ید: سنگ بنای هورمونهای تیروئید
ید و تیروئید: یک همکاری حیاتی
بدن ما مانند یک کارخانه بزرگ و پیچیده است که هر بخش وظیفه خاصی دارد. غده تیروئید۳، که در جلوی گردن قرار دارد، یکی از مدیران مهم این کارخانه است. کار این غده تولید هورمونهای تیروئید است که مثل پیامرسان، دستورات لازم برای سرعت فعالیتهای سلولهای بدن را صادر میکنند. این هورمونها بر رشد، تنظیم دمای بدن، سوختوساز انرژی و حتی ضربان قلب تأثیر میگذارند .
اما تیروئید برای ساختن این هورمونهای مهم به یک ماده اولیه کلیدی نیاز دارد: ید. تصور کنید میخواهید یک غذای خوشمزه درست کنید. حتی با بهترین وسایل، اگر ماده اصلی مانند برنج یا گوشت را نداشته باشید، کاری از پیش نمیبرید. ید دقیقاً همان ماده اولیه ضروری برای تیروئید است. اتمهای ید در مولکول هورمونهای تیروئید قرار میگیرند و به آنها شکل و عملکرد درست میدهند. بدون ید کافی، تولید این هورمونها کاهش پیدا میکند .
چقدر ید نیاز داریم؟ (از کودک تا بزرگسال)
نیاز بدن به ید در طول زندگی ثابت نیست و با توجه به سن، جنس و شرایط خاصی مثل بارداری تغییر میکند. واحد اندازهگیری ید میکروگرم (µg) است که مقدار بسیار کوچکی است. به عنوان مثال، یک دانه شن حدود چند میلیون میکروگرم وزن دارد!
| گروه سنی یا شرایط | مقدار توصیه شده روزانه (میکروگرم) |
|---|---|
| کودکان ۱ تا ۸ سال | 90 |
| کودکان ۹ تا ۱۳ سال | 120 |
| نوجوانان و بزرگسالان (۱۴ سال به بالا) | 150 |
| زنان در دوران بارداری | 220 |
| زنان در دوران شیردهی | 290 |
همانطور که در جدول میبینید، نیاز در دوران بارداری و شیردهی به طور قابل توجهی افزایش مییابد. زیرا ید علاوه بر تأمین نیاز مادر، برای رشد مغز و سیستم عصبی جنین و نوزاد نیز کاملاً ضروری است .
ید را از کجا تأمین کنیم؟
خوشبختانه با یک رژیم غذایی متنوع و عادی میتوان مقدار مورد نیاز ید را دریافت کرد. محتوای ید در غذاها به میزان ید موجود در خاک یا آب محل زندگی و تغذیه حیوانات بستگی دارد . مهمترین منابع غذایی ید عبارتند از:
| منبع غذایی | مقدار تقریبی ید (میکروگرم) | توضیح |
|---|---|---|
| نمک یددار (یکچهارم قاشق چایخوری) | 71 | مهمترین و در دسترسترین منبع. نمک دریا و سنگ معمولاً ید کافی ندارند. |
| ماست ساده کمچرب (۱ لیوان) | 75 | محصولات لبنی منبع خوبی هستند . |
| ماهی کاد پخته (85 گرم) | 99 | ماهیهای آبشور و غذاهای دریایی غنی از ید هستند . |
| تخممرغ آبپز (۱ عدد بزرگ) | 24 | یک منبع پروتئینی خوب که ید هم دارد. |
نمک یددار عمدهترین و آسانترین راه برای پیشگیری از کمبود ید در سطح جامعه است. در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، به نمک خوراکی معمولی، ید اضافه میکنند. هنگام خرید نمک، حتماً به عبارت «نمک یددار» روی بستهبندی دقت کنید .
وقتی تعادل به هم میریزد: کمبود و بیشبود ید
همانطور که دریافت ناکافی ید مشکلساز است، مصرف بیش از حد آن نیز میتواند مضر باشد. حفظ تعادل کلید اصلی است.
- در نوزادان و کودکان: میتواند منجر به اختلال در رشد فیزیکی و تأخیر در رشد مغزی و کاهش بهره هوشی (IQ) شود .
- در بزرگسالان: ممکن است باعث خستگی مزمن، احساس سرما، افزایش وزن غیرمنتظره و کاهش تمرکز شود .
ماجرای یک ماده معدنی در زندگی روزمره
بیایید نقش ید را در یک روز عادی دنبال کنیم. سارا، یک دانشآموز، صبحانه شامل نان (که ممکن است با نمک یددار پخته شده باشد)، پنیر و شیر میخورد. این وعده حاوی مقداری ید است. ید جذب خون او میشود و به غده تیروئید میرسد. تیروئید از این ید برای ساختن هورمون استفاده میکند. این هورمونها در خون رها میشوند و به سلولهای بدن سارا میرسند و به آنها کمک میکنند تا انرژی غذاها را به خوبی بسوزانند. در نتیجه سارا در طول روز تمرکز کافی برای درس خواندن و انرژی لازم برای فعالیتهایش را دارد.
حالا اگر سارا به جای این صبحانه، فقط از غذاهای فرآوری شده کمید یا محصولاتی که با نمک غیریددار تهیه شدهاند استفاده کند، ممکن است به مرور زمان دچار کمبود خفیف ید شود و همیشه احساس خستگی کند یا نتواند به خوبی تمرکز کند، بدون اینکه دلیل آن را بداند.
پرسشهای مهم درباره ید
خیر، به هیچ وجه خودسرانه اقدام نکنید. تنها در صورتی که کمبود ید علت اصلی مشکل تیروئید شما باشد، مصرف مکمل زیر نظر پزشک مفید است. در بسیاری از موارد، کمکاری یا پرکاری تیروئید دلایل دیگری دارد و مصرف مکمل ید میتواند وضعیت را بدتر کند . حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.
آن دسته از گیاهخوارانی که ماهی، تخممرغ و محصولات لبنی نمیخورند، ممکن است در معرض خطر کمبود ید قرار بگیرند . این افراد باید توجه بیشتری به استفاده از نمک یددار داشته باشند و در صورت لزوم، پس از آزمایش و تأیید پزشک، از مکمل استفاده کنند.
استفاده از نمک یددار به جای نمک معمولی در پختوپز، مصرف متعادل لبنیات (مانند شیر و ماست) و گنجاندن ماهی (حداقل هفتهای یک بار) در برنامه غذایی، راهکارهای ساده و مؤثری هستند. یک رژیم غذایی متنوع و متعادل، معمولاً نیاز بدن به ید را برطرف میکند.
ید یک ماده معدنی ضروری و کممصرف است که بدن قادر به ساختن آن نیست و باید از طریق غذا تأمین شود. این عنصر، سنگ بنای تشکیل هورمونهای غده تیروئید است که نقش رهبر ارکستر سوختوساز بدن را بازی میکنند. مصرف کافی ید برای همه، به ویژه کودکان، نوجوانان در حال رشد و زنان باردار حیاتی است. استفاده از نمک یددار، لبنیات و ماهی، سادهترین راه برای پیشگیری از کمبود این ماده مهم است. به خاطر داشته باشید که تعادل در مصرف آن کلیدی است و مصرف مکمل باید حتماً تحت نظر پزشک باشد.
پاورقی
۱تیروکسین (Thyroxine - T4): یکی از هورمونهای اصلی تیروئید که حاوی چهار اتم ید است. پیشساز هورمون T3 محسوب میشود .
۲ترییدوتیرونین (Triiodothyronine - T3): شکل فعال هورمون تیروئید که حاوی سه اتم ید است و اثرات اصلی هورمونی را در سلولها ایجاد میکند .
۳غده تیروئید (Thyroid Gland): یک غده پروانهای شکل در جلوی گردن که مسئول ساخت و ترشح هورمونهای تیروئید است.
۴گواتر (Goiter): بزرگی غیرطبیعی غده تیروئید که میتواند به دلیل کمبود ید یا سایر بیماریهای تیروئید ایجاد شود .
۵متابولیسم (Metabolism): به مجموعه واکنشهای شیمیایی در بدن گفته میشود که باعث میشود بدن شما انرژی تولید کند، رشد کند و به طور کلی زنده بماند. هورمونهای تیروئید سرعت این واکنشها را تنظیم میکنند.
