بیماریهای منتقله از راه جنسی: سدی پنهان در مسیر فرزندآوری
عفونتهای آمیزشی چگونه به باروری آسیب میزنند؟
بدن انسان برای تولید مثل، دارای دستگاههای پیچیدهای است. در زنان، این دستگاه شامل تخمدان[1]، لولههای فالوپ[2] و رحم[3] است. در مردان نیز بیضهها[4] و مجاری انتقال اسپرم[5] نقش اصلی را دارند. عفونتهای آمیزشی از طریق باکتری یا ویروس وارد این دستگاهها میشوند و میتوانند باعث التهاب، ایجاد بافت جوشگاه (اسکار) و مسدود شدن مسیرهای حیاتی شوند.
به عنوان مثال، سادهترین مدل آسیب را میتوان در لولههای فالوپ دید. این لولهها، محل ملاقات اسپرم و تخمک هستند. اگر در اثر عفونت، این لولهها دچار التهاب شدید (سالپنژیت)[6] شوند و سپس مسدود یا زخمدار گردند، اسپرم و تخمک هرگز به هم نمیرسند. نتیجه این فرآیند را میتوان به صورت یک فرمول ساده نشان داد:
$ ناباروری \ لولهای = \frac{انسداد\ لوله\ فالوپ}{التهاب\ مزمن\ (PID)} $
PID: بیماری التهابی لگن است که گاهی نتیجه عفونتهای درماننشده است.
معرفی مهمترین متهمان: بیماریهایی که باروری را تهدید میکنند
همه عفونتهای آمیزشی به یک اندازه خطرناک نیستند، اما برخی از آنها به دلیل عوارض پنهان و طولانیمدت، تهدید جدیتری برای باروری محسوب میشوند. این عفونتها ممکن است در ابتدا با علائم خفیف یا حتی بدون علامت ظاهر شوند و فرد متوجه بیماری خود نشود، اما به مرور زمان خسارت جبرانناپذیری وارد کنند.
| نام بیماری | عامل | تأثیر اصلی بر باروری زنان | تأثیر اصلی بر باروری مردان | قابل درمان با آنتیبیوتیک؟ |
|---|---|---|---|---|
| کلامیدیا[7] شایع و خطرناک | باکتری | ایجاد بیماری التهابی لگن (PID) و انسداد لولههای فالوپ. | التهاب مجاری اسپرم بر و اپیدیدیم، کاهش کیفیت اسپرم. | بله |
| سوزاک[8] | باکتری | همراه با کلامیدیا، خطر PID و چسبندگی لگنی را بسیار افزایش میدهد. | تنگی مجرای ادرار و التهاب دردناک بیضه. | بله (اما مقاومت در حال افزایش است) |
| مایکوپلاسما ژنیتالیوم[9] | باکتری | عفونت دهانه رحم، التهاب لولهها و افزایش خطر ناباروری. | التهاب مجاری و کاهش تحرک اسپرم. | بله (درمان خاص نیاز است) |
| ویروس پاپیلومای انسانی[10] (HPV) | ویروس | به طور مستقیم باعث ناباروری نمیشود، اما درمان ضایعات پیشسرطانی دهانه رحم ممکن است بر باروری تأثیر بگذارد. | تأثیر مستقیم کمتری دارد، اما میتواند با ایجاد زگیل در مسیر، رابطه جنسی را دردناک کند. | خیر (واکسن پیشگیری دارد) |
مثال علمی: تصور کنید لولههای فالوپ مانند یک تونل باریک هستند که باید تخمک را عبور دهند. عفونت کلامیدیا> مثل این است که دیوارههای این تونل دچار آتشسوزی (التهاب) شوند. بعد از خاموش شدن آتش، دیوارهها ممکن است به هم بچسبند و تونل کاملاً مسدود شود. حالا حتی اگر اسپرم سالم باشد و تخمک هم آزاد شود، این دو هیچ گاه نمیتوانند در آن تونل مسدود شده به هم برسند.
از تشخیص تا پیشگیری: نقش شما در حفاظت از سلامت باروری
خبر امیدوارکننده این است که بسیاری از این عفونتهای باکتریایی، اگر به موقع تشخیص داده شوند، به راحتی با آنتیبیوتیک قابل درمان هستند و از آسیبهای بعدی جلوگیری میکنند. کلید موفقیت، تشخیص زودهنگام است. افراد فعال جنسی، به ویژه اگر شریک جنسی جدید دارند، باید به طور منظم آزمایشهای غربالگری بدهند، حتی اگر احساس سلامتی میکنند.
واکسنها نیز یک سپر دفاعی قدرتمند هستند. واکسن HPV که در برنامه واکسیناسیون نوجوانان بسیاری از کشورها قرار دارد، میتواند از ابتلا به انواع خطرناک این ویروس که باعث سرطان دهانه رحم میشوند، جلوگیری کند.
$ سلامت\ باروری = (آگاهی + آزمایش\ منظم) \times (پیشگیری + درمان\ بهموقع) $
پرسشهای مهم و باورهای نادرست
پاسخ: خیر، این یک باور بسیار خطرناک است. بسیاری از عفونتهای جدی مانند کلامیدیا، اغلب بدون علامت هستند (به ویژه در زنان). فرد ناقل، بیماری را به شریک جنسی خود منتقل میکند و در عین حال عفونت به صورت خاموش به دستگاه تولیدمثل او آسیب میزند. فقط آزمایش پزشکی میتواند وجود این عفونتهای خاموش را تأیید کند.
پاسخ: خیر. برخی از عوامل بیماریزا، مانند ویروس هرپس سیمپلکس[11] (عامل تبخال تناسلی) و ویروس پاپیلوما، میتوانند از طریق تماس پوست با پوست ناحیه آلوده منتقل شوند، حتی اگر رابطه جنسی کامل صورت نگیرد. استفاده از کاندوم خطر را کاهش میدهد اما در مورد تماس پوستی اطراف اندام تناسلی، محافظت ۱۰۰٪ ایجاد نمیکند.
پاسخ: درمان عفونت فعلی را متوقف میکند، اما آسیبهایی که قبلاً وارد شده است (مانند انسداد لولهها یا ایجاد بافت جوشگاه) ممکن است ماندگار باشد. به همین دلیل است که پیشگیری از ابتلای اولیه و درمان در سریعترین زمان ممکن حیاتی است. همچنین، فرد میتواند پس از درمان مجدداً آلوده شود، بنابراین رعایت نکات پیشگیری باید ادامه یابد.
پاورقی
[1] Ovary: اندامی که تخمک و هورمونهای زنانه را تولید میکند.
[2] Fallopian Tubes: لولههایی که تخمک را از تخمدان به رحم منتقل میکنند و محل لقاح هستند.
[3] Uterus (Womb): عضوی که جنین در آن رشد میکند.
[4] Testes: اندامهایی که اسپرم و هورمون تستوسترون را تولید میکنند.
[5] Sperm Ducts (Vas Deferens): مجاری که اسپرم را از بیضهها خارج میکنند.
[6] Salpingitis: التهاب لولههای فالوپ.
[7] Chlamydia trachomatis: نام باکتری عامل بیماری کلامیدیا.
[8] Gonorrhea: نام بیماری سوزاک که توسط باکتری نایسریا گونورهآ ایجاد میشود.
[9] Mycoplasma genitalium: یک باکتری کوچک که میتواند باعث عفونت مجاری ادراری-تناسلی شود.
[10] Human Papillomavirus (HPV): خانوادهای بزرگ از ویروسها که برخی انواع آن باعث زگیل تناسلی یا سرطان میشوند.
[11] Herpes Simplex Virus (HSV): ویروس عامل تبخال لب و تبخال تناسلی.
