کانی‌های غیرسیلیکاتی: کانی‌های فاقد بنیان سیلیکاتی مانند اکسیدها، سولفاتها و کربناتها

کانی‌های غیرسیلیکاتی: گنجینه‌های پنهان زمین

کانی‌های غیرسیلیکاتی چه هستند؟

برای درک این کانی‌ها، ابتدا باید بدانیم که بیشتر کانی‌های پوسته زمین از سیلیکات‌ها ساخته شده‌اند. اما کانی‌های غیرسیلیکاتی، آن دسته از مواد معدنی طبیعی هستند که در ساختار شیمیایی خود، بنیان سیلیکات^۶ ندارند. آن‌ها اغلب از ترکیب عناصر با اکسیژن، کربن، گوگرد یا کلر به وجود می‌آیند. برای مثال، زمانی که آهن با اکسیژن ترکیب می‌شود، کانی هماتیت^۷ را تشکیل می‌دهد که یک اکسید است.

این کانی‌ها معمولاً در شرایط خاص زمین‌شناسی مانند تبخیر آب دریاچه‌های شور یا فعالیت‌های آتشفشانی شکل می‌گیرند. اگرچه از نظر تعداد کمتر از کانی‌های سیلیکاتی هستند، اما از نظر اقتصادی و کاربرد در صنعت بسیار حیاتی می‌باشند.

دسته‌بندی اصلی کانی‌های غیرسیلیکاتی

کانی‌های غیرسیلیکاتی را بر اساس نوع آنیون (یون منفی) موجود در ساختارشان به گروه‌های اصلی تقسیم می‌کنند. در جدول زیر، مهم‌ترین این گروه‌ها به همراه مثال‌های آشنا آورده شده است:

از معدن تا زندگی: کاربردهای شگفت‌انگیز

شاید باور نکنید، اما این کانی‌ها هر روزه در اطراف ما حضور دارند. از نمکی که روی غذا می‌پاشیم (هالیت^۸) تا گچی که روی دیوار خانه‌ها می‌رود (ژیپس^۹)، همگی از جمله کانی‌های غیرسیلیکاتی هستند.

کلسیت^۱۰، که اصلی‌ترین ماده تشکیل‌دهنده سنگ آهک و مرمر است، در صنعت سیمان و ساختمان‌سازی نقشی اساسی دارد. حتی پوسته تخم مرغ نیز از جنس کلسیت است! هماتیت و مگنتیت^۱۱ مهم‌ترین سنگ‌معدن‌های آهن هستند و تقریباً تمام فولاد و آهنی که در اطراف خود می‌بینیم، از ذوب این کانی‌ها به دست می‌آید. فلوریت^۱۲ نیز در تولید فلز آلومینیوم و حتی خمیردندان کاربرد دارد.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

^۱ Non-silicate Minerals – کانی‌هایی که در ساختار بلوری خود یون سیلیکات ($SiO_4^{4-}$) ندارند.
^۲ Carbonates – کانی‌های حاوی یون کربنات ($CO_3^{2-}$).
^۳ Sulfates – کانی‌های حاوی یون سولفات ($SO_4^{2-}$).
^۴ Oxides – کانی‌های متشکل از اکسیژن و یک یا چند فلز.
^۵ Halides – کانی‌های حاوی یک یا چند هالوژن (مانند کلر یا فلور).
^۶ Silicate Radical – گروه عاملی $SiO_4$ که پایه کانی‌های سیلیکاتی است.
^۷ Hematite – یک اکسید آهن با فرمول $Fe_2O_3$.
^۸ Halite – فرمول شیمیایی $NaCl$.
^۹ Gypsum – فرمول شیمیایی $CaSO_4 • 2H_2O$.
^۱۰ Calcite – فرمول شیمیایی $CaCO_3$.
^۱۱ Magnetite – یک اکسید آهن با فرمول $Fe_3O_4$ که خاصیت مغناطیسی دارد.
^۱۲ Fluorite – فرمول شیمیایی $CaF_2$.
^۱۳ Pyrite – فرمول شیمیایی $FeS_2$.
^۱۴ Barite – فرمول شیمیایی $BaSO_4$.