دندان‌های شیری و دائمی: سفیران سلامتی
دندان‌های شیری: نخستین گام برای تغذیه و تکلم
دندان‌های شیری که به آن‌ها دندان‌های موقت نیز گفته می‌شود، اولین مجموعه دندان‌هایی هستند که در دهان انسان ظاهر می‌شوند. این دندان‌ها معمولاً از حدود 6 ماهگی شروع به رویش می‌کنند و تا 2.5 تا 3 سالگی کامل می‌شوند. تعداد آن‌ها 20 عدد است: 8 دندان پیشین، 4 دندان نیش و 8 دندان آسیاب.
کارکرد اصلی این دندان‌ها کمک به جویدن اولیه غذا، کمک به یادگیری صحبت کردن و تلفظ صحیح کلمات و از همه مهم‌تر، حفظ فضا برای رویش صحیح دندان‌های دائمی در آینده است. برای مثال، یک کودک بدون دندان‌های پیشین شیری نمی‌تواند صداهایی مانند «ث» یا «س» را به درستی تلفظ کند.
دندان‌های دائمی: سرمایه مادام‌العمر
دندان‌های دائمی ، مجموعه نهایی دندان‌ها هستند که در صورت مراقبت صحیح تا پایان عمر در دهان باقی می‌مانند. فرآیند جایگزینی دندان‌های شیری با دندان‌های دائمی از حدود 6 سالگی آغاز شده و تا 21 سالگی یا حتی بیشتر (با رویش دندان‌های عقل) ادامه می‌یابد. یک فرد بزرگسال دارای 32 دندان دائمی است.
این دندان‌ها از نظر اندازه، تعداد و استحکام با دندان‌های شیری تفاوت دارند. مینای آن‌ها ضخیم‌تر و ریشه‌های آن‌ها بلندتر و محکم‌تر است. برای مثال، یک دندان آسیاب بزرگ دائمی که در 6 سالگی می‌روید، مهم‌ترین دندان برای حفظ ارتفاع صورت و جویدن است و هیچ دندان شیری جایگزین آن نمی‌شود.
| ویژگی | دندان‌های شیری | دندان‌های دائمی |
|---|---|---|
| تعداد | 20 عدد | 32 عدد (با دندان عقل) |
| رنگ | سفید مایل به آبی یا خاکستری | زردتر و کدرتر |
| ضخامت مینا و عاج | نازک‌تر | ضخیم‌تر و مستحکم‌تر |
| دوره رویش | 6 ماهگی تا 3 سالگی | 6 تا 21 سالگی |
| اهمیت | هدایت دندان دائمی، تغذیه، تکلم | جویدن، زیبایی، تکلم برای تمام عمر |
نقشه زمانی رویش و افتادن دندان‌ها
درک زمان‌بندی رویش دندان‌ها به والدین کمک می‌کند تا مراحل رشد کودک خود را زیر نظر داشته باشند. این فرآیند معمولاً به صورت جفت و به ترتیب خاصی اتفاق می‌افتد. برای مثال، اولین دندان‌های شیری که می‌افتند، معمولاً دندان‌های پیشین مرکزی فک پایین هستند که در حدود 6 تا 7 سالگی شل شده و می‌افتند و جای خود را به دندان‌های دائمی می‌دهند.
یک نکته جالب در مورد دندان‌های آسیاب بزرگ اول دائمی (دندان 6 سالگی) این است که آن‌ها پشت آخرین دندان آسیاب شیری درمی‌آیند و بنابراین هیچ دندان شیری را جایگزین نمی‌کنند و مستقیماً در یک فضای جدید رشد می‌کنند. مراقبت از این دندان‌ها به دلیل شیارهای عمیق و اهمیت آن‌ها در اکلوژن (تماس دندان‌های فکین) بسیار حیاتی است.
اهمیت مراقبت از دندان‌های شیری با وجود موقتی بودن
یک اشتباه رایج در میان والدین این است که فکر می‌کنند چون دندان‌های شیری موقت هستند، مراقبت از آن‌ها چندان مهم نیست. این دیدگاه کاملاً نادرست است. پوسیدگی و عفونت در دندان شیری می‌تواند به جوانه دندان دائمی که درست در زیر آن در استخوان فک در حال تشکیل است، آسیب برساند و باعث ایجاد لکه، ضعف یا حتی بدشکلی در دندان دائمی شود.
علاوه بر این، از دست دادن زودهنگام یک دندان شیری بر اثر پوسیدگی می‌تواند باعث حرکت دندان‌های مجاور به داخل فضای خالی شود. این حرکت، فضای مورد نیاز برای رویش دندان دائمی جانشین را می‌بندد و در آینده منجر به کج‌رویی یا به‌هم‌ریختگی دندان‌ها (کراودینگ) خواهد شد که نیاز به درمان ارتودنسی پرهزینه و زمان‌بر دارد. بنابراین، مسواک زدن، استفاده از نخ دندان و معاینات منظم دندانپزشکی از همان دوران دندان‌های شیری باید آغاز شود.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاسخ: بله، حتماً. پوسیدگی حتی بدون درد، یک بیماری عفونی فعال است که به تدریج پیشرفت می‌کند و می‌تواند به عصب برسد، آبسه ایجاد کند و به دندان دائمی آسیب بزند. درمان به موقع آن آسان‌تر، کم‌هزینه‌تر و کم‌دردتر است.
پاسخ: این وضعیت که به «دندان قرشی» معروف است، چندان نادر نیست. در بسیاری از موارد، با افتادن دندان شیری، زبان به طور طبیعی دندان دائمی را به جایگاه صحیح خود هدایت می‌کند. با این حال، اگر دندان شیری پس از چند هفته نیفتاد، باید به دندانپزشک مراجعه کنید تا آن را بکشد و فضای کافی برای حرکت دندان دائمی ایجاد شود.
پاسخ: خیر. تنها در صورتی که دندان عقل فضای کافی برای رویش صحیح نداشته باشد، کج دربیاید، باعث شلوغی شود، یا در معرض پوسیدگی و عفونت باشد، دندانپزشک کشیدن آن را توصیه می‌کند. اگر دندان عقل سالم و مستقیم و تمیز باشد، می‌تواند تا پایان عمر در دهان باقی بماند.
پاورقی
1Resorb (جذب):(Resorption) فرآیند تجزیه و جذب یک بافت توسط بدن. در مورد دندان‌های شیری، ریشه توسط بدن جذب می‌شود تا راه برای دندان دائمی باز شود.
2Formation (تشکیل):(Formation) فرآیند ساخته شدن و رشد یک بافت یا اندام.
3Crowding (کراودینگ):(Crowding) به‌هم‌ریختگی و شلوغی دندان‌ها به دلیل کمبود فضا در قوس فکی.