عصب شنوایی: عصب انتقال‌دهنده پیام شنوایی به مغز

عصب شنوایی: سیم‌های جادویی گوش ما

عصب شنوایی چیست و کجاست؟

تصور کنید گوش شما یک کارخانه پیشرفته است. قسمت‌های مختلفی مثل لاله گوش و گوش میانی صدا را جمع‌آوری و تقویت می‌کنند. اما در نهایت، این عصب شنوایی است که مسئولیت تحویل این اطلاعات به مقصد نهایی، یعنی مغز را بر عهده دارد. این عصب، هشتمین جفت از اعصاب جمجمه‌ای^۳ است و دقیقاً از پشت گوش داخلی^۴ شروع می‌شود و مانند یک دسته سیم، پیام‌های عصبی را مستقیم به ساقه مغز می‌فرستد. جالب است بدانید که این عصب فقط حدود 2 تا 3 سانتی‌متر طول دارد، اما وظیفه‌ای بسیار سنگین و حیاتی دارد.

یک مثال ساده: وقتی شما با دوستتان تلفنی صحبت می‌کنید، صدای او از طریق خط تلفن به گوشی شما منتقل می‌شود. گوشی شما نقش گوش خارجی و میانی را بازی می‌کند و صدای او را به سیگنال الکتریکی تبدیل می‌کند. حالا، سیم یا ارتباط بی‌سیم بین گوشی تلفن و خط تلفن، دقیقاً نقش عصب شنوایی را دارد که این سیگنال را به مرکز تلفن (مغز شما) می‌رساند تا شما مفهوم حرف دوستتان را بفهمید.

مسیر یک صدا از گوش تا مغز

برای درک بهتر، بیایید سفر یک صدا، مثلاً صدای زنگ موبایل، را قدم به قدم دنبال کنیم:

اگر این عصب آسیب ببیند چه می‌شود؟

از آنجایی که عصب شنوایی نقش حامل اطلاعات را دارد، اگر آسیب ببیند، ارتباط بین گوش داخلی و مغز قطع یا مختل می‌شود. این نوع کم‌شنوایی را «کم‌شنوایی حسی-عصبی»^۶ می‌نامند. حتی اگر گوش داخلی سالم باشد و صدا را به خوبی به پیام عصبی تبدیل کند، اگر عصب نتواند این پیام را منتقل کند، مغز چیزی نمی‌شنود. این آسیب می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد:

• صدای بلند و طولانی: گوش دادن به موسیقی با صدای خیلی بلند و طولانی‌مدت می‌تواند به سلول‌های مویی و در نهایت به عصب آسیب بزند.
• کهولت سن: مانند هر قسمت دیگری از بدن، عصب شنوایی نیز ممکن است با افزایش سن قدرت خود را از دست بدهد.
• بیماری‌ها: برخی بیماری‌ها مانند «اوریون» یا «مننژیت» می‌توانند به این عصب حمله کنند.
• ضربه به سر: ضربه‌های شدید به سر می‌توانند به این عصب حساس صدمه بزنند.

شنوایی در عمل: از تشخیص صدا تا حفظ تعادل

کار عصب شنوایی فقط تشخیص صدای حرف‌ها و موسیقی نیست. این عصب در موقعیت‌های مهم زندگی هم نقش دارد. مثلاً وقتی معلم از پشت سر نام شما را صدا می‌زند، عصب شنوایی شماست که به سرعت این اطلاعات را به مغز می‌رساند تا شما برگردید. یا وقتی در خیابان صدای بوق ماشین را می‌شنوید، همین عصب است که به مغز هشدار خطر می‌دهد تا شما به کنار بپرید.

جالب‌تر اینکه عصب شنوایی با عصب تعادلی^۷ هم‌مسیر است. این دو عصب در کنار هم به مغز کمک می‌کنند تا موقعیت سر و بدن را تشخیص دهد. به همین دلیل است که گاهی عفونت گوش داخلی یا مشکلات عصب شنوایی می‌توانند باعث سرگیجه و عدم تعادل شوند.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

^۱ عصب شنوایی (Auditory Nerve / Vestibulocochlear Nerve - CN VIII): عصب هشتم جمجمه‌ای که اطلاعات شنوایی و تعادلی را به مغز منتقل می‌کند.
^۲ شنوایی (Hearing): حس تشخیص صدا.
^۳ اعصاب جمجمه‌ای (Cranial Nerves): دسته‌ای از ۱۲ جفت عصب که مستقیماً از مغز خارج می‌شوند و حس و حرکت سر و گردن را کنترل می‌کنند.
^۴ گوش داخلی (Inner Ear): بخشی از گوش که شامل حلزون (برای شنوایی) و بخش‌های تعادلی است.
^۵ زیروبمی (Pitch): ویژگی صدا که ناشی از فرکانس آن است و باعث می‌شود صدا زیر یا بم به نظر برسد.
^۶ کم‌شنوایی حسی-عصبی (Sensorineural Hearing Loss): نوعی کم‌شنوایی که به دلیل آسیب به سلول‌های مویی گوش داخلی یا عصب شنوایی ایجاد می‌شود.
^۷ عصب تعادلی (Vestibular Nerve): بخشی از عصب هشتم که اطلاعات مربوط به تعادل و موقعیت سر را از گوش داخلی به مغز می‌برد.
^۸ کاشت حلزون (Cochlear Implant): وسیله‌ای الکترونیکی که با جراحی در گوش داخلی کار گذاشته می‌شود و با تحریک مستقیم عصب شنوایی به افراد مبتلا به کم‌شنوایی شدید کمک می‌کند.