صفات ثانویه جنسی: تغییرات شگفتانگیز بلوغ
صفات ثانویه جنسی چیست و چرا به وجود میآیند؟
اگر به اطراف خود نگاه کنی، به راحتی میتوانی پسران و دختران نوجوان را از یکدیگر تشخیص دهی. این تشخیص فقط به دلیل تفاوت در اندامهای تولیدمثلی6 نیست، بلکه به خاطر ویژگیهای دیگری مانند کلفت شدن صدا در پسران یا پهن شدن لگن در دختران است. به این ویژگیهای ظاهری که در دوران بلوغ پدیدار میشوند، صفات ثانویه جنسی میگویند.
علت اصلی ایجاد این صفات، ترشح هورمونهای جنسی از غدد بدن است. این هورمونها مثل پیامرسانهای شیمیایی هستند که به سلولهای مختلف بدن دستور میدهند چه تغییراتی ایجاد کنند. در پسران، هورمون اصلی تستوسترون است و در دختران، استروژن نقش کلیدی دارد. شروع این ترشحات از مغز ($Hypothalamus \rightarrow Pituitary$) فرمان میگیرد و سپس غدد جنسی7 (بیضهها در پسران و تخمدانها در دختران) را فعال میکند.
دستهبندی صفات ثانویه جنسی در پسران و دختران
صفات ثانویه جنسی را میتوان به راحتی در دو گروه مجزا برای پسران و دختران مشاهده کرد. درک این تغییرات به ما کمک میکند بدانیم که هر اتفاقی در بدنمان طبیعی است و نشانهای از رشد سالم محسوب میشود.
| صفات ثانویه | توضیح و مثال | مربوط به |
|---|---|---|
| رویش موی صورت و بدن | ظهور مو در نواحی مانند صورت (سبیل و ریش)، زیر بغل و سینه. مثلاً پسر همسایه که دو سال پیش صورتش کاملاً صاف بود، اکنون شروع به کاشت سبیل کرده است. | پسران |
| کلفت شدن صدا | بزرگ شدن حنجره8 (سیبگلو) و طویل شدن تارهای صوتی. ممکن است صدا مدتی ناپایدار و "دچار شکست" شود. مانند وقتی که صدای پسرخالهات پس از مدتی ناآشنا و بمتر به نظر میرسد. | پسران |
| رشد پستانها | شروع رشد بافت پستان. این فرآیند ممکن است با حساسیت یا درد خفیفی همراه باشد. یک مثال ملموس، خرید اولین سینهبند توسط دختران در این دوران است. | دختران |
| گشاد شدن لگن | استخوانهای لگن پهنتر میشوند تا فضای لازم برای عملکردهای آینده فراهم شود. این تغییر باعث میشود فرم کلی بدن دختران از پسران متمایز به نظر برسد. | دختران |
| رویش موی ناحیه تناسلی و زیر بغل | این ویژگی در هر دو جنس دیده میشود و معمولاً از اولین نشانههای بلوغ است. | پسران و دختران |
| جهش رشدی | افزایش ناگهانی سرعت رشد قد و وزن. مثلاً ممکن است در یک سال، 10 سانتیمتر قد بکشی و کفشها و لباسهایت زود به زود برایت کوچک شوند! | پسران و دختران |
هورمونها: کارگردانان پشت صحنه تغییرات
همه این تغییرات خارقالعاده توسط هورمونها کنترل میشوند. هورمونها مواد شیمیایی هستند که در غدد ساخته و مستقیماً به جریان خون ریخته میشوند تا به سلولهای هدف برسند و دستور خاصی را اجرا کنند.
میزان این هورمونها را میتوان با یک نسبت ساده مقایسه کرد. به طور متوسط، بدن یک پسر نوجوان در مقایسه با یک دختر نوجوان، تستوسترون بسیار بیشتری تولید میکند. این تفاوت را میتوان اینگونه نشان داد:
این هورمونها نه تنها بر ظاهر جسمانی، بلکه بر خلقوخو و احساسات نیز تأثیر میگذارند. ممکن است در این دوره گاهی زودرنج، خوشحال یا غمگین شوی که بخشی از آن به دلیل نوسانات هورمونی است.
اشتباهات رایج و پرسشهای مهم
پاورقی
1 Secondary Sexual Characteristics - ویژگیهای فیزیکی که در بلوغ برای تشخیص جنس ظاهر میشوند اما مستقیماً در تولیدمثل نقش ندارند.
2 Endocrine Glands - غددی که هورمون را مستقیماً به جریان خون ترشح میکنند.
3 Sex Hormones - هورمونهای اصلی که ویژگیهای جنسی را کنترل میکنند.
4 Testosterone - هورمون جنسی اصلی در مردان که مسئول بسیاری از صفات ثانویه مردانه است.
5 Estrogen - گروهی از هورمونهای جنسی اصلی در زنان که مسئول بسیاری از صفات ثانویه زنانه است.
6 Reproductive Organs - اندامهایی که برای تولید مثل ضروری هستند (مانند بیضه و تخمدان).
7 Gonads - غدد جنسی؛ بیضهها در مردان و تخمدانها در زنان.
8 Larynx - عضو تولید صدا در گلو که به آن حنجره یا سیبگلو نیز میگویند.
