راهنمای شرکت در امتحان نهایی
همانگونه که اطلاع دارید در سال تحصیلی 1403-1402 در همۀ پایههای تحصیلی دوره دوم متوسطه نظری، آزمون نهایی برگزار میشود از این رو برای آشنایی بیشتر شما با ویژگیهای آزمون نهایی، فرایند طراحی، تصحیح و اجرای آن «راهنمای عمل آزمونهای نهایی» توسط کارگروه استانداردسازی آزمونها و آییننامهها تدوین شده است.
آزمون نهایی چه ویژگیهایی دارد و چرا برگزار میشود؟
«آزمون نهایی» آزمونی کتبی است که وزارت آموزش و پرورش به شکل سراسری و استاندارد در سطح ملی برگزار میکند. این آزمون برای تعیین میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان طراحی و اجرا میشود. آزمون پیشرفت تحصیلی میزان موفقیت دانشآموزان را در یادگیری موضوعات و محتواهای درسی بررسی و تعیین میکند و از این طریق امکان ارتقای دانش آموزان به پایهٔ تحصیلی یا دوره تحصیلی بالاتر را فراهم میسازد. از این رو، سوالات آزمون نهایی بر اساس اهداف و محتوای کتابهای درسی و در چارچوب آنها طراحی میشود. سوالات آزمونهای نهایی به گونهای طراحی میشوند تا دانشآموزانی که در کلاس درس حضور فعال داشته و مطالب کتاب را به درستی فراگرفتهاند میتوانند اطمینان خاطر داشته باشند که قادر به پاسخگویی کامل به این سوالات خواهند بود.
نتایج آزمونهای نهایی علاوه بر تعیین میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان به دبیران، مدیران مدارس، مجریان، برنامه ریزان و سیاست گذاران آموزش و پرورش نیز در تشخیص مسائل و مشکلات آموزش و پرورش و اصلاح آنها کمک خواهد کرد. یکی دیگر از کاربردهای نتایج آزمونهای نهایی ایجاد «سابقۀ تحصیلی» است که در کنار نتایج کنکور سراسری در فرایند گزینش و پذیرش دانش آموزان برای ورود به مراکز آموزش عالی مورد استفاده قرار میگیرد. منظور از سابقه تحصیلی نمرات دروس عمومی و تخصصی در هر رشته تحصیلی در دوره دوم متوسطه است که آزمون آنها به شیوه سراسری و نهایی برگزار شده باشد.
بر این اساس رتبه بندی داوطلبان ورود به مراکز آموزش عالی بر اساس «نمره کل» آنان انجام میشود که از دو قسمت تشکیل میشود:
۱- نمره سابقهٔ تحصیلی: میانگین نمرات آزمونهای نهایی است که توسط مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش وابسته به وزارت آموزش و پرورش به صورت سراسری برگزار میشود.
۲- نمره آزمون اختصاصی: (کنکور یا آزمون سراسری) میانگین وزنی نمرات دروس تخصصی آزمون سراسری (کنکور) است که سازمان سنجش آموزش کشور (وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) مسئول برگزاری آن است.
سهم هر کدام از این نمرات در نمره کل به شرح جدول زیر است.
برای شرکت در آزمون نهایی و موفقیت در آن چگونه آماده شویم؟
برای موفقیت در آزمون نهایی کتابهای درسی خود را دقیق و کامل مطالعه کنید. به این منظور همه محتوای کتاب درسی از جمله متنها، فعالیتها، تصاویر، سوالات، آزمایشها، نمودارها، تمرینها و... را بیاموزید، بطوری که مطمئن شوید همه مفاهیم موجود در کتاب درسی را درک کردهاید و پاسخ سوالات و مسائل طرح شده در کتاب درسی را به درستی بازگرفتهاید.
محتوای هر کتاب درسی؛ اهداف شناختی، نگرشی و مهارتی معینی را دنبال میکند که برآیند آنها، شایستگیهای معینی هستند که دانشآموزان در فرایند یاددهی و یادگیری آن کتاب به دست میآورند.
در حالی که بخش قابل توجهی از این شایستگیها از طریق آزمونهای مستمر و در طول سال تحصیلی ارزشیابی میشوند آزمونهای نهایی عمدتاً بر ارزشیابی اهداف شناختی کتابهای درسی تمرکز دارند. به بیان دیگر، نظام آموزشی از اهداف نگرشی و مهارتی و شایستگیهای پایه که لازمۀ تربیت نسل آگاه و توانمند است، چشم پوشی نمیکند بلکه تأکید دارد که این اهداف و شایستگیها باید در آزمونهای مستمر و با مرجعیت دبیران و اولیای مدرسه به طور جدی پیگیری شوند.
به منظور تبیین شفاف اهدافی که آزمونهای نهایی بر اساس آنها طراحی میشود، جدولهایی با عنوان «جدول اهداف، محتوا و ارزشیابی» به تفکیک پایههای تحصیلی و کتابهای درسی تدوین شده است. این جدولها به شما کمک میکنند تا هنگام مطالعه درسها ارتباط میان محتوای آنها با اهداف را درک کنید. کشف رابطه میان اهداف و محتوای هر درس به معنای دست یافتن به نقشهٔ آن درس است. این نقشه همچون چراغ و نورافکنی مسیر صحیح یاددهی و یادگیری درس را به شما نشان میدهد. هر درس مانند بدن انسان، جسم (متنها، شكلها، جدولها و...) و روحی (مفهومها و معناهایی) دارد. نقشه درس به شما کمک میکند که این دو را در ارتباط با هم درک کنید تا مطالعه و یادگیری برای شما، معنادار، شیرین و دلپذیر شود.
در این جداول محتوا و بارم هر درس متناسب با هر کدام از این اهداف نیز تعیین شده است. در بارم بندی درسها، ملاحظات و توضیحاتی دربارهٔ بایدها و نبایدهای آن درس ذکر شده است با اطلاع از بارم و ملاحظات هر درس، میتوانید زمان مطالعه و برنامه ریزی فعالیتهای یادگیری خود را مدیریت کنید. توجه داشته باشید که دبیران محترم نیز هنگام آموزش، طراحی و تصحیح آزمونها بر اساس همین اهداف و اولویتها عمل میکنند.
فرایند طراحی و تصحیح آزمونهای نهایی چگونه است؟
الف) سؤالات چگونه طراحی میشوند؟
طراحی سؤالات آزمونهای نهایی چند روز قبل از برگزاری آزمون در قرنطینه و امنیت کامل و با کمک گروهی از دبیران باتجربه در مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش با همکاری معاون آموزش متوسطه و نمایندگان دفتر برنامهریزی و تألیف کتابهای درسی متوسطه نظری انجام میشود.
ب) سؤالات آزمون نهایی چگونه سؤالاتی هستند؟
انواعی از سؤالات در آزمون نهایی قابل طرحاند که برخی از آنها بدین قرارند:
- مشابه آنها در قالبهای گوناگونی مانند فعالیت، تمرین، خود را بیازمایید و خودارزیابی در کتابهای درسی آمدهاند.
- در چارچوب محتوای کتاب هستند اما میتوانند عیناً همان پرسشهای موجود کتاب درسی نباشند.
- ممکن است که بیش از یک راه حل و یک جواب داشته باشند؛ پس دانش آموزان میتوانند پاسخهای متفاوتی به آنها بدهند.
- میتوانند داده محور و شاهد محور باشند. در این نوع سوالات دانش، دادهها و اطلاعات موردنیاز در اختیار دانش آموز قرار داده میشود تا با بررسی آنها به سوالات پاسخ دهد.
- دانش آموزان را به تأمل و تفکر بیشتر ترغیب و به آنها کمک میکنند تا یادگیری خود را به موقعیت جدید تعمیم دهند.
- به دانش آموزان کمک میکنند تا درک قویتری از یک موضوع داشته باشند و با موضوعات دیگر یا دنیای واقعی ارتباط برقرار کنند.
- دانش آموزان را تشویق میکنند تا با استفاده از دانش و مهارتهای خود موضوع را در سطح عمیق تری بررسی کنند.
- نمیتوان با بله و خیر یا یک پاسخ ساده و چند کلمهای به آنها پاسخ داد بلکه از دانش آموزان میخواهند تا نظرات و دلائل خود را ارائه کنند.
- تنها دانستههای دانش آموزان را اندازه نمیگیرند بلکه مطالب جدیدی به آنها یاد میدهند تا بتوانند نقاط قوت و ضعف خود را بشناسند یادگیری خود را نظارت و هدایت کنند و از این طریق احساس رشد و عاملیت را در آنها تقویت میکنند.
- در قالبهای متفاوتی مانند کوتاه پاسخ، درست نادرست، کشف ارتباط و تشریحی ارائه میشوند.
ج) برگههای آزمون نهایی چگونه تصحیح میشوند؟
پس از برگزاری آزمون و پیش از ارسال پاسخبرگها به مصححان راهنمای تصحیح سؤالات که توسط طراحان سؤال آماده شده در اختیار ناظران دفتر تألیف کتابهای درسی و دبیرخانه راهبری آن درس قرار میگیرد تا از نظر میزان دقت و جامعیت پاسخها بررسی شوند راهنمای تصحیح باید به گونهای باشد که هر گونه جواب صحیحی را حتی اگر در کتاب درسی نباشد، در برگیرد تا دانش آموزانی که با خلاقیت و ادبیات خاص خود به سؤالات پاسخ صحیح میدهند، نمره کامل بگیرند.
کار تصحیح پاسخبرگهای آزمون نهایی به صورت الکترونیکی و بلافاصله پس از تأیید راهنمای تصحیح، توسط مصححین آغاز میشود در این روش، بر اساس شیوه نامه مربوط، پاسخ برگ شرکت کنندگان، اسکن و در سامانه بارگذاری میشود سپس سربرگ پاسخبرگها که حاوی مشخصات شرکت کنندگان است، توسط سامانه جدا و پاسخبرگها برای مصححان مستقر در یکی از استانهای کشور (به جز استان محل تحصیل شرکت کننده) ارسال و دو بار توسط دو مصحح مستقل نمرهگذاری (تصحیح) میشود درصورتی که اختلاف نمرات این دو مصحح یک نمره یا کمتر باشد، میانگین نمرات آنها توسط سامانه محاسبه و به عنوان نمره نهایی ثبت و اگر اختلاف نمره دو مصحح، بیش از یک نمره باشد پاسخنامه به مصحح سوم ارجاع داده میشود.
تمامی این فرآیند دقیق و زمانبر برای آن است که حقی از هیچ دانشآموزی تضییع نشود و نمره کسب شده، نمره واقعی دانش آموز باشد.
آزمون نهایی چگونه برگزار میشود؟
مکان و زمان آزمون
آزمون نهایی در حوزه آزمون برگزار خواهد شد و احتمالاً هر حوزه آزمون، مختص یک رشته تحصیلی است. از این رو امکان دارد دانشآموزی در دبیرستان خودش آزمون نهایی بدهد در این صورت عوامل اجرایی خارج از کادر آموزشی مدرسه انتخاب میشوند یا به مدرسهٔ دیگری در همان ناحیه برود. آزمون مطابق با برنامه اعلام شده برگزار میشود. درب حوزۀ آزمون نیم ساعت قبل از شروع آزمون بسته خواهد شد و شرکت کنندگان باید پیش از آن در مدرسه حضور داشته باشند.
کارت ورود به جلسه آزمون
قبل از شروع آزمون برای دانش آموزان کارت ورود به جلسه صادر میشود شرکت کنندگان باید در زمان مقرر با مراجعه به سامانه «my.medu.ir» این کارت را دریافت کنند دانش آموزان در جلسه آزمون باید این کارت را با خود به همراه داشته باشند. تاریخ و ساعت آزمون و آدرس حوزه روی این کارت درج شده است. همچنین لازم است دانش آموزان در هنگام ورود به جلسه مدرک شناسایی عکسدار به همراه داشته باشند و درصورتیکه دانش آموزی به دلیل شرایط سنی، مدرک شناسایی عکسدار نداشته باشد، کارت ورود به جلسه آزمون وی توسط مدیر مدرسه محل تحصیل تأیید شود.
برگزاری آزمون
پس از اتمام طراحی سؤالات فایل سؤالات به صورت رمزنگاری شده برای رؤسای حوزههای برگزاری آزمون نهایی سراسر کشور ارسال میشود. کد و رمز سؤالات، دقایقی قبل از آغاز آزمون به رؤسای حوزههای اجرا، ارسال میشود و تا زمان تکثیر سؤالات نیز برای جلوگیری از افشای سؤالات، اتاقی با عنوان قرنطینه تکثیر با حضور یکی از همکاران از نیم ساعت قبل از شروع فرآیند آزمون در نظر گرفته شده و در این مدت همکار مذکور به هیچ وسیلهٔ ارتباطی دسترسی نخواهد داشت. فایل سؤالی که رئیس حوزه دریافت و بارگیری کرده که آفلاین بوده و به اینترنت وصل نیست در اختیار همکار مستقر در قرنطینه قرار میگیرد. سپس همکار مذکور پاکت پلمب شدهی رمز بازگشایی سؤال را از رئیس حوزه دریافت و پس از کنترل، به تعداد شرکت کنندگان تکثیر و داخل پاکت قرار داده و پس از پلمب برای انتقال به سالن برگزاری آزمون به منشی تحویل میدهد. در نهایت در انظار عمومی و با تأیید دانش آموزان پاکتهای پلمب شده سؤالات، بازگشایی و برگهها توزیع میشوند لذا تا لحظهای که پاکت سؤالات باز نشود به جز فرد یا افرادی که در قرنطینه هستند هیچ کسی از سؤالات باخبر نیست.
مقررات آزمونهای نهایی کداماند؟
غیبت در آزمون
برای غیبت غیر موجه در آزمونهای نهایی نمره صفر منظور خواهد شد و چنانچه دانش آموزی در آزمونهای نهایی غیبت موجه داشته باشد آن درس از درسهای وی حذف خواهد شد (غیبت در آزمون نهایی خرداد ماه (موجه یا غیر موجه به منزله درج نمره خام صفر در محاسبه نمره کل سابقه تحصیلی است). دانش آموزان دارای غیبت موجه یا غیر موجه باید با رعایت سایر شرایط مجدداً آن درس یا درسها را انتخاب نمایند و به صورت نهایی امتحان دهند لازم به ذکر است که تنها نمره خرداد ماه به عنوان سابقه تحصیلی محسوب خواهد شد.
ترمیم نمره
متقاضیان میتوانند برای ایجاد سابقه و ترمیم نمره، دروس مورد نظر خود را صرفاً در نوبت خرداد ماه انتخاب و در آزمون مربوط شرکت نمایند (از نوبت امتحانی خردادماه ۱۴۰۲ و پس از آن، سابقه تحصیلی صرفاً شامل نتایج آزمونهای نوبت خردادماه میباشد.) هر متقاضی صرفاً یک بار مجاز به ایجاد سابقه و یک بار ترمیم نمره برای هر عنوان درسی میباشد. برای داوطلبانی که در آزمون ترمیم نمره دروس سوابق تحصیلی شرکت میکنند در یک درس دارای چند نمره میباشند بیشترین نمره تراز هر درس برای محاسبه نمره کل سابقه تحصیلی لحاظ میشود.
تخلفات
فعالیتهایی نظیر همراه داشتن جزوه، یادداشت و وسایل غیر مجاز (تلفن همراه بیسیم، ساعت هوشمند، وسایل ارتباط الکترونیکی، دستگاههای حافظهدار، اسلحه (سرد و گرم) و... ) در جلسه آزمون، علامت گذاری در برگه پاسخنامه، تقلب، رد و بدل کردن یادداشت، تعویض اوراق آزمون یا پاسخبرگهای مربوط، امحا و پاره کردن پاسخبرگها توسط دانشآموز، بیرون بردن برگه امتحانی، اخلال در نظم جلسه، خرید یا فروش سؤالات آزمون یا پاسخ آنها، تبانی با داوطلبان یا افراد خارج از حوزه، افشای سؤالات آزمون یا تلاش در جهت دستیابی و افشای آنها و... تخلف محسوب میشود و قانون برای هر کدام مجازاتی تعیین کرده است.
تبصره (تک ماده) در امتحان نهایی
اگر دانش آموزی از مجموع دروس نهایی دوره دوم متوسطه در ۴ عنوان درسی نمرهٔ ۷ کسب کند؛ یعنی در این چهار درس حد نصاب نمره قبولی را به دست نیاورد در صورتی که معدل کل وی کمتر از ۱۰ نباشد، میتواند از تبصره یا همان تک ماده استفاده کند و از دوره متوسطه دوم فارغ التحصیل شود.
توصیههای لازم
۱- یاد خداوند آرام بخش دلهاست کمک گرفتن از او و تلاوت آیاتی چند از قرآن کریم میتواند آرامش را به شما هدیه دهد.
۲- پاسخبرگها شخصی سازی میشوند و دارای رمزینه (بارکد) مخصوص شما بوده و برای تصحیح الکترونیکی اسکن میشوند. از مخدوش نمودن بارکد، علامتگذاری و نوشتن در سربرگها، تا نمودن، مچاله نمودن، پاره یا مرطوب کردن آن اکیداً خودداری کنید.
۳- در آزمون سعی کنید سؤالات را با دقت بخوانید و زیر قسمتهای مهم سؤال خط بکشید. مثلاً آیا سؤال، سرعت را بر اساس کیلومتر بر ساعت میخواهد یا متر بر ثانیه.
۴- در حین آزمون اگر متوجه شدید قادر به پاسخ دادن به سؤالی نیستید بهتر است به سراغ سؤالات بعدی بروید تا زمان را از دست ندهید.
۵- اگر سؤال، وقت گیر بود؛ در کنار آن (در برگه سؤالات) علامت ضربدر بزنید و ابتدا سؤالهایی را که برایتان آسان هستند پاسخ دهید و بعد بر روی سؤال وقتگیر تمرکز کنید.
۶- سعی کنید پاسخنامه تمیز و خوانا باشد تا به علت بدخطی و نامنظم بودن تصحیح کننده، پاسخ شما را اشتباه تشخیص ندهد.
۷- در پاسخ به سؤالات از روشهای موجود در کتاب درسی به طور کامل و دقیق استفاده کنید و از به کارگیری روشهای تستی و کنکوری بپرهیزید.
۸- در سؤالات محاسباتی دور جواب آخر خط بکشید.
۹- در پایان آزمون پاسخهای خود را دوباره بررسی کنید و برای ترک جلسه امتحان، عجله نکنید.
۱۰- اگر در جلسه امتحان دچار آشفتگی و اضطراب شدید، از تکنیکهای وقفهٔ آزمون استفاده کنید و برای چند دقیقه آزمون را رها کنید و کارهای زیر را انجام دهید:
- وضعیت نشستن خود را اصلاح کنید چند ثانیهای کف پاهای خود را کاملاً بر روی زمین قرار دهید و سعی کنید ستون فقرات خود را در وضعیت عمودی و صاف نگه دارید.
- نفس عمیق بکشید سپس چند ثانیه نفس خود را نگه دارید و بعد به طور کامل آرام بیرون دهید و تا سه بار تکرار کنید.
۱۱- توجه داشته باشید که نگاه کردن به دیگر دانش آموزان و نحوه عملکرد آنان همانند سریعتر یا کندتر نوشتن آنان میتواند موجب اضطراب در حین امتحان شود بنابراین تمام توجه خود را بر برگه امتحانی خود متمرکز کنید تا آرامش بیشتری داشته باشید.
۱۲- حتماً وقت را در نظر بگیرید و زمان آزمون را مدیریت کنید.
۱۳ در امتحانات تشریحی قبل از پاسخ دادن به سؤالات با دقت فکر کنید. به این منظور:
- ابتدا نکات مهمی را که راجع به سؤالات به ذهنتان میرسد در چرکنویس یادداشت کنید.
- این نکات را به ترتیب شماره گذاری کنید سپس پاسخها را تنظیم و پاکنویس کنید.
۱۴- در پاسخ دادن به سؤالات از خودکار مشکی یا آبی (ترجیحاً خودکار مشکی) استفاده کنید. شکلها را با دقت رسم کنید تا تصحیح کننده پاسخ برگ شما بتواند به سهولت آنها را بخواند.
۱۵- آوردن هرگونه برگه به عنوان چرکنویس یا یادداشت در جلسه آزمون ممنوع است. حوزه امتحانی این موارد را در اختیار شما قرار خواهد داد.
۱۶- با توجه به تصحیح اوراق آزمون نهایی بر اساس راهنمای تصحیح سعی کنید تا مطالب را مطابق با کتاب درسی یاد بگیرید و از پاسخ دهی به سوالات بر اساس روشهای تستی و کنکوری خودداری نمایید.
17- برخی از دانش آموزان به دلیل نبودن دروس عمومی در کنکور سراسری، مطالعه این دروس برای امتحان نهایی را به هفتههای پایانی و منتهی به آزمون نهایی موکول میکنند که این روش به دلیل عدم فرصت کافی برای مطالعه مفهومی و شرکت در آزمونهای تشریحی اشتباه است.
۱۸- فاصله زمانی بین هر درس در برنامه آزمون نهایی بر اساس حجم و دشواری مطالب لحاظ خواهد شد، اما تعویق مطالعه و کسب آمادگی برای آزمون نهایی به شب امتحان یا روزهای پایانی توصیه نمیگردد.
۱۹- در آزمون نهایی صرفاً پاسخ نهایی مد نظر نیست و هر قسمت از پاسخ یک سوال، دارای نمره خاصی است. بنابراین به سوالات پاسخ کامل دهید و از خلاصه نوشتن پرهیز نمایید.
۲۰- اما تا چه اندازه شما به صورت مفهومی درس میخوانید؟
- برای رسیدن به پاسخ این سوال مواردی را که در حین مطالعه رعایت میکنید را با علامت ستاره (*) مشخص نمایید.
- هر جمله را با دقت و برای درک مفاهیم و اهداف آن میخوانم و کلمات کلیدی را پیدا و برجسته میکنم.
- برای درک بیشتر مفاهیم درسی مثال اضافه میزنم.
- مطالب درسی جدید را به آموختههای قبلی ربط میدهم.
- تفاوتها و تشابههای بین موضوعات را تعیین میکنم از یادداشتبرداری و خلاصه نویسی استفاده میکنم.
- مطالب درسی را به زبان خودم بیان میکنم.
- با استفاده از شکل و نمودار مطالب مهم درسی را طبقه بندی میکنم.
- خودم را به جای طراح میگذارم و از آن مطالب سوال طراح میکنم.
۲۱- حضور و غیاب به صورت الکترونیکی انجام میشود و در صورت تاخیر، برای دانش آموز غیبت ثبت خواهد شد.
۲۲- بیشترین تعداد غائبین در آزمون نهایی معمولاً مربوط به اولین آزمون است و علت آن تاخیر در رسیدن به حوزه به دلیل عدم اطلاع از آدرس دقیق آن است لذا قبل از اولین آزمون حتماً یک بار به محل حوزه برگزاری آزمون مراجعه نمایید.
۲۳- پس از استقرار در صندلی حتماً شماره کارت ورود به جلسه، شماره صندلی و شماره درج شده بر روی تمامی برگههای پاسخ برگ را با یکدیگر مطابقت دهید.
۲۴- پس از توزیع سوالات تعداد صفحات و تعداد سوالات دریافتی و رشته - درس آزمون را کنترل تا برگه سوالی را کم یا برگه سوالات رشتههای دیگر را اشتباها دریافت نکرده باشید.
۲۵- چنانچه به هر دلیلی فضای کافی برای پاسخگویی نداشتید و یا مشکلی برای پاسخ برگ ایجاد شد و نیاز به پاسخ برگ اضافی و یا تعویض پاسخ برگ داشتید؛ مراتب را سریعاً به مسئولین حوزه اطلاع دهید تا نسبت به ارائه پاسخ برگ اضافی مخصوص و شخصی سازی شده اقدام لازم صورت پذیرد این (موضوع در صورتجلسه اجرای آزمون ثبت میشود) به هیچ عنوان از پشت پاسخبرگها برای پاسخگویی استفاده ننمایید.