بازگردانی پلاستیک: بازیافت پلاستیک برای جلوگیری از آلودگی
پلاستیک چیست و چرا باید بازیافت شود؟
پلاستیکها مواد مصنوعی هستند که از نفت خام ساخته میشوند. این مواد به دلیل سبکی، ارزانی و شکلپذیری بالا، در ساخت تقریباً همه چیز، از بطری آب و اسباببازی تا قطعات خودرو استفاده میشوند. اما مشکل اصلی، دوام بسیار بالای آنهاست. یک بطری پلاستیکی ممکن است بیش از 450 سال در طبیعت باقی بماند و تجزیه شود! اگر این زبالهها به درستی مدیریت نشوند، وارد رودخانهها، دریاها و خاک شده و باعث آلودگی محیط زیست و آسیب به حیوانات میشوند. بازیافت، راه حلی است که به این زبالهها «جان دوباره» میدهد.
شناخت انواع پلاستیک: کلید اولیه بازیافت
همهی پلاستیکها مثل هم ساخته نمیشوند. برای بازیافت مؤثر، باید آنها را بشناسیم. معمولاً در زیر بطریها یا بستهبندیها یک علامت مثلث شکل با عددی داخل آن دیده میشود. این عدد، از 1 تا 7، نوع پلاستیک را نشان میدهد. جدول زیر مهمترین انواع را معرفی میکند:
| عدد نماد | نام اختصاری2 | مثالهای آشنا | قابلیت بازیافت معمول |
|---|---|---|---|
| 1 | پلیاتیلن ترفتالات3 (PET) | بطریهای آب و نوشابه | بسیار آسان |
| 2 | پلیاتیلن سنگین4 (HDPE) | بطری شیر، شامپو، مواد شوینده | آسان |
| 5 | پلیپروپیلن5 (PP) | درپوش بطریها، ظروف ماست، نی | متوسط |
| 6 | پلیاستایرن6 (PS) | ظروف یکبارمصرف، محافظ فوم | سخت |
فرآیند بازیافت پلاستیک، از سطل زباله تا محصول جدید
بازیافت پلاستیک یک سفر چند مرحلهای است. تصور کن بطری آبی که امروز خالی کردی، میتواند بخشی از یک ژاکت پشمی شود! این فرآیند بهطور کلی چهار مرحله اصلی دارد:
۱. جمعآوری و جداسازی: همه چیز از همین جا شروع میشود. باید پلاستیکهای قابل بازیافت را در سطل مخصوص (معمولاً با رنگ آبی) بیندازیم. در کارخانهی بازیافت، پلاستیکها بر اساس عدد و نوع (مانند PET و HDPE) و همچنین رنگ از هم جدا میشوند. این جداسازی معمولاً با دستگاه و بعضاً با دست انجام میشود.
۲. شستوشو و خردکردن: پلاستیکهای جدا شده، برای پاک کردن چسب، برچسب، باقیماندهی غذا و آلودگیهای دیگر، به دقت شسته میشوند. سپس توسط دستگاههای خردکن به قطعات کوچکی به نام «فلِیک»7 تبدیل میشوند. این خردهها شبیه پولکهای ریز پلاستیکی هستند.
۳. ذوب و شکلدهی مجدد: فلِیکهای تمیز، در کورههای بزرگ حرارت داده شده و ذوب میشوند. این مواد مذاب سپس از داخل قالبهای مختلف عبور داده میشوند تا به شکلهای جدید درآیند. مثلاً به صورت الیاف برای ساخت نخ فرش، یا دانههای ریز (گرانول8) برای ساخت بطریهای جدید.
۴. تولید محصول نهایی: در این مرحله، مواد بازیافتی آماده هستند تا دوباره وارد چرخهی تولید شوند. برای مثال، از الیاف PET بازیافتی، پارچههای پلیاستر برای دوخت لباس یا کیسه خواب تولید میشود.
ما در خانه و مدرسه چه نقشی میتوانیم داشته باشیم؟
بازیافت فقط کار کارخانههای بزرگ نیست. هر یک از ما با انجام کارهای کوچک اما درست، میتوانیم قهرمان این داستان باشیم. این کارها را امتحان کن:
• جداسازی هوشمند: دفعه بعد که بطری نوشابه تمام کردی، قبل از انداختن آن در سطل بازیافت، درپوش آن را جدا کن (درپوش معمولاً از جنس متفاوتی است) و کمی آبکشی کن. همین کار ساده، فرآیند بازیافت را آسانتر میکند.
• کاهش مصرف: به جای خرید مداوم آب معدنی در بطریهای کوچک، از یک قمقمه شخصی استفاده کن. هنگام خرید، کیسه پارچهای به همراه داشته باش. کاهش مصرف حتی از بازیافت هم مهمتر است!
• خلاقیت و استفاده مجدد: بسیاری از بستهبندیهای پلاستیکی را میتوان دوباره استفاده کرد. مثلاً بطری پلاستیکی بزرگ را پس از شستن، برای ذخیرهسازی حبوبات به کار ببر یا از آن به عنوان گلدان برای کاشت سبزی استفاده کن.
• آموزش به دیگران: آنچه را دربارهی نمادها و روش جداسازی یاد گرفتهای با خانواده و دوستانت در میان بگذار. میتوانی در مدرسه یک گروه حامی محیط زیست تشکیل دهید و سطلهای بازیافت را مشخصتر کنید.
پرسشهای مهم و اشتباهات رایج
خیر. این یک اشتباه رایج است. بازیافت هر نوع پلاستیک شرایط خاص خود را دارد. انداختن پلاستیکهای غیرقابل بازیافت (مانند بعضی ظروف یکبارمصرف) در سطل بازیافت، کل محموله را آلوده کرده و فرآیند را مختل میکند. همیشه به نماد عددی دقت کن و اگر مطمئن نسی، از سطل عمومی استفاده نکن.
بله، در بسیاری از موارد، پلاستیک پس از هر بار بازیافت، مقداری از استحکام و کیفیت خود را از دست میدهد. به این پدیده «تنزل کیفیت» میگویند. به همین دلیل است که یک بطری PET اغلب نمیتواند دوباره به یک بطری نوشابه با همان کیفیت بالا تبدیل شود، اما میتوان از آن برای ساخت چیزهای دیگری مانند الیاف پارچه یا ظروف غیرخوراکی استفاده کرد. این یک دلیل مهم برای اولویت دادن به کاهش مصرف است.
در این صورت، همچنان میتوانی مسئولیتپذیر باشی. میتوانی پلاستیکهای تمیز و خشک شده را در یک کیسه جداگانه جمعآوری کنی و در زمانهای مشخص به ایستگاههای بازیافت منتقل کنی. حتی میتوانی با هماهنگی مدرسه، یک نقطه جمعآوری موقت ایجاد کنی. مهمترین چیز، ناامید نشدن و تلاش برای انجام وظیفهی فردی است.
پاورقی
1نمادهای بازیافت (Recycling Symbols): علائم استانداردی (معمولاً یک مثلث از پیکانهای چرخان) که روی بستهبندیها چاپ میشوند تا جنس و قابلیت بازیافت ماده را نشان دهند.
2اختصاری (Abbreviation): شکل کوتاه شده یک عبارت.
3پلیاتیلن ترفتالات (Polyethylene Terephthalate - PET یا PETE): نوعی پلاستیک شفاف، سبک و مقاوم که معمولاً برای ساخت بطریهای نوشیدنی به کار میرود.
4پلیاتیلن سنگین (High-Density Polyethylene - HDPE): نوعی پلاستیک با چگالی بالا، مقاوم و مات که برای بطریهای شیری و مواد شوینده استفاده میشود.
5پلیپروپیلن (Polypropylene - PP): پلاستیکی سفت و مقاوم در برابر حرارت که برای درپوشها، ظروف ماست و نی مناسب است.
6پلیاستایرن (Polystyrene - PS): پلاستیکی شکننده که به دو صورت سفت (ظروف یکبارمصرف) و فوم (یونولیت) وجود دارد.
7فِلِیک (Flake): خردههای ریز و مسطح پلاستیک خردشده که پس از شستوشو در فرآیند بازیافت به دست میآید.
8گرانول (Granule): دانههای کوچک و جامد پلاستیک که ماده اولیه برای تولید محصولات پلاستیکی جدید محسوب میشوند.
