. اما برای بسیاری از حیوانات دیگر (مانند خفاش یا روباه) قابل اعتماد نیست. همیشه پس از گازگرفتگی به پزشک مراجعه کنید.
متأسفانه پس از بروز علائم کامل بیماری، هاری تقریباً همیشه کشنده است. به همین دلیل پیشگیری و درمان فوری پس از مواجهه بسیار حیاتی است.
پاورقی
1 بیماری هاری (Rabies)
2 ویروس (Virus)
3 دوره نهفتگی (Incubation Period)
4 ترس از آب (Hydrophobia)
5 واکسن (Vaccine)
6 سرم (Immunoglobulin)