حرف شمسی: راز خواندن نشدن «ال»
حروف شمسی چه هستند؟
در زبان فارسی و عربی، وقتی «ال» به ابتدای بعضی اسم‌ها می‌آید، لامِ آن خوانده نمی‌شود و با حرف بعدی ادغام می‌شود. به این حروف، حروف شمسی1 می‌گویند. این اسم از کلمه‌ی «الشمس» گرفته شده است که در آن «ل» خوانده نمی‌شود و به جای «ال-شمس» می‌گوییم «اَش‑شمس».
این اتفاق مثل وقتی است که دو تا دوست با هم بازی می‌کنند و یکی در دیگری قایم می‌شود! لامِ «ال» در حرف بعدی قایم می‌شود و صدا فقط از حرف بعدی شنیده می‌شود.
| حرف شمسی | مثال | تلفظ درست |
|---|---|---|
| ش | الشمس | اَش‑شمس |
| س | السَّماء | اَس‑َّسماء |
| ت | التِّین | اَت‑ِّتین |
| ن | النَّجم | اَن‑َّنجم |
| ل | اللَّیل | اَل‑َّلیل |
چگونه حروف شمسی را در زندگی روزمره ببینیم؟
فکر کن می‌خواهی اسم یک فروشگاه جدید را بخوانی. اگر اسمش «الشیرازی» باشد، آیا می‌گویی «ال-شیرازی»؟ نه! چون «ش» از حروف شمسی است، درست آن «اَش‑شیرازی» است. این را در اسم مکان‌ها، کتاب‌ها یا حتی وقتی قرآن می‌خوانی زیاد می‌بینی.
مثال دیگر: اگر با دوستت درباره‌ی روز التَّاسیس (روز تأسیس یک مدرسه) حرف بزنی، باید بگویی «اَت‑َّتاسیس». اینطوری مثل یک حرفه‌ای به نظر می‌رسی!
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاسخ: خیر. فقط 14 حرف خاص شمسی هستند. بقیه‌ی حروف، «حروف قمری»2 نام دارند و در آن‌ها «ل» خوانده می‌شود، مثل «القَمَر» که می‌گوییم «ال-قمر».
پاسخ: معنای کلمه عوض نمی‌شود، اما تلفظت طبیعی به نظر نمی‌رسد. مثل این می‌ماند که بگویی «میـِرسم» به جای «می‌رسم». با تمرین می‌توانی درست آن را یاد بگیری.
پاسخ: چون اولین و معروف‌ترین مثال برای این حروف، کلمه‌ی «الشمس» (به معنای خورشید) است. همانطور که خورشید نورانی است، این حروف هم باعث می‌شوند «ل» دیده نشود!
پاورقی
1حروف شمسی (Solar Letters): به حروفی گفته می‌شود که هنگام ملاقات با «ال» تعریف، لام آن تلفظ نمی‌شود.
2حروف قمری (Lunar Letters): به حروفی گفته می‌شود که هنگام ملاقات با «ال» تعریف، لام آن تلفظ می‌شود.