داروی گیاهی: گنجینهای طبیعی برای سلامت
فرق گیاه دارویی با داروی گیاهی چیست؟
خیلیها فکر میکنند گیاه دارویی و داروی گیاهی یک چیز هستند، اما اینطور نیست و فرق اصلی در میزان فرآوری آنهاست.
| ویژگی | گیاه دارویی | داروی گیاهی |
|---|---|---|
| تعریف | بخشهایی از گیاه (مانند برگ، ریشه، گل) که پس از خشک شدن، بدون تغییر عمده فروخته میشوند. | محصولی که در کارخانه داروسازی، از گیاهان دارویی فرآوری و به شکلهایی مانند قرص، شربت یا کپسول درآمدهاست. |
| نمونه آشنا | چوب دارچین، برگ نعناع خشک، گل بابونه | شربت سرفههای گیاهی، قرص عصاره گل گاو زبان |
| محل فروش | عطاریها | داروخانهها |
| درجه فرآوری | کم | زیاد |
نسخهٔ طبیعت برای مشکلات رایج
گیاهان دارویی مثل یک جعبه ابزار کامل برای بدن هستند. هر کدام برای مشکل خاصی مفیدند. در اینجا با چند گیاه بسیار پرکاربرد و خواص آنها آشنا میشویم.
| نام گیاه | بخش مورد استفاده | خواص درمانی شناخته شده | نکته مهم |
|---|---|---|---|
| نعناع | برگ | تسکین سوءهاضمه و درد معده، رفع حالت تهوع (مخصوصاً تهوع سفر). | دمنوش آن پس از یک غذای سنگین بسیار مفید است. |
| بابونه | گل | آرامبخش، کمک به خواب راحت، کاهش اضطراب. | یک فنجان چای بابونه قبل از خواب میتواند معجزه کند. |
| زنجبیل | ریزوم (ساقه زیرزمینی) | ضد حالت تهوع قوی (حتی در مادران باردار)، کمک به هضم غذا، ضد التهاب. | خاصیت ضد باکتری قوی نیز دارد. |
| سیر | حبه | تقویت سیستم ایمنی، خاصیت ضد باکتری و ضد ویروسی، کمک به سلامت قلب. | به آن "پنیسیلین طبیعی" هم میگویند. |
| آویشن | برگ و سرشاخه | ضد سرفه، خلطآور، ضد عفونتهای گلو و مجاری تنفسی. | غرغره دمکرده آن برای گلو درد مفید است. |
از دمنوش تا کپسول: راههای مختلف استفاده
گیاهان دارویی را به شکلهای مختلفی میتوان استفاده کرد. انتخاب هر روش به نوع گیاه، بخش مورد استفاده و هدف درمانی بستگی دارد.
دمنوش (رایجترین روش): ریختن قسمتهای نرم گیاه (مانند گل بابونه یا برگ نعناع) در آب جوش و گذاشتن آن به مدت چند دقیقه. مثل چای معمولی. برای آرامش و مشکلات گوارشی سبک خوب است.
جوشانده: جوشاندن قسمتهای سفت گیاه (مانند ریشه یا پوست) در آب به مدت زمان بیشتری (مثلاً 10 تا 20 دقیقه). این کار مواد مؤثره بیشتری را از گیاه خارج میکند. برای تهیه شربتهای گیاهی خانگی مثل شربت آویشن برای سرفه از این روش استفاده میشود.
فرآوردههای صنعتی: این محصولات در داروخانهها فروخته میشوند و شامل شربت، قرص یا کپسول (حاوی پودر یا عصاره گیاه) و قطره هستند. مثلاً شربت پروپولیس (برهموم) که از محصولات زنبور عسل گرفته میشود، برای عفونت گلو و تقویت سیستم ایمنی استفاده میشود.
مراقب باشید: باورهای غلط و خطرات پنهان
با وجود فواید، استفاده نادرست از داروهای گیاهی میتواند خطرناک باشد. متأسفانه چند باور غلط رایج وجود دارد که باید آنها را اصلاح کنیم.
خیر، این یک باور بسیار خطرناک است. بسیاری از گیاهان دارویی حاوی ترکیبات شیمیایی قوی هستند که در صورت مصرف نادرست یا زیاد میتوانند مانند داروهای شیمیایی عوارض جانبی ایجاد کنند یا حتی سمی باشند. مثلاً مصرف طولانیمدت یا بیش از حد برخی گیاهان میتواند به کبد آسیب برساند.
هرگز بدون مشورت پزشک این کار را نکنید. برخی گیاهان میتوانند اثر داروهای شیمیایی را کم یا زیاد کنند و عواقب جدی داشته باشند. مثلاً گیاه سنبلالطیب که آرامبخش است، اگر با داروهای خوابآور شیمیایی مصرف شود، میتواند باعث خوابآلودگی شدید و خطرناک شود. همیشه پزشک خود را از تمام داروها و مکملهای گیاهی که مصرف میکنید، مطلع سازید.
خیر. داروهای گیاهی معمولاً برای پیشگیری، درمان مشکلات خفیف و مزمن یا کمک به درمان اصلی مفیدند. برای بیماریهای جدی، عفونتهای شدید یا موارد اورژانسی، هرگز جایگزین مراجعه به پزشک و درمان پزشکی مدرن نیستند. اگر پس از چند روز استفاده از یک درمان گیاهی بهبودی حاصل نشد، حتما به پزشک مراجعه کنید.
پاورقی
1داروی گیاهی (Herbal Medicine/ Phytotherapy): به محصولاتی گفته میشود که از بخشهای مختلف گیاهان دارای خواص درمانی، تهیه و فرآوری میشوند. این فرآوری میتواند ساده (مانند خشک کردن و پودر کردن) یا پیچیده (مانند استخراج عصاره در کارخانه) باشد.
2گیاه دارویی (Medicinal Plant/ Herbal Plant): به خود گیاه یا بخشی از آن (ریشه، برگ، گل و...) گفته میشود که حاوی یک یا چند ماده مؤثره با خواص درمانی است و معمولاً به صورت خشک شده و با کمترین فرآوری فروخته میشود.
3ماده مؤثره (Active Substance): ترکیب شیمیایی خاصی در گیاه که مسئول ایجاد اثرات درمانی یا زیستی است. این ماده معمولاً کمتر از 1% وزن خشک گیاه را تشکیل میدهد.
4عصاره (Extract): مادهای غلیظ که با عبور دادن حلال (مانند آب یا الکل) از گیاه، مواد مؤثره آن خارج و سپس حلال تبخیر میشود. عصارهها پایه ساخت بسیاری از داروهای گیاهی صنعتی هستند.
