ذوزنقه: شکلی جالب با دو ضلع موازی
ذوزنقه چیست؟
ذوزنقه یک شکل چهارضلعی است که فقط دو ضلع آن با هم موازی[1] هستند. به این دو ضلع موازی، قاعدههای ذوزنقه میگوییم. دو ضلع دیگر، که لزوماً با هم موازی نیستند، ساقهای ذوزنقه نام دارند. فاصلهی بین دو قاعده را نیز ارتفاع مینامند. درست مثل یک نردبان که دو طرف آن موازی است و پلههایش بین این دو طرف قرار گرفتهاند.
انواع مختلف ذوزنقه
ذوزنقهها بسته به اندازهی ساقها و زاویههایشان، انواع مختلفی دارند. در جدول زیر با سه نوع اصلی آن آشنا میشویم:
| نوع ذوزنقه | ویژگیها | مثال |
|---|---|---|
| ذوزنقه متساویالساقین[2] | دو ساق آن با هم برابر هستند. | سقفهای شیروانی برخی خانهها |
| ذوزنقه قائمالزاویه[3] | دو زاویهی قائمه (90 درجه) دارد. | کنارهی یک کتاب که به صورت کج برش خورده |
| ذوزنقه مختلفالاضلاع | هیچ یک از ویژگیهای بالا را ندارد. | یک کاغذ که به شکل نامنظم تا شده |
چگونه مساحت ذوزنقه را حساب کنیم؟
برای محاسبهی مساحت ذوزنقه، یک فرمول جادویی وجود دارد. کافی است مجموع دو قاعده را در ارتفاع ضرب کرده و سپس حاصل را بر 2 تقسیم کنید.
در این فرمول:
- A مساحت است.
- a و b طول دو قاعده هستند.
- h ارتفاع است.
مثال: فرض کنید یک زمین بازی به شکل ذوزنقه داریم. قاعدهی بزرگ آن 10 متر و قاعدهی کوچک آن 6 متر است. فاصلهی بین این دو قاعده (ارتفاع) نیز 4 متر میباشد. مساحت این زمین چقدر است؟
$ A = \frac{(10 + 6) \times 4}{2} = \frac{16 \times 4}{2} = \frac{64}{2} = 32 $
پس مساحت زمین 32 متر مربع است.
ذوزنقه در زندگی روزمره
شاید فکر کنید ذوزنقه یک شکل کاملاً درسی است، اما آن را همهجا میتوانید ببینید! سطل زبالههایی که دهانهی بالایی آنها از کف بزرگتر است، یک ذوزنقه هستند. گوشهی برخی میزها یا پلهای عابرپیاده نیز اغلب به شکل ذوزنقه ساخته میشوند. حتی سری برخی آچارها هم ذوزنقهای است تا در دست راحتتر بچرخد. دفعهی بعد که اطرافتان را نگاه میکنید، به دنبال این شکل جالب بگردید!
سوالات رایج درباره ذوزنقه
بله! چون مربع و مستطیل هم دو ضلع موازی دارند (در واقع هر چهار ضلعشان دو به دو موازی هستند). پس میتوان گفت هر مربع یا مستطیلی یک ذوزنقهی خاص است.
در لوزی، همهی چهار ضلع با هم برابرند. اما در ذوزنقه فقط دو ضلع (یعنی دو قاعده) با هم موازی هستند و لزومی ندارد همهی اضلاع برابر باشند.
یادگیری این فرمول به ما کمک میکند مساحت بسیاری از سطوحی را که در معماری، طراحی و حتی طبیعت میبینیم، محاسبه کنیم. مثلاً برای محاسبهی مقدار رنگ مورد نیاز برای رنگآمیزی یک دیوار ذوزنقهای.
پاورقی
[1]موازی (Parallel): به خطوطی گفته میشود که در یک صفحه قرار دارند و هرگز یکدیگر را قطع نمیکنند.
[2]ذوزنقه متساویالساقین (Isosceles Trapezoid): ذوزنقهای که دو ساق (ضلع غیرموازی) آن با هم برابر باشند.
[3]ذوزنقه قائمالزاویه (Right Trapezoid): ذوزنقهای که دو زاویهی مجاور به یک قاعده در آن قائمه (۹۰ درجه) باشند.