شیره پرورده: مواد غذایی ساخته‌ شده در برگ که در گیاه پخش می‌شود.

شیره پرورده: غذای آماده گیاهان

برگ؛ آشپزخانه‌ی سبز گیاه

همهٔ ما گیاهان سبزی را دیده‌ایم که در باغچه خانه یا پارک رشد می‌کنند. راز اصلی رشد و سرسبزی آن‌ها در برگ‌هایشان نهفته است. سلول‌های برگ مانند کارگران یک کارخانهٔ مواد غذایی عمل می‌کنند. مواد اولیه این کارخانه، آب (که از ریشه می‌آید) و دی‌اکسید کربن (که از هوا گرفته می‌شود) است. انرژی لازم برای تولید هم از نور خورشید تأمین می‌شود.

این فرآیند معجزه‌آسا که فتوسنتز¹ نام دارد، در نهایت باعث تولید قند (عمدتاً گلوکز) و اکسیژن می‌شود. اکسیژن به هوا برمی‌گردد و ما آن را تنفس می‌کنیم. اما قند تولید شده، بلافاصله به یک قندِ قابل حمل‌تر و پایدارتر به نام ساکارز² تبدیل می‌شود. ساکارز همان چیزی است که ما آن را با نام "شیره پرورده" می‌شناسیم.

سیستم حمل‌ونقل شیره پرورده: آوند آبکش

حالا این غذای تولید شده باید به نقاط مختلف گیاه برسد. گیاهان برای این کار یک سیستم حمل‌ونقل ویژه به نام آوند آبکش³ دارند. اگر ساقهٔ یک گیاه را مانند یک لولهٔ آب در نظر بگیریم، آوندهای آبکش مانند لوله‌های کوچکی درون آن هستند که شیرهٔ غذایی (پرورده) را جابه‌جا می‌کنند.

برخلاف شیره خام (آب و مواد معدنی) که از ریشه به سمت بالا حرکت می‌کند، شیره پرورده می‌تواند از محل تولید (منبع) به هر جایی که به آن نیاز است (مقصد) حرکت کند. این مقصد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

از درخت تا سفرهٔ ما: شیره پرورده در زندگی روزمره

شیره پرورده فقط برای گیاهان مهم نیست، بلکه پایهٔ بسیاری از غذاهای مورد علاقهٔ ما را تشکیل می‌دهد. در واقع، وقتی ما بخش‌های مختلف گیاهان را می‌خوریم، در واقع در حال مصرف همان شیره پرورده و موادی هستیم که گیاه از آن ساخته است.

مثلاً وقتی یک توت فرنگی شیرین می‌خورید، در حال خوردن قندهای شیره پروردهای هستید که گیاه در برگ‌هایش ساخته و به میوه فرستاده است. عسل نیز مثال خیلی خوبی است. زنبورهای عسل، شهد گل‌ها را که یک نوع شیره پرورده رقیق شده است، جمع‌آوری و در کندو ذخیره می‌کنند تا بعداً به عنوان غذا از آن استفاده کنند. ما هم از محصول نهایی کار زنبورها استفاده می‌کنیم.

حتی محصولات مهم کشاورزی مانند شکر نیز مستقیم از شیره پرورده به دست می‌آیند. کارخانه‌های تولید شکر، ساقهٔ نیشکر یا ریشهٔ چغندر قند را می‌فشارند تا شیره پرورده غلیظ شده (ساکارز) را از آن استخراج کنند. سپس با فرآوری بیشتر، شکر سفید یا قهوه‌ای تولید می‌شود.

سؤالات رایج درباره شیره پرورده

پاورقی

¹فتوسنتز (Photosynthesis): فرآیند ساخت مواد غذایی (قند) در گیاهان سبز و برخی موجودات دیگر با استفاده از نور خورشید، آب و دی‌اکسید کربن.

²ساکارز (Sucrose): نوعی قند دوکربنه که از ترکیب گلوکز و فروکتوز تشکیل شده است. این قند اصلی شیره پرورده در بیشتر گیاهان و همان شکر معمولی است.

³آوند آبکش (Phloem): بافتی لوله‌ای در گیاهان که مسئول انتقال شیره پرورده از برگ به سایر قسمت‌های گیاه است.