مراقبت از دندان‌های شیری: سرمایه‌گذاری برای لبخندی همیشگی
دندان‌های شیری چیست و چرا اینقدر مهم هستند؟
دندان‌های شیری که به آنها دندان‌های موقت نیز گفته می‌شود، اولین مجموعه دندان‌هایی هستند که در دهان انسان رویش می‌کنند. معمولاً از حدود 6 ماهگی شروع به بیرون زدن می‌کنند و تا 2-3 سالگی کامل می‌شوند. این مجموعه شامل 20 دندان (ده دندان در فک بالا و ده دندان در فک پایین) است.
اهمیت این دندان‌ها فراتر از جویدن غذاست. آنها مانند یک نگهبان فضا برای دندان‌های دائمی عمل می‌کنند. اگر یک دندان شیری زودتر از موعد مقرر به دلیل پوسیدگی شدید کشیده شود، دندان‌های مجاری به سمت فضای خالی حرکت می‌کنند و فضای لازم برای رویش دندان دائمی زیرین را می‌بندند. این امر منجر به کج درآمدن یا نهفتگی دندان دائمی می‌شود و کودک را در آینده نیازمند درمان‌های پرهزینه و طولانی مدت ارتودنسی می‌کند.
جدول زمان‌بندی رویش و افتادن دندان‌های شیری
| نام دندان | تعداد | سن متوسط رویش (ماه) | سن متوسط افتادن (سال) |
|---|---|---|---|
| دندان‌های پیشین مرکزی | 4 | 6-10 | 6-7 |
| دندان‌های پیشین جانبی | 4 | 10-16 | 7-8 |
| دندان‌های نیش | 4 | 17-23 | 9-12 |
| دندان‌های آسیاب اول | 4 | 14-18 | 9-11 |
| دندان‌های آسیاب دوم | 4 | 25-33 | 10-12 |
علل اصلی پوسیدگی دندان‌های شیری و راه‌های پیشگیری
پوسیدگی دندان یک بیماری عفونی و قابل انتقال است که در اثر فعالیت میکروب‌های خاصی در دهان ایجاد می‌شود. این میکروب‌ها از قندهای باقی‌مانده روی دندان‌ها تغذیه کرده و اسید تولید می‌کنند. این اسید مینای دندان را حل کرده و باعث ایجاد حفره (پوسیدگی) می‌شود.
عوامل اصلی ایجاد پوسیدگی در کودکان عبارتند از:
- تغذیه نامناسب: مصرف زیاد شیرینی، شکلات، آبمیوه‌های صنعتی و نوشابه.
- شیر شبانه: خوابیدن کودک با شیشه شیر یا سینه مادر بدون تمیز کردن دندان‌ها پس از آن.
- رعایت نکردن بهداشت: مسواک نزدن منظم و استفاده نکردن از نخ دندان.
- عدم فلورایدتراپی: فلوراید یک ماده معدنی است که مینای دندان را تقویت می‌کند.
برنامه عملی و گام‌به‌گام برای مراقبت روزانه
از تولد تا رویش اولین دندان: حتی قبل از رویش دندان، لثه‌های نوزاد را با یک گاز استریل مرطوب یا پارچه نرم پس از هر بار شیر خوردن به آرامی تمیز کنید.
از رویش اولین دندان تا 3 سالگی: از مسواک‌های انگشتی یا مسواک‌های بسیار نرم مخصوص نوزادان با اندازه بسیار کوچک استفاده کنید. به اندازه یک دانه برنج از خمیردندان حاوی فلوراید (1000 ppm) استفاده کنید. دو بار در روز (صبح و قبل از خواب) دندان‌های کودک را مسواک بزنید.
3 تا 6 سالگی: استفاده از مسواک نرم با سر کوچک ادامه دهید. مقدار خمیردندان را به اندازه یک دانه نخود افزایش دهید. والدین باید بر مسواک زدن کودک نظارت کامل داشته و خودشان دندان‌های او را دوباره مسواک بزنند تا از تمیز شدن همه سطوح اطمینان حاصل کنند. استفاده از نخ دندان برای تمیز کردن بین دندان‌هایی که به هم چسبیده‌اند، آغاز می‌شود.
بالای 6 سالگی: کودک می‌تواند به تدریج خودش مسواک زدن را به طور کامل یاد بگیرد، اما نظارت والدین همچنان ضروری است. از خمیردندان حاوی فلوراید (1450 ppm) استفاده شود. استفاده منظم از نخ دندان باید جزو روال روزانه باشد.
یک آزمایش علمی ساده: تخمیر قند توسط باکتری‌ها
برای درک بهتر اینکه چگونه پوسیدگی اتفاق می‌افتد، می‌توانید یک آزمایش ساده در خانه یا مدرسه انجام دهید. مقداری نان (که حاوی کربوهیدرات است) را در یک کیسه پلاستیکی کوچک قرار دهید. روی آن آب بریزید تا مرطوب شود. کیسه را در یک جای گرم به مدت 2-3 روز قرار دهید. پس از این مدت، خواهید دید که نان کپک زده و بوی نامطبوعی گرفته است. این یک شبیه‌سازی ساده از فعالیت باکتری‌ها بر روی مواد غذایی باقی‌مانده روی دندان است که اسید تولید می‌کنند. دقیقاً مانند این اتفاق که در دهان رخ می‌دهد، اما در مقیاس بسیار کوچک‌تر.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاورقی
[1]دندان‌های شیری (Deciduous Teeth / Primary Teeth): اولین مجموعه دندان‌ها در پستانداران که پس از مدتی می‌افتند و با دندان‌های دائمی جایگزین می‌شوند.
فلورایدتراپی (Fluoride Therapy): استفاده موضعی از فلوراید (به صورت ژل، وارنیش یا فوم) توسط دندانپزشک برای تقویت مینای دندان و افزایش مقاومت آن در برابر پوسیدگی.
فضانگهدار (Space Maintainer): یک وسیله دندانپزشکی ثابت یا متحرک که پس از از دست دادن زودهنگام یک دندان شیری، در فضای خالی آن قرار می‌گیرد تا از بسته شدن آن فضا توسط دندان‌های مجاور جلوگیری کند.