محیط طبیعی چیست؟
اجزای اصلی تشکیل‌دهنده‌ی محیط طبیعی
محیط طبیعی از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که مانند قطعات یک پازل بزرگ با هم در ارتباط هستند. اگر یکی از این قطعات آسیب ببیند، کل سیستم به هم می‌ریزد. برای نمونه، اگر آب یک رودخانه آلوده شود، ماهی‌ها بیمار می‌شوند و پرندگانی که از آن ماهی‌ها تغذیه می‌کنند نیز آسیب می‌بینند.
| نام جزء | توضیح | مثال |
|---|---|---|
| هوا۲ (اتمسفر) | لایه‌ای از گازها که کره‌ی زمین را احاطه کرده و برای تنفس موجودات زنده ضروری است. | هوای تازه‌ی کوهستان |
| آب۳ (هیدروسفر) | همه‌ی آب‌های موجود در زمین شامل اقیانوس‌ها، دریاها، رودخانه‌ها و دریاچه‌ها. | آب شفاف یک چشمه |
| خاک۴ (لیتوسفر) | لایه‌ی سطحی زمین که گیاهان در آن رشد می‌کنند و خانه‌ی بسیاری از جانوران ریز است. | خاک حاصلخیز یک باغ |
| جانداران۵ (بیوسفر) | همه‌ی گیاهان، جانوران، قارچ‌ها و ریزجاندارانی که روی زمین زندگی می‌کنند. | درخت بلوط، سنجاب، کرم خاکی |
چرخه‌های مهم در طبیعت
در محیط طبیعی، مواد مختلف بین موجودات زنده و محیط غیرزنده در گردش هستند. به این گردش‌ها «چرخه» می‌گویند. این چرخه‌ها باعث می‌شوند که مواد مورد نیاز هیچ‌وقت تمام نشوند. سه چرخه‌ی بسیار مهم عبارتند از:
چرخه‌ی آب: آب از سطح دریاها و اقیانوس‌ها بخار می‌شود، به آسمان می‌رود، ابر تشکیل می‌دهد و سپس به صورت باران یا برف به زمین برمی‌گردد. این آب دوباره به رودخانه‌ها و دریاها می‌ریزد و چرخه تکرار می‌شود.
چرخه‌ی کربن: گیاهان طی فرآیند فتوسنتز۶ گاز دی‌اکسید کربن را از هوا می‌گیرند. جانوران با خوردن گیاهان، این کربن را دریافت می‌کنند و هنگام تنفس، مقداری دی‌اکسید کربن به هوا برمی‌گردانند. به این ترتیب کربن مدام در حال گردش است.
اکوسیستم: خانه‌ی بزرگ جانداران
به مجموعه‌ی یک محیط خاص به همراه همه‌ی جاندارانی که در آن زندگی می‌کنند، اکوسیستم۷ می‌گویند. یک جنگل، یک بیابان یا یک برکه، هر کدام یک اکوسیستم هستند. در هر اکوسیستم، جانداران مختلف نقش‌های خاصی دارند:
- تولیدکنندگان۸ (گیاهان): این جانداران غذاساز هستند. آن‌ها با استفاده از انرژی خورشید، غذای خود و دیگران را تولید می‌کنند.
- مصرف‌کنندگان۹ (جانوران): این جانداران غذای خود را از خوردن گیاهان یا جانوران دیگر به دست می‌آورند. مانند گوزنی که علف می‌خورد یا پلنگی که گوزن را شکار می‌کند.
- تجزیه‌کنندگان۱۰ (میکروب‌ها و قارچ‌ها): این موجودات ریز، بقایای گیاهان و جانوران مرده را تجزیه می‌کنند و آن‌ها را به مواد مغذی برای خاک تبدیل می‌کنند.
همه‌ی این نقش‌ها با هم یک زنجیره‌ی غذایی تشکیل می‌دهند که نشان می‌دهد انرژی چگونه از خورشید به گیاهان و سپس به جانوران منتقل می‌شود.
اهمیت محیط طبیعی در زندگی روزمره‌ی ما
محیط طبیعی فقط برای دیدن و لذت بردن نیست؛ بلکه برای ادامه‌ی زندگی ما کاملاً ضروری است. هوای پاکی که تنفس می‌کنیم، آبی که می‌نوشیم و غذایی که می‌خوریم، همه مستقیماً از محیط طبیعی به دست می‌آیند. درختان با جذب دی‌اکسید کربن و تولید اکسیژن، هوای کره‌ی زمین را برای ما قابل تنفس می‌کنند. حشراتی مانند زنبورعسل با گرده‌افشانی، باعث رشد میوه‌ها و محصولات کشاورزی می‌شوند که ما از آن‌ها تغذیه می‌کنیم. حتی بسیاری از داروها نیز از گیاهان و سایر موجودات زنده‌ی طبیعت ساخته می‌شوند.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
بله، کاملاً فرق دارد. محیط طبیعی شامل چیزهایی است که انسان در به وجود آمدن آن‌ها نقشی نداشته، مانند کوه‌ها، جنگل‌ها و اقیانوس‌ها. اما محیط انسان‌ساخت شامل چیزهایی است که انسان‌ها ساخته‌اند، مانند شهرها، جاده‌ها، پل‌ها و خانه‌ها.
بله، بسیار مهم است. همان طور که گفتیم، همه‌چیز در طبیعت به هم وصل است. آلودگی یک رودخانه‌ی کوچک می‌تواند به آب‌های زیرزمینی نفوذ کند، خاک اطراف را آلوده کند و جان ماهی‌ها، پرندگان و دیگر حیواناتی که از آن آب استفاده می‌کنند را به خطر بیندازد.
چرخه‌ی آب مقدار کل آب زمین را ثابت نگه می‌دارد، اما آب شیرین و قابل آشامیدن مقدار محدودی دارد. بیشتر آب‌های زمین شور هستند. اگر ما آب پاک را هدر دهیم یا آلوده کنیم، مقدار آب قابل استفاده برای نوشیدن، کشاورزی و بهداشت کاهش می‌یابد.
محیط طبیعی سیستمی پیچیده و زیباست که همه‌ی اجزای آن—از کوچکترین میکروب تا بزرگترین کوه—به یکدیگر وابسته هستند. درک این وابستگی متقابل به ما کمک می‌کند تا بدانیم که حفاظت از هر بخش از طبیعت، در واقع حفاظت از خانه‌ی مشترک همه‌ی موجودات، از جمله خودمان است. ما با کارهای ساده‌ای مانند کاشتن یک درخت، صرفه‌جویی در آب و زباله نریختن در طبیعت، می‌توانیم در حفظ این میراث ارزشمند سهیم باشیم.
پاورقی
۱ محیط طبیعی (Natural Environment)
۲ هوا (Atmosphere)
۳ آب (Hydrosphere)
۴ خاک (Lithosphere)
۵ جانداران (Biosphere)
۶ فتوسنتز (Photosynthesis): فرآیندی که گیاهان سبز به کمک نور خورشید، آب و دی‌اکسید کربن را به قند و اکسیژن تبدیل می‌کنند.
۷ اکوسیستم (Ecosystem)
۸ تولیدکنندگان (Producers)
۹ مصرف‌کنندگان (Consumers)
۱۰ تجزیه‌کنندگان (Decomposers)