رابطه رقابتی چیست؟
رقابت؛ بازی برد و باخت در طبیعت
فرض کنید شما و دوستتان در یک مسابقه دو شرکت کرده‌اید. فقط یک جایزه وجود دارد و تنها یک نفر می‌تواند برنده شود. این یک رابطه رقابتی ساده است! در طبیعت نیز دقیقاً همین اتفاق می‌افتد. موجودات زنده مختلف — از گیاهان گرفته تا حیوانات — برای زنده ماندن باید برای چیزهای محدودی با هم رقابت کنند.
مثلاً در یک جنگل، درختان بلند برای رسیدن نور بیشتر خورشید با یکدیگر رقابت می‌کنند. درختی که بلندتر است، نور بیشتری جذب می‌کند و بهتر رشد می‌کند. این یک رقابت است. یا دو شیر در یک منطقه برای قلمرو و شکار با هم رقابت می‌کنند. در این رابطه، معمولاً یک طرف برنده و طرف دیگر بازنده می‌شود.
انواع اصلی رابطه رقابتی
رقابت را می‌توان به دو دسته بزرگ تقسیم کرد. دانستن این تقسیم‌بندی به درک بهتر موضوع کمک زیادی می‌کند.
| نوع رقابت | شرح | مثال |
|---|---|---|
| رقابت درون‌گونه‌ای۴ | رقابت بین اعضای یک گونه واحد است. مانند رقابت دو سگ با نژاد یکسان. | دو درخت بلوط از یک نوع که برای آب و خاک کنار هم رقابت می‌کنند. |
| رقابت برون‌گونه‌ای۵ | رقابت بین اعضای گونه‌های مختلف است. مانند رقابت یک شیر و یک کفتار. | سنجاب و کبوتر برای جمع‌آوری دانه‌های یک درخت با هم رقابت می‌کنند. |
رقابت در دنیای کسب‌وکارها
حیوانات و گیاهان تنها موجوداتی نیستند که با هم رقابت می‌کنند. فروشگاه‌ها و شرکت‌ها نیز برای جذب مشتری بیشتر با یکدیگر رقابت می‌کنند. منبع محدود در اینجا، پول و توجه مشتریان است.
دو فروشگاه اسباب‌بازی فروشی را در نظر بگیرید که کنار هم قرار گرفته‌اند. هر دو می‌خواهند بچه‌های یک محله از آنها خرید کنند. بنابراین سعی می‌کنند اسباب‌بازی‌های جذاب‌تر، با قیمت کمتر یا خدمات بهتری ارائه دهند. این یک رابطه رقابتی برون‌گونه‌ای در دنیای اقتصاد است!
| حوزه | منبع محدود | رقبا |
|---|---|---|
| طبیعت (مثلاً یک باغ) | آب، نور، مواد غذایی خاک | گل رز و گل آفتابگردان |
| اقتصاد (مثلاً یک خیابان) | مشتری و پول آنها | فروشگاه پوشاک و فروشگاه کفش |
نقش ریاضی در درک رقابت
دانشمندان برای پیش‌بینی نتیجه رقابت از ریاضی استفاده می‌کنند. یک ایده ساده این است: اگر یک منبع خیلی کم شود، جمعیت رقبا نیز کاهش می‌یابد. این رابطه را می‌توان به صورت نمادین نشان داد.
فرض کنید $ N $ نشان‌دهنده تعداد حیوانات یک گونه و $ R $ نشان‌دهنده مقدار منبع (مثلاً غذا) باشد. وقتی $ R $ کم شود، $ N $ نیز کم می‌شود. این را به صورت $ N \propto R $ نشان می‌دهند که یعنی $ N $ با $ R $ رابطه مستقیم دارد.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاورقی
۱ رابطه (Relationship): به هرگونه ارتباط و کنش‌ومتقابل بین دو یا چند چیز گفته می‌شود.
۲ رقابتی (Competitive): صفتی که نشان می‌دهد یک موقعیت شامل رقابت (Competition) است.
۳ بوم‌شناسی (Ecology): شاخه‌ای از زیست‌شناسی که به مطالعه روابط بین موجودات زنده و محیط زندگیشان می‌پردازد.
۴ درون‌گونه‌ای (Intraspecific): رقابتی که بین اعضای یک گونه (Species) واحد رخ می‌دهد.
۵ برون‌گونه‌ای (Interspecific): رقابتی که بین اعضای گونه‌های (Species) مختلف رخ می‌دهد.
۶ جامعه (Community): در بوم‌شناسی، به گروهی از موجودات زنده مختلف که در یک منطقه زندگی می‌کنند گفته می‌شود.
۷ همکاری (Cooperation): نوعی رابطه که در آن دو یا چند طرف برای رسیدن به یک هدف مشترک با یکدیگر کار می‌کنند.