فضاهای زیرزمینی: دنیای پنهان زیر پای ما
انواع مختلف فضاهای زیرزمینی
فضاهای زیرزمینی بر اساس کاربرد و روش ساخت به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. درک این تقسیم‌بندی به ما کمک می‌کند تا بفهمیم هر کدام برای چه منظوری ساخته شده‌اند.
| نوع فضا | کاربرد اصلی | مثال عینی | عمق معمول |
|---|---|---|---|
| پارکینگ زیرزمینی | ذخیره‌سازی و پارک خودروها | مراکز خرید بزرگ، بیمارستان‌ها | 1 تا 4 طبقه |
| انبار زیرزمینی | نگهداری کالا، مواد غذایی یا اسناد | سردابه‌های قدیمی، مخازن غلات | 5 تا 15 متر |
| تونل‌های حمل و نقل | عبور مترو، خودرو یا قطار | خطوط متروی شهرهای بزرگ | 10 تا 30 متر |
| پناهگاه | محافظت در برابر بلایای طبیعی یا انسانی | پناهگاه‌های شهری | بیش از 20 متر |
چرا به سراغ ساخت فضاهای زیرزمینی می‌رویم؟
ساخت فضا در زیر زمین دلایل مهمی دارد. یکی از اصلی‌ترین دلایل، صرفه‌جویی در فضای سطحی است. تصور کنید در یک شهر شلوغ، به جای آنکه یک زمین بزرگ برای پارکینگ اختصاص داده شود، همان فضا برای ساخت یک مدرسه یا پارک استفاده می‌شود و پارکینگ به زیر زمین منتقل می‌شود. این کار به مدیریت بهینه فضا کمک می‌کند.
دلیل دیگر، ثبات دمایی است. زمین مانند یک عایق طبیعی عمل می‌کند. در تابستان، فضای زیرزمینی خنک‌تر و در زمستان گرم‌تر از سطح زمین است. این ویژگی برای انبار کردن مواد غذایی مانند سیب‌زمینی یا پیاز بسیار ایده‌آل است، زیرا از فاسد شدن سریع آن‌ها جلوگیری می‌کند. برای مثال، دمای یک انبار زیرزمینی در عمق 5 متری، در طول سال تقریباً ثابت و حول 15 درجه سانتی‌گراد است.
مراحل ساخت یک پارکینگ زیرزمینی
ساخت یک فضای زیرزمینی مانند پارکینگ، یک پروژهٔ مهندسی دقیق است که به صورت گام‌به‌گام انجام می‌شود.
گام اول: مطالعات اولیه و گودبرداری
در این مرحله، مهندسان با نمونه‌برداری از خاک، مقاومت آن را بررسی می‌کنند. سپس با استفاده از ماشین‌آلات سنگین، گودبرداری آغاز می‌شود. برای جلوگیری از ریزش دیواره‌های گود، از تکنیکی به نام دیواره دیافراگمی۲ یا نیلینگ۳ استفاده می‌کنند.
گام دوم: ساخت سازهٔ اصلی
پس از گودبرداری، قالب‌بندی و آرماتوربندی برای کف و دیوارها انجام شده و بتن‌ریزی آغاز می‌شود. بتن مانند اسکلت بدن انسان، استحکام لازم را به سازه می‌دهد.
گام سوم: نصب سیستم‌های حیاتی
هیچ فضای زیرزمینی بدون سیستم‌های تهویه، برق‌کشی، آتش‌نشانی و روشنایی قابل استفاده نیست. این سیستم‌ها مانند رگ‌ها و اعصاب بدن هستند که به فضای زیرزمینی زندگی می‌بخشند. برای مثال، سیستم تهویه باید دائماً هوای تازه را به داخل پمپاژ و هوای آلوده را خارج کند.
کاربردهای نوین و خلاقانه
امروزه از فضاهای زیرزمینی فقط برای پارکینگ و انبار استفاده نمی‌شود. مهندسان و معماران خلاق، کاربردهای جالب‌تری برای آن‌ها یافته‌اند.
- کشاورزی زیرزمینی (Vertical Farming): در برخی شهرها، از فضاهای زیرزمینی متروکه برای کشت محصولات غذایی با استفاده از نور مصنوعی (ال‌ای‌دی) استفاده می‌شود. این روش در مصرف آب صرفه‌جویی کرده و محصولات را در تمام طول سال در دسترس قرار می‌دهد.
- مراکز داده: سرورهای رایانه‌ای که اینترنت را راه می‌اندازند، گرمای زیادی تولید می‌کنند. قرار دادن آن‌ها در فضای خنک و زیرزمینی، هزینهٔ خنک‌کردن را به شدت کاهش می‌دهد.
- کتابخانه‌ها و موزه‌ها: فضای ثابت و خنک زیرزمین برای حفظ کتاب‌های قدیمی و آثار هنری بسیار مناسب است. موزهٔ لوور در پاریس بخشی از گالری‌های خود را در فضای زیرزمینی گسترش داده است.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاورقی
۱فضاهای زیرزمینی (Underground Spaces): به فضاهای ساخته‌شده توسط انسان در زیر سطح زمین اطلاق می‌شود.
۲دیواره دیافراگمی (Diaphragm Wall): یک روش سازه‌ای برای ساخت دیوارهای عمیق و مستحکم در زمین‌های نرم قبل از گودبرداری اصلی.
۳نیلینگ (Soil Nailing): یک تکنیک به‌سازی خاک برای پایدارسازی شیب‌های خاکی و گودهای عمیق با استفاده از میله‌های فولادی.
