حکومت طاهریان: حکومت ایرانی در خراسان در دوران عباسیان

طاهریان: نخستین حکومت ایرانی پس از اسلام

طاهریان چه کسانی بودند و چگونه حکومت را بدست آوردند؟

تصور کنید در یک مدرسه، معلم به یکی از دانش‌آموزان مسئولیتی مهم مانند "سرگروه کلاس" می‌دهد. طاهریان نیز وضعیتی مشابه داشتند. خلیفه‌ی عباسی که مانند "مدیر کل" سرزمین‌های اسلامی بود، به طاهر بن حسین^۱، که سرداری شجاع و باهوش بود، گفت تا مسئولیت منطقه بسیار بزرگ و مهم "خراسان" را بر عهده بگیرد. طاهر در جنگ‌ها به خلیفه کمک زیادی کرده بود و حالا پاداش خود را دریافت می‌کرد. این اتفاق در سال ۲۰۶ هجری قمری افتاد. جالب است بدانید که طاهر در یکی از خطبه‌های نماز جمعه، نام خلیفه را نیاورد و این نشان می‌داد که او می‌خواهد مستقل عمل کند. به این ترتیب، نخستین حکومت ایرانی پس از اسلام به وجود آمد.

نیشابور؛ پایتختی پر رونق برای یک حکومت ایرانی

طاهریان شهر نیشابور را به عنوان پایتخت خود انتخاب کردند. یک پایتخت، مانند "دفتر مدیریت" یک شرکت بزرگ است. همه‌ی تصمیم‌های مهم در آنجا گرفته می‌شود. نیشابور در آن زمان، یکی از شهرهای بسیار مهم و پرجمعیت بود. بازارهای شلوغ، مسجدهای بزرگ و دانشمندانی که در آن زندگی می‌کردند، نشان از رونق این شهر داشت. طاهریان به ساخت قنات^۲ (کانال‌های آب زیرزمینی) و کاروانسرا^۳ (محل استراحت مسافران و تجار) اهمیت زیادی می‌دادند. این کارها دقیقاً مانند این است که امروزه برای یک شهر، جاده‌های خوب و سیستم آب‌رسانی مطمئن بسازیم تا مردم راحت زندگی کنند و به آسانی بتوانند کالاهای خود را به راحتی جابه‌جا کنند.

چرا از بین رفتن طاهریان یک درس مهم تاریخی است؟

حکومت طاهریان برای حدود ۵۰ سال دوام آورد. اما سرانجام، آنها نیز مانند یک دیوار که اگر پایه‌هایش سست شود فرو می‌ریزد، از بین رفتند. دو دلیل اصلی برای این اتفاق وجود داشت: اول اینکه فرمانروایان بعدی طاهری، ضعیف‌تر شده بودند. دوم و مهم‌تر، اینکه یک سردار ایرانی به نام یعقوب لیث صفاری در سیستان قیام کرد و به قدرت رسید. او که خود را وارث راستین حکومت ایرانی می‌دانست، به نیشابور حمله کرد و آخرین امیر طاهری را شکست داد. این واقعه در سال ۲۵۹ هجری قمری رخ داد. این اتفاق به ما یادآوری می‌کند که برای حفظ یک کشور یا یک سیستم، همیشه نیاز به قدرتمندی و هوشیاری است.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

^۱طاهر بن حسین (Tahir ibn Husayn): بنیانگذار سلسله طاهریان. لقب او "ذوالیمینین" بود.
^۲قنات (Qanat): یک سیستم آبیاری باستانی که برای انتقال آب از سفره‌های زیرزمینی به سطح زمین استفاده می‌شود.
^۳کاروانسرا (Caravanserai): یک ساختمان بزرگ با حیاط مرکزی که در مسیرهای تجاری برای استراحت و تأمین آذوقه کاروان‌ها ساخته می‌شد.