انتقال ویروس: انتشار از طریق هوا، مایع‌های بدن یا وسایل آلوده

سفر یک ویروس: سه راه اصلی انتقال

ویروس چیست و چگونه منتشر می‌شود؟

ویروس‌ها موجوداتی بسیار ریز و عامل بیماری‌هایی مثل سرماخوردگی، آنفولانزا و آبله مرغان هستند. آن‌ها برای زنده ماندن و تکثیر باید وارد سلول‌های یک موجود زنده (میزبان) مانند انسان شوند. وقتی ویروس وارد بدن شخصی می‌شود، شروع به زیاد شدن می‌کند. سپس باید راهی پیدا کند تا از بدن آن شخص خارج شده و به فرد دیگری برسد. به این فرآیند انتقال می‌گویند. درک این فرآیند مثل دانستن نقشهٔ حرکت دشمن است که به ما کمک می‌کند جلوی پیشروی آن را بگیریم.

سه مسیر اصلی سفر ویروس‌ها

ویروس‌ها معمولاً از سه راه عمده خود را از فرد بیمار به فرد سالم می‌رسانند: از طریق هوا، از طریق مایعات بدن و از طریق تماس با وسایل آلوده. هر کدام از این راه‌ها ویژگی‌های خود را دارند.

ویروس‌ها روی سطوح مختلف چقدر زنده می‌مانند؟

مدت زمان زنده ماندن ویروس روی سطوح، بسته به جنس سطح و نوع ویروس می‌تواند بسیار متفاوت باشد. این زمان از چند ساعت تا چند روز متغیر است. به طور کلی، ویروس‌ها روی سطوح صاف و غیرمتخلخل (مثل پلاستیک و استیل) مدت بیشتری نسبت به سطوح متخلخل (مثل مقوا و پارچه) زنده می‌مانند. برای مثال، مطالعات روی ویروس عامل کووید-۱۹ نشان داده این ویروس می‌تواند روی سطوح پلاستیکی و فولادی ضدزنگ تا 72 ساعت (حدود 3 روز) شناسایی شود، اما روی سطوح مسی پس از 4 ساعت و روی مقوا پس از 24 ساعت دیگر قابل تشخیص نبوده است. با این حال، مهم است بدانیم که با گذشت زمان، مقدار ویروس عفونی روی سطح به سرعت کاهش پیدا می‌کند و احتمال بیمار شدن از این راه معمولاً کمتر از انتقال مستقیم از فرد بیمار است.

شناسایی و شکستن زنجیرهٔ انتقال در زندگی روزمره

حالا که با راه‌های انتقال آشنا شدیم، چطور می‌توانیم این دانش را در مدرسه، خانه و جامعه به کار ببندیم؟ هدف اصلی، قطع کردن زنجیرهٔ انتقال است. یعنی کاری کنیم ویروس نتواند از فرد بیمار یا سطح آلوده به بدن فرد سالم برسد.

تصور کنید یکی از هم‌کلاسی‌های شما سرما خورده است. ویروس از طریق قطرات تنفسی هنگام صحبت یا سرفهٔ او در فضای کلاس پخش می‌شود (راه اول: هوا). همچنین، وقتی او بینی خود را با دستمال کاغذی تمیز می‌کند و سپس دستگیرهٔ در را لمس می‌کند، ویروس روی آن سطح باقی می‌ماند (راه سوم: وسایل آلوده). اگر شما همان دستگیره را لمس کنید و پیش از شستن دست، چشمان خود را بمالید، ممکن است ویروس از طریق غشای مخاطی چشم وارد بدنتان شود. برای شکستن این زنجیره می‌توانید فاصلهٔ مناسب را رعایت کنید (برای قطع انتقال هوایی)، به طور مرتب دست‌های خود را با آب و صابون بشویید یا از ضدعفونی‌کننده استفاده کنید (برای خنثی کردن ویروس‌های احتمالی روی دست) و از لمس صورت خود با دست‌های نشسته خودداری کنید.

مثال دیگر مربوط به مایعات بدن است. در ورزش‌های گروهی مثل فوتبال، ممکن است بریدگی یا خراش کوچکی روی پوست ایجاد شود. اگر خون بازیکن آلوده به ویروسی خاص (مانند هپاتیت) باشد، تماس خون او با خراش روی پوست بازیکن دیگر می‌تواند باعث انتقال شود. در اینجا، پوشاندن زخم‌ها با چسب زخم تمیز، یک راه ساده و موثر برای قطع زنجیره است.

پرسش‌های مهم دربارهٔ انتقال ویروس

پاورقی

¹کووید-۱۹ (COVID-19): بیماری ناشی از ویروس کرونای سندرم حاد تنفسی ۲ (SARS-CoV-2) که اولین بار در سال ۲۰۱۹ شناسایی شد.

²اچ‌آی‌وی (HIV): ویروس نقص ایمنی انسانی که با حمله به سلول‌های سیستم ایمنی بدن می‌تواند منجر به بیماری ایدز شود. راه اصلی انتقال آن تماس با خون، مایع منی یا ترشحات واژن فرد آلوده است.

³هپاتیت بی (Hepatitis B): ویروسی که باعث التهاب کبد می‌شود و عمدتاً از طریق تماس با خون یا مایعات بدن فرد آلوده منتقل می‌گردد.

⁴ویروس کوکساکی (Coxsackievirus): نوعی انتروویروس که اغلب باعث بیماری خفیف «دست، پا و دهان» در کودکان می‌شود و از طریق تماس با ترشحات تنفسی، بزاق یا مدفوع آلوده منتقل می‌شود.