نمودار دایره‌ای: یک کیک خوشمزه از اطلاعات!
نمودار دایره‌ای چیست و چه بخش‌هایی دارد؟
فرض کنید یک کیک کامل دارید و می‌خواهید آن را بین چهار دوست تقسیم کنید. اگر کیک را به چهار قسمت مساوی تقسیم کنید، هر دوست یک چهارم یا 25% از کیک را می‌خورد. نمودار دایره‌ای دقیقاً همین کار را با اطلاعات انجام می‌دهد. یک دایرهٔ کامل نشان‌دهندهٔ کل چیزی است (مثل کل کیک) و هر تکه از آن، سهم یک گروه را نشان می‌دهد.
اجزای اصلی یک نمودار دایره‌ای عبارت‌اند از:
| نام بخش | توضیح | مثال |
|---|---|---|
| دایره (Circle) | شکل اصلی نمودار که نشان‌دهندهٔ کل داده‌ها است. | کل پول توجیبی یک ماه |
| بخش یا تکه (Slice/Sector) | قسمت‌های برش‌خوردهٔ دایره که هر کدام یک گروه از داده را نشان می‌دهند. | پول خرج شده برای خوراکی، اسباب‌بازی و پس‌انداز |
| برچسب (Label) | متن کنار هر بخش که نام و مقدار آن را مشخص می‌کند. | نوشتن "خوراکی 40%" |
| رنگ‌ها (Colors) | هر بخش با یک رنگ متفاوت نمایش داده می‌شود تا به راحتی از بقیه تشخیص داده شود. | رنگ قرمز برای خوراکی، آبی برای پس‌انداز |
چگونه یک نمودار دایره‌ای درست کنیم؟
ساخت یک نمودار دایره‌ای مانند درست کردن یک پازل ساده است. فقط کافی است مراحل زیر را به ترتیب انجام دهید:
گام اول: جمع‌آوری داده‌ها
ابتدا باید اطلاعات خود را جمع‌آوری کنید. مثلاً، فرض کنید از ۲۰ دانش‌آموز کلاس سوم پرسیده‌اید که "میوهٔ مورد علاقه‌تان چیست؟". نتیجه این شده است: 8 نفر سیب، 6 نفر موز، 4 نفر پرتقال و 2 نفر انگور.
گام دوم: محاسبه درصد هر بخش
برای این کار، تعداد هر میوه را بر کل دانش‌آموزان تقسیم و در 100 ضرب می‌کنیم. کل دانش‌آموزان 20 نفر هستند.
• درصد سیب: $ \frac{8}{20} \times 100 = 40\% $
• درصد موز: $ \frac{6}{20} \times 100 = 30\% $
• درصد پرتقال: $ \frac{4}{20} \times 100 = 20\% $
• درصد انگور: $ \frac{2}{20} \times 100 = 10\% $
گام سوم: کشیدن نمودار
حالا یک دایره بکشید. یک دایره کامل، 360 درجه است. برای پیدا کردن زاویهٔ هر بخش، درصد آن را در 3.6 ضرب می‌کنیم ($ 360 \div 100 = 3.6 $). سپس با کمک نقاله، دایره را به بخش‌هایی با این زاویه‌ها تقسیم و هر بخش را با یک رنگ متفاوت رنگ‌آمیزی می‌کنیم.
نمودار دایره‌ای در کجاهای زندگی کاربرد دارد؟
شما هر روزه با نمودارهای دایره‌ای زیادی روبرو می‌شوید، حتی اگر متوجه آن نشده باشید! در ادامه به چند نمونه از کاربردهای آن در زندگی روزمره اشاره می‌کنیم:
• برنامهٔ درسی هفتگی: می‌توانید یک نمودار دایره‌ای بکشید که نشان دهد چه سهمی از وقت هفته‌ی شما به درس ریاضی، علوم، ورزش و استراحت اختصاص دارد.
• بودجه‌بندی پول توجیبی: اگر پول توجیبی خود را برای چیزهای مختلف خرج کنید، یک نمودار دایره‌ای می‌تواند به شما نشان دهد که بیشترین پول را برای چه چیزی خرج کرده‌اید.
| دسته‌بندی خرج | مقدار خرج (تومان) | درصد |
|---|---|---|
| خوراکی | 20,000 | 40% |
| اسباب‌بازی | 15,000 | 30% |
| پس‌انداز | 10,000 | 20% |
| کتاب | 5,000 | 10% |
• نتایج یک نظر سنجی: در برنامه‌های تلویزیونی یا سایت‌ها، نتایج رأی مردم اغلب با نمودار دایره‌ای نشان داده می‌شود تا به راحتی بتوان دید که چند درصد با یک موضوع موافق یا مخالف هستند.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
خیر. نمودار دایره‌ای فقط زمانی خوب کار می‌کند که داده‌های شما بخش‌های مختلف یک "کل" را نشان دهند و مجموع درصدها دقیقاً 100% شود. اگر بخواهید تغییرات چیزی را در طول زمان نشان دهید (مثلاً رشد قد شما در چند سال)، از نمودار خطی استفاده می‌کنند.
اگر داده‌های شما خیلی زیاد باشد (مثلاً بیشتر از ۶ یا ۷ بخش)، نمودار دایره‌ای شلوغ و نامرتب به نظر میرسد و فهمیدن هر بخش سخت می‌شود. در این مواقع بهتر است بخش‌های کوچک‌تر را با هم ترکیب کنیم و یک بخش به نام "سایر" درست کنیم.
رنگ‌های مختلف به ما کمک می‌کنند تا به سرعت هر بخش را از بخش دیگر تشخیص دهیم. اگر همهٔ بخش‌ها یک رنگ بودند، خواندن و درک نمودار بسیار سخت می‌شد. سعی کنید از رنگ‌های شاد و متضاد استفاده کنید.
نمودار دایره‌ای یک ابزار ساده و قدرتمند برای نمایش سهم هر بخش از یک کل است. با یادگیری جمع‌آوری داده، محاسبه درصد و کشیدن بخش‌ها، شما هم می‌توانید اطلاعات جالب زندگی خود را به صورت یک "کیک اطلاعاتی" رنگارنگ درآورده و به راحتی آن را به دیگران نشان دهید.
پاورقی
1نمودار دایره‌ای (Pie Chart)
2درصد (Percentage) - به معنی "در هر صد" است. یک روش برای نشان دادن یک عدد به صورت کسری از ۱۰۰.
3داده (Data) - به اطلاعات جمع‌آوری شده گفته می‌شود، مثل اعداد و حقایق.