نخ دندان: کلید قفل شدهٔ سلامت دهان
چرا نخ دندان اینقدر مهم است؟ علم پشت پرده
تصور کنید دندانهای شما مانند یک نردهٔ چوبی هستند که به هم چسبیدهاند. مسواک زدن فقط سطح جلو و پشت این نردهها را تمیز میکند. اما بین نردهها چه؟ فضای بین دندانها محل تجمع پلاک دندانی2 است؛ لایهای نرم و چسبنده از باکتریها که با شکر و ذرات غذا تغذیه میشود و اسید تولید میکند. این اسید مینای دندان را از بین میبرد و باعث پوسیدگی3 میشود.
اگر پلاک بهخوبی پاک نشود، سفت شده و به جرم دندان4 تبدیل میگردد. جرم فقط با جرمگیری حرفهای در مطب دندانپزشکی قابل برداشت است. پلاک و جرم در خط لثه تجمع کرده و باعث التهاب و قرمزی لثه میشوند که اولین مرحله از بیماری لثه (ژنژیویت5) است. اگر این التهاب کنترل نشود، میتواند به استخوان فک آسیب برساند (پریودنتیت6) و در نهایت منجر به لق شدن و از دست دادن دندان شود.
انواع نخ دندان: کدام یک برای شما مناسبتر است؟
نخ دندان فقط یک نوع نیست! انتخاب نوع صحیح میتواند تجربهٔ شما را لذتبخشتر و مؤثرتر کند.
| نوع نخ دندان | جنس و ساختار | مزایا | معایب / موارد استفاده |
|---|---|---|---|
| نخ چندرشتهای (نایلونی) | از دهها یا صدها رشته نایلون نازک ساخته شده. مومی یا بدون موم. | ارزان، در طعمهای مختلف (نعناع، دارچین)، بهراحتی در داروخانهها یافت میشود. | ممکن است در دندانهای بسیار فشرده پاره یا رشتهرشته شود. پرکاربردترین نوع |
| نخ تکهفلزی (PTFE) | از یک رشته مصنوعی (پلیتترافلورواتیلن) ساخته شده. | بسیار صاف و محکم، به راحتی بین دندانهای فشرده میلغزد و پاره نمیشود. | گرانتر از نوع نایلونی است. |
| نخ دندان سوپرفلاس | یک بخش اسفنجی (منبسطشونده) و یک بخش معمولی. | بخش اسفنجی در فضاهای باز بین دندانی یا زیر بریج7 منبسط شده و تمیزکنندگی عالی دارد. | برای دندانهای با فاصلهٔ طبیعی ممکن است لازم نباشد. |
| نخدستان (نگهدارندهٔ نخ) | یک دستهٔ پلاستیکی که تکهای کوتاه از نخ را نگه میدارد. | برای کودکان، افراد دارای مهارت دستی محدود یا هنگام مسافرت ایدهآل است. | کنترل کمتری روی شکلدهی نخ به دور دندان وجود دارد. تولید زبالهٔ پلاستیکی بیشتر. |
گامبهگام با تصویر ذهنی: روش صحیح استفاده از نخ دندان
نحوهٔ استفاده به اندازهٔ خود استفاده مهم است. یک تکنیک غلط میتواند به لثه آسیب بزند.
گام ۱: حدود 45 سانتیمتر نخ را ببرید و بیشتر آن را دور انگشتان وسط هر دو دست بپیچید. با انگشتان شست و سبابه، 2.5 تا 5 سانتیمتر نخ را محکم بین دو دست نگه دارید.
گام ۲: نخ را به آرامی با حرکت ارهای (نه با فشار ناگهانی) بین دو دندان هدایت کنید. تصور کنید دارید یک کاغذ را به آرامی از لای یک درِ باریک میکشید.
گام ۳: وقتی نخ به خط لثه رسید، آن را به شکل حرف C دور یک دندان خم کنید. نخ را با حرکت بالا-پایین (روی سطح دندان) و عقب-جلو (زیر خط لثه) بکشید. این کار را برای سطح دندان مجاور نیز تکرار کنید. این مرحله کلیدی است: شما در حال پاک کردن پلاک از دو طرف یک فضای بین دندانی هستید، نه فقط بیرون آوردن تکه غذا از وسط آن.
گام ۴: نخ را با حرکت ارهای از بین دندان خارج کنید و برای هر فضای جدید، از بخش تمیز نخ استفاده کنید (نخ پیچیده شده دور انگشتان را باز کنید).
آیا خونریزی لثه هنگام نخ دندان کشیدن طبیعی است؟
خیر، طبیعی نیست. خونریزی لثه معمولاً نشانهٔ التهاب و ژنژیویت (مرحله اول بیماری لثه) است. لثههای سالم نباید هنگام تماس ملایم با نخ دندان خونریزی کنند. اگر لثههای شما خونریزی میکند، احتمالاً به این معنی است که پلاک و جرم در آن ناحیه تجمع کرده و لثه را حساس و ملتهب کردهاند. توقف استفاده از نخ دندان بدترین کار ممکن است، چون باعث تجمع بیشتر پلاک میشود. در عوض:
- به آرامی و با حوصله، هر روز نخ دندان بکشید.
- تکنیک خود را بررسی کنید (آیا نخ را با فشار به داخل لثه نمیبرید؟).
- اگر بعد از یک هفته یا دو هفته خونریزی ادامه داشت، حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید.
با تمیز کردن منظم، لثهها تقویت میشوند و خونریزی متوقف میگردد. مانند ورزشکاری که در روزهای اول عضلاتش درد میکند، اما با تداوم ورزش، عضلات قوی و بدون درد میشوند.
اشتباهات رایج و پرسشهای مهم
تحقیقات جدید نشان میدهند که ترتیب "نخ دندان سپس مسواک" ممکن است مؤثرتر باشد. دلیل آن این است که نخ دندان، پلاک و ذرات غذا را از بین دندانها خارج میکند و سپس مسواک زدن، این مواد جابهجا شده و همچنین فلوراید موجود در خمیردندان را به تمام سطوح از جمله فضای بین دندانی میرساند و شستشو میدهد.
بله، قطعاً. در دندانهای با فاصله، سطح دندان در معرض پوسیدگی است و لثه بین آنها نیز نیاز به تحریک و تمیز کردن دارد. برای افرادی که بریج یا ایمپلنت8 دارند، استفاده از نخ دندانهای مخصوص (مانند سوپرفلاس) یا مسواکهای بیندندانی حیاتی است. زیر روکش بریج، محلی مستعد برای گیر کردن غذا و تشکیل پلاک است که اگر تمیز نشود، میتواند باعث پوسیدگی دندان پایه و بیماری لثه شود.
خیر، این یک باور غلط رایج است. نخ دندان استاندارد بهاندازهای نازک است که میتواند بدون ایجاد فاصله از بین دندانها عبور کند. اگر نخ دندان شما مرتب پاره میشود، ممکن است نشانهٔ وجود پوسیدگی بین دندانی، جرم یا یک پرکردگی9 نامناسب باشد که لبهٔ تیز دارد. در این صورت باید به دندانپزشک مراجعه کنید.
پاورقی
1 نخ دندان (Dental Floss)
2 پلاک دندانی (Dental Plaque)
3 پوسیدگی (Dental Caries / Cavity)
4 جرم دندان (Dental Calculus / Tartar)
5 ژنژیویت (Gingivitis): التهاب و عفونت لثه.
6 پریودنتیت (Periodontitis): بیماری پیشرفته لثه که بافت و استخوان نگهدارنده دندان را تخریب میکند.
7 بریج (Dental Bridge): پروتز ثابتی که برای جایگزینی یک یا چند دندان از دست رفته، به دندانهای مجاور متصل میشود.
8 ایمپلنت (Dental Implant): پایهای از جنس تیتانیوم که در استخوان فک کاشته شده و جایگزین ریشه دندان میشود.
9 پرکردگی (Dental Filling)
