درسنامه آموزشی کار و فناوری کلاس هفتم با پاسخ پودمان پوشاک
-
کار و فناوری
- پودمان 1: نوآوری و فناوری
- پودمان 2: کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات
- پودمان 3: جستوجو و جمعآوری اطلاعات
- پودمان 4: مستند سازی
- پودمان 5: اشتراک گذاری اطلاعات
- پودمان 6: برنامه نویسی
- پودمان 7: کسب و کار
- پودمان 8: نقشه کشی
- پودمان 9: کار با چوب
- پودمان 10: پرورش و نگهداری گیاهان
- پودمان 11: پوشاک
- پودمان 12: خوراک
ایرانیان بیش از 10 هزار سال پیش دارای تمدن بودهاند، از اینرو، ریشه بسیاری از دستاوردهای بشر را در این تمدن میتوان یافت. برای مثال نخستین ابزار ریسندگی و بافندگی در «غار کمر بند»، نزدیک «بهشهر» یافت شده است.
11-1- ابزارهای دوخت
نخ دوخت: یک نخ دوخت با کیفیت، نخی محکم، مقاوم و دارای ثبات رنگ است (شکل 1-11).
سوزن دوخت دستی: سوزن نوک طلایی شارپ برای بیشتر پارچهها مناسب است (شکل 2-11).
سوزن تهگرد: سوزن تهگرد بلند، مناسب پارچه و الگوست و برای وصل موقت تکههای پارچه از آن استفاده میشود. (شکل 3-11).
لوازم اندازهگیری: شامل متر نواری، خطکش و گونیاست (شکل 4-11).
لوازم علامتگذاری: برای انتقال علامتهای الگو به پارچه یا لباس از آنها استفاده میشود (شکل 5-11).
قیچی خیاطی: دسته بزرگتر تیغ زیری قیچی به برش پارچه کمک میکند (شکل 6-11).
قیچی زیگزاک: برای پاکدوزی لبههای پارچه استفاده میشود (شکل 7-11).
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
بشکاف: برای باز کردن جادکمه و شکافتن درزهاست (شکل 8-11).
جاسوزنی: برای قرار دادن سوزن دوخت یا تهگرد از آن استفاده میشود (بهتر است دارای آهنربا باشد) (شکل 9-11).
سنجاق قفلی: برای رد کردن کش یا وصل قسمتهای دوخته شدهٔ لباس بهکار میرود (شکل 10-11).
زیپ: زیپها با طول 20 سانتیمتر برای شلوار و دامن و به طول 50 سانتیمتر برای پیراهن مناسباند. (دنده 3 برای دامن و دنده 4 برای شلوار) (شکل 11-11).
انگشتانه: برای حفاظت از انگشتان هنگام دوخت از آن استفاده میشود (شکل 12-11).
دکمه: دکمهها به دو گروه پایهدار و بدون پایه (دو یا چهار سوراخ دوخت) تقسیم میشوند (شکل 13-11).
دکمه فشاری دوختنی: دکمه فشاری معمولاً از جنس فلز یا نایلون است (نام دیگر آن دکمه قابلمهای است). دارای دو بخش تویکی و حفرهای است (شکل 14-11).
قزن قفلی: قزن قفلی برای بستن لبههای نزدیک یا روی هم آمده به کار میرود. دارای دو بخش قلاب و حلقه است (شکل 15-11).
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
11-2- دوخت دستی
مراحل نخ کردن سوزن در نرمافزار آورده شده است.
کار کلاسی (صفحهٔ 142 کتاب درسی)
انواع دوختهای دستی
با هماندیشی در گروه، در جاهای خالی جدول 1-11 نام هر کدام از دوختهای دستی را بنویسید.
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
دوخت محلی منطقه شما |
کار کلاسی (صفحهٔ 143 کتاب درسی)
دوخت قزن قفلی دامن و شلوار
1- قلاب قزن قفلی را روی لباس قرار دهید و هر سوراخ را با چند دوخت پشت سرهم بدوزید (شکل 16-11).
2- محل قرار گرفتن قلاب را روی لباس با سوزن تهگرد ثابت کنید و چند دوخت پشت سر هم آن را بدوزید (شکل 17-11).
![]() |
![]() |
کار کلاسی (صفحهٔ 143 کتاب درسی)
دوخت دکمه فشاری دوختنی (قابلمهای)
1- طرف توپکی را روی پارچه قرار دهید و داخل هر سوراخ را پشت سر هم بدوزید (شکل 18-11).
2- دو لبه لباس را روی هم بگذارید و با سوزن تهگرد محل دوختن بخش حفرهای دکمه را علامتگذاری کنید (شکل 19-11).
3- هر چهار سوراخ بخش حفرهای را بدوزید (شکل 20-11).
![]() |
![]() |
![]() |
کار کلاسی (صفحهٔ 144 کتاب درسی)
دوخت دکمه
1- قطر دکمه را اندازهگیری کنید (شکل 21-11).
2- جادکمهٔ دوخته شده را با قرار دادن سوزن تهگرد در انتهای آن و با استفاده از بشکاف باز کنید (شکل 22-11).
3- محل دوخت دکمه را روی لباس علامتگذاری کنید (شکل 23-11).
4- اگر دکمه بدون پایه است، یک چوب کبریت روی آن قرار دهید و دکمه را پایهدار کنید (شکل 24-11).
5- اگر دکمه پایهدار است، روش دوخت دکمهٔ پایهدار را اجرا کنید (شکل 25-11).
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
کار کلاسی (صفحهٔ 145 کتاب درسی)
دوخت جا دکمه بندینک نخی
1- سوزن را با نخ رنگ مناسب، دولا نخ کنید و به اندازه قطر دکمه یک حلقه بهوجود کنید (شکل 26-11).
2- سوزن را دور پایهٔ بندینک ایجاد شده حلقه کنید (شکل 27-11).
3- دور حلقه را به روش دندان موشی بدوزید (شکل 28-11).
4- در پایان دوخت جادکمهٔ بندینکی، نخ دوخت را محکمکاری کنید (کور کنید) (شکل 29-11).
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
11-3- اتو کردن لباس
اتو کردن برای جلوه بخشیدن به لباس به اندازه دوخت مهم است. اتو کردن خوب و دقت در آن، لباس را خوش دوخت نشان میدهد. در اتو کردن لباس به موارد زیر توجه کنید:
- اتو و میز اتو را نزدیک ماشین دوخت قرار دهید تا پس از دوختن هر درز، بتوانید بلافاصله آنرا اتو کنید.
- بعد از گرم شدن اتو، با سرانگشت یک قطره آب به کف آن بچکانید، اگر آب بدون بخار شدن در سطح فلز پخش شد، دمای اتو پایینتر از است، اگر آب بلافاصله تبخیر شد دمای اتو حدود است.
- آب پاشیدن بر روی پارچه هنگام اتوکاری باعث براق شدن یا کش آمدن پارچه میشود.
کار کلاسی (صفحهٔ 146 کتاب درسی)
اتو کردن یک پیراهن
پیراهن را قبل از خشک شدن کامل با رعایت نکات ایمنی اتو بزنید (شکل 30-11).
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
11-4- دوخت ماشینی
![]() |
![]() |
![]() |
کار کلاسی (صفحهٔ 148 کتاب درسی)
شروع به دوخت با ماشین دوخت
1- با 1/5 سانتیمتر فاصله از لبه پارچه، سوزن را داخل پارچه فرو کنید و ابتدای دوخت را محکم کنید (شکل 32-11).
2- به دوخت ادامه دهید و انتهای دوخت را محکم کنید (شکل 33-11).
3- انتهای دو نخ را با قیچی جدا کنید (شکل 34-11).
4- در پایان دوخت، انتهای دو نخ را از داخل حلقه ایجاد شده رد کنید (شکل 35-11). با سوزن حلقه را به پایین حرکت دهید، دو نخ را بکشید (شکل 36-11). گره در انتهای کار محکم میشود (شکل 37-11).
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
کار کلاسی (صفحه 148 تا 149 کتاب درسی)
دوخت پاکدوزی ساده
از خط درز به اندازه 1/5 سانتیمتر اندازه بگیرید و به فاصله 10 سانتیمتر لبهٔ اضافی را «چرت» بزنید (شکل 38-11). لبهٔ زاپاس را با دوخت ساده بدوزید، سپس لبهٔ زاپاس را با قیچی زیگزاک قیچی کنید (شکل 39-10).
![]() |
![]() |
کار کلاسی (صفحهٔ 149 کتاب درسی)
دوخت پاکدوزی برگردان دوزی
از لبه زاپاس با فاصله 3 میلیمتر از لبه را با دوخت ساده بدوزید (شکل 40-11). لبه دوخته شده را «تا» کنید و اتو بزنید (شکل 41-11). لبه «تا» شده را با دوخت ساده بدوزید (شکل 42-11).
![]() |
![]() |
![]() |
کار کلاسی (صفحه 149 و 150 کتاب درسی)
روشهای شکافتن دوخت ساده
روش اول:
1- نخ درز دوخته شده را بهوسیله بشکاف بکشید تا نخهای پارچه پاره شوند (شکل 43-11).
2- یکبار نخ را از رو و دوباره نخ را از زیر پارچه بکشید (شکل 44-11).
روش دوم: درز را باز کنید و از وسط، بهوسیلهٔ بشکاف درز دوخته شده را باز کنید (شکل 45-11).
![]() |
![]() |
![]() |
کار کلاسی (صفحه 150 تا 152 کتاب درسی)
دوخت رو بالشی
ابزار و مواد مورد نیاز: خطکش، متر، سوزن تهگرد، سوزن دوخت دستی و ماشین دوخت، نخ دوخت، ماشین دوخت، اتو بخار، قیچی برش، پارچه مناسب روبالشی، مِل خیاطی، کاغذ الگو و در صورت نیاز نمونه بالش (شکل 46-10).

مراحل کار:
1- با توجه به نوع بالش (برای کودکان یا بزرگسالان) از روی جدول 2-11 اندازههای مورد نظر را انتخاب کنید.
اندازه استاندارد برای کودکان | اندازه استاندارد برای بزرگسالان | ||
طول (سانتیمتر) | عرض (سانتیمتر) | طول (سانتیمتر) | عرض (سانتیمتر) |
45 | 30 | 70 | 50 |
60 | 40 | ||
65 | 45 | ||
70 | 45 |
2- در صورتیکه نمیخواهید از جدول استاندارد بالش استفاده کنید، مطابق شکلهای 47-11 و 48-11 میتوانید با متر نواری طول و عرض بالش مورد نظر را اندازه بگیرید.
3- همانطور که در شکل 49-11 ملاحظه میکنید، لبههای این رو بالشی، به اندازه 10 سانتیمتر، دولای پارچه روی هم قرار میگیرد (لبههای روبالشی دکمه خور نیست).
![]() |
![]() |
![]() |
4- روی کاغذ الگو به اندازه عرض مورد نظر و طول روبالشی به اضافه 20 سانتیمتر (اندازهٔ روی هم گَرد لبههای روبالشی به اضافه مقدار دولای پارچه) رسم کنید (شکل 50-11).
5- با در نظر گرفتن 2/5 سانتیمتر جا درز، اطراف پارچه را برش بزنید (میتوانید برای دو قسمت رو و پشت پارچه از دو رنگ یا طرح متفاوت استفاده کنید) (شکل 51-11).
6- درز تکههای رو و پشت روبالشی (در صورتی که جدا هستند) را با سوزن تهگرد به یکدیگر وصل کنید (شکل 52-11).
7- درزهای طولی و عرضی پارچه را (بهجزء دهانه رو بالشی) از قسمت روی پارچه به یکدیگر بدوزید (شکل 53-11).
8- پس از خارج کردن سوزنهای تهگرد، اضافی جا درز را قیچی کنید و درز را اتو کنید (شکل 54-11).
9- پارچه را به طرف پشت برگردانید (شکل 55-11).
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
10- به اندازه 1/5 سانتیمتر درزها را بدوزید (دوخت فرانسوی) و اتو کنید (شکل 56-11).
11- لبه روبالشی را به اندازه 1 سانتیمتر تا بزنید، اتو کنید (شکل 57-11).
12- مجدداً لبه روبالشی را به اندازه 10 سانتیمتر تا بزنید، با سوزن تهگرد یا کوک ساده ثابت نگه دارید و اتو کنید (شکل 58-11).
13- لبه تا شده را با ماشین دوخت بدوزید (شکل 59-11).
14- پس از خارج کردن سوزنهای تهگرد، روبالشی را به طرف روی پارچه برگردانید و اتو کنید (شکل 60-11).
15- روبالشی را روی بالش بکشید (شکل 61-11).
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
11-5- شناسایی الیاف مورد استفاده در پارچه لباسی
«الیاف» مادهٔ اولیهٔ بافت پارچه است. آشنایی با خاصیتهای الیاف در تولید پوشاک نقش بسزایی دارد. در نمودار 1-11 طبقهبندی الیاف پارچه آورده شده است.

در شکل 62-11- تصویرهایی از انواع پارچهها آورده شده است.
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
11-6- نگهداری پوشاک
مفهوم علامتهای بینالمللی پوشاک: علائمی روی برچسب اغلب لباسها علامتهایی دیده میشوند که معنا و مفهوم آنها در جدول 3-11 آورده شده است.
کار غیر کلاسی (صفحهٔ 155 کتاب درسی)
شستوشو با دست یا ماشین لباسشویی
با راهنمایی افراد خانواده، لباسهای منزل را با توجه به موارد زیر با دست یا ماشین لباسشویی بشویید و گزارشی در کلاس ارائه دهید (شکل 63-11).
مواردی که باید مورد توجه قرار دهید: رنگ (روشن و تیره)، جنس پارچه (پنبهای، پشمی، نایلون و ...)، سن استفاده کننده (کودک، نوجوان و ...)، میزان کثیف بودن، لباسهای کرکدار یا پرزدار، وسایل و ملزومات خانه (ملحفه و روبالشی، پرده و...).
![]() |
![]() |
لکهبری از روی لباس
کار غیر کلاسی (صفحهٔ 155 کتاب درسی)
برطرف کردن لکههای لباس
با راهنمایی افراد خانواده، تکههای کوچکی از پارچه را تهیه کنید و انواع لکهها را روی آنها بهوجود آورید. سپس لکهها را برطرف کنید و گزارشی از چگونگی لکهبری روی پارچه بنویسید (شکل 64-11).

11-7- رنگ در لباس
شاید هیچ چیز به اندازه رنگی که برای خود انتخاب میکنید، نشاندهندهٔ خصوصیات شما نباشد. طراح لباس با شناخت مواردی از جمله گروه سنی، جنسیت افراد، موقعیتهای اجتماعی و فرهنگی، مشاغل و ... به انتخاب رنگ لباس دست میزند.
11-8- پوشاک اقوام ایرانی
پوشاک سنتی کشورمان دارای پوشیدگی، تنوع رنگ و زیبایی است که ذوق و هنر اقوام ایرانی را برای تزیین لباس نشان میدهد.
کار کلاسی (صفحهٔ 156 تا 157 کتاب درسی)
بررسی پوشاک اقوام ایرانی
با هماندیشی در گروه بررسی کنید، هر یک از تصاویر جدول 4-11 نشاندهندهٔ پوشاک کدامیک از اقوام ایرانی است؟
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
پوشاک محلی منطقه شما |
پروژههای نیمه تجویزی دیگری در جدول 5-11 معرفی شدهاند که مراحلههای طراحی و ساخت آنها را میتوانید در نرمافزار مشاهده کنید.
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |