انسولین: هورمونی که قند خون را تنظیم می‌کند.

انسولین¹: تنظیم‌کننده اصلی قند خون

انسولین چیست و از کجا می‌آید؟

بدن انسان برای فعالیت روزانه به انرژی نیاز دارد. این انرژی از غذایی که می‌خوریم، به ویژه از مواد قندی و کربوهیدرات‌ها (مانند نان، برنج و میوه) تأمین می‌شود. پس از خوردن غذا، قند موجود در آن‌ها وارد جریان خون می‌شود. در اینجا است که انسولین وارد صحنه می‌شود.

انسولین یک هورمون است. هورمون‌ها مانند پیام‌رسان‌های شیمیایی بدن هستند که از بخش‌های خاصی ترشح می‌شوند و به بخش‌های دیگر دستور می‌دهند چه کاری انجام دهند. انسولین دقیقاً از غده‌ای به نام لوزالمعده ترشح می‌شود. لوزالمعده در پشت معده قرار دارد و علاوه بر ترشح انسولین، آنزیم‌هایی برای هضم غذا نیز تولید می‌کند.

تصور کنید بعد از خوردن یک وعده غذایی مثل ناهار، سطح قند خون شروع به بالا رفتن می‌کند. این افزایش، یک سیگنال برای لوزالمعده است که مانند یک سنسور هوشمند عمل کرده و بلافاصله انسولین را به داخل خون آزاد می‌کند.

انسولین چگونه کار می‌کند؟ (مثل یک کلید عمل می‌کند)

کار اصلی انسولین، پایین آوردن قند خون است. اما این کار را چگونه انجام می‌دهد؟ بهترین تشبیه برای عملکرد انسولین، یک کلید است.

سلول‌های بدن ما (مثل سلول‌های عضلات، کبد و چربی) برای استفاده از قند خون (گلوکز) و سوزاندن آن جهت تولید انرژی، به درهایی نیاز دارند. این درها، گیرنده‌های انسولین⁶ نام دارند. انسولین مانند یک کلید، به این قفل‌ها (گیرنده‌ها) متصل می‌شود و باعث می‌شود درِ سلول باز شود تا گلوکز بتواند از خون وارد سلول شود. بدون وجود کلید انسولین، گلوکز در خون باقی می‌ماند و سلول‌ها از گرسنگی انرژی می‌میرند در حالی که قند خون بسیار بالا است!

انسولین علاوه بر این، دو کار مهم دیگر انجام می‌دهد:

• ذخیره‌سازی: وقتی گلوکز بیشتری نسبت به نیاز فوری بدن وجود دارد، انسولین به کبد و عضلات دستور می‌دهد گلوکز اضافی را به صورت گلیکوژن⁷ (یک مولکول ذخیره‌ای قند) ذخیره کنند.
• جلوگیری از تولید: همزمان، انسولین به کبد می‌گوید که تولید گلوکز جدید را متوقف کند.

وقتی انسولین به خوبی کار نمی‌کند: بیماری دیابت

اگر سیستم انسولین بدن دچار مشکل شود، بیماری دیابت ایجاد می‌شود. دیابت عمدتاً دو نوع اصلی دارد که هر کدام دلیل متفاوتی مربوط به انسولین دارند:

نکته مهم: در دیابت نوع ۲، مقاومت به انسولین اغلب به دلیل اضافه وزن، کم‌تحرکی و تغذیه نامناسب به وجود می‌آید. یعنی سلول‌ها آن‌قدر در معرض انسولین و قند زیاد قرار گرفته‌اند که دیگر به خوبی به پیام انسولین گوش نمی‌دهند.

انسولین در عمل: از تزریق تا کنترل هوشمند

برای افرادی که بدنشان انسولین کافی نمی‌سازد (مثل مبتلایان به دیابت نوع ۱)، تزریق انسولین مانند نفس کشیدن ضروری است. اما این تزریق چگونه انجام می‌شود؟

انسولین نمی‌تواند به صورت قرص خوراکی باشد زیرا در معده مانند یک پروتئین هضم و بی‌اثر می‌شود. بنابراین باید مستقیماً به زیر پوست تزریق شود. امروزه روش‌های مدرنی برای این کار وجود دارد:

• سرنگ و قلم انسولین: رایج‌ترین روش. شخص دوز دقیق انسولین را در قلم تنظیم و به خود تزریق می‌کند.
• پمپ انسولین: دستگاهی کوچک که از طریق یک لوله نازک زیر پوست، به طور مداوم و با برنامه‌ریزی قبلی، مقادیر کمی انسولین به بدن می‌رساند. مانند یک لوزالمعده مصنوعی کوچک عمل می‌کند.

کنترل دقیق قند خون با اندازه‌گیری منظم و تزریق مقدار مناسب انسولین انجام می‌شود. این مقدار بستگی به عوامل مختلفی دارد:

پرسش‌های مهم و اشتباهات رایج

پاورقی

¹انسولین (Insulin): هورمونی پروتئینی که سطح گلوکز خون را کاهش می‌دهد.

²لوزالمعده (Pancreas): غده‌ای در پشت معده که آنزیم‌های گوارشی و هورمون‌های انسولین و گلوکاگون را ترشح می‌کند.

³گلوکز (Glucose): نوعی قند ساده که منبع اصلی انرژی برای سلول‌های بدن است.

⁴دیابت (Diabetes Mellitus): بیماری مزمنی که با سطح بالای گلوکز خون در اثر نقص در تولید یا عملکرد انسولین مشخص می‌شود.

⁵جزایر لانگرهانس (Islets of Langerhans): گروه‌های سلولی در لوزالمعده که هورمون‌هایی مانند انسولین و گلوکاگون ترشح می‌کنند.

⁶گیرنده انسولین (Insulin Receptor): پروتئینی روی سطح سلول که انسولین به آن متصل شده و پیام را به داخل سلول منتقل می‌کند.

⁷گلیکوژن (Glycogen): شکل ذخیره‌ای گلوکز در بدن (عمدتاً در کبد و عضلات).

⁸مقاومت به انسولین (Insulin Resistance): وضعیتی که در آن سلول‌های بدن به طور مؤثر به انسولین پاسخ نمی‌دهند و گلوکز به راحتی وارد آن‌ها نمی‌شود.