گویچه سفید (گلبول سفید) چیست؟
سربازان نامرئی بدن ما
بدن انسان مانند یک شهر بزرگ و پرجنب‌وجوش است. برای محافظت از این شهر در برابر دشمنان خارجی مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها، به یک سیستم دفاعی قدرتمند نیاز دارد. اینجاست که گویچه‌های سفید1 وارد عمل می‌شوند. آن‌ها سربازان کوچک و بسیار مهمی هستند که در خون شناورند و دائماً در حال گشت‌زنی هستند تا هرگونه مهاجم خطرناکی را پیدا کرده و از بین ببرند.
برخلاف گویچه‌های قرمز که رنگ قرمز خون را ایجاد می‌کنند، گویچه‌های سفید بی‌رنگ هستند. تعداد آن‌ها در خون سالم کمتر از گویچه‌های قرمز است. در یک فرد سالم، در هر 1 میکرولیتر خون، بین 4,000 تا 11,000 گویچه سفید وجود دارد.
انواع مختلف گلبول های سفید و وظایف آن‌ها
گویچه‌های سفید همه شبیه به هم نیستند. آن‌ها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هرکدام وظیفه خاصی در سیستم دفاعی بدن بر عهده دارند. درست مانند یک ارتش واقعی که واحدهای مختلفی مانند پیاده‌نظام، اطلاعاتی و مهندسی دارد.
| نام گویچه سفید | نقش اصلی در بدن | مثال کاربردی |
|---|---|---|
| نوتروفیل2 | اولین پاسخ‌دهنده به عفونت؛ باکتری‌ها را می‌خورد و از بین می‌برد. | مانند سربازان خط مقدم که وقتی یک باکتری وارد زخم می‌شود، به سرعت به سمت آن حمله‌ور می‌شوند. |
| لنفوسیت3 | ساخت پادتن4 برای خنثی کردن مهاجمان و به خاطر سپردن آن‌ها برای آینده. | مانند واحد اطلاعاتی که برای هر دشمن یک پرونده ویژه تهیه می‌کند تا در صورت حمله مجدد، سریع‌تر عمل کند. |
| مونوسیت5 | تبدیل به ماکروفاژ6 در بافت‌ها و بلعیدن میکروب‌ها و سلول‌های مرده. | مانند خدمه نظافتچی که پس از پایان جنگ، بقایای سلول‌های آسیب‌دیده و مهاجمان مرده را پاک‌سازی می‌کنند. |
| ائوزینوفیل7 | مبارزه با انگل‌های بزرگ و نقش در واکنش‌های آلرژیک. | مانند واحد تخصصی که برای مقابله با دشمنان بسیار بزرگ (کرم‌های انگلی) آموزش دیده است. |
| بازوفیل8 | ترشح موادی مانند هیستامین9 در هنگام واکنش آلرژیک یا التهاب. | مانند واحد شیمیایی که با آزاد کردن سیگنال‌های شیمیایی، سایر سربازان را به منطقه نبرد هشدار می‌دهد. |
نحوه مبارزه گلبول های سفید با بیماری ها
وقتی یک میکروب مانند یک باکتری سرماخوردگی وارد بدن می‌شود، گویچه‌های سفید بلافاصله متوجه حضور آن می‌شوند. فرآیند مبارزه آن‌ها را می‌توان به چند مرحله تقسیم کرد:
۱. شناسایی:اول، گویچه‌های سفید باید دشمن را پیدا کنند. آن‌ها می‌توانند مواد شیمیایی خاصی را که توسط باکتری‌ها یا سلول‌های آسیب‌دیده آزاد می‌شود، حس کنند و به سمت منبع مشکل حرکت کنند. به این کار شیمی‌ترینی10 می‌گویند.
۲. حمله: پس از پیدا کردن دشمن، نوبت به نابودی آن میرسد. نوتروفیل‌ها و مونوسیت‌ها (پس از تبدیل به ماکروفاژ) می‌توانند مهاجمان را ببلعند و با آنزیم‌های قدرتمند خود آن‌ها را هضم کنند. این فرآیند فاگوسیتوز11 نام دارد.
۳. تولید پادتن: لنفوسیت‌ها پادتن تولید می‌کنند. پادتن‌ها مانند کلیدهای بسیار خاصی هستند که فقط به قفل‌های روی سطح یک میکروب خاص می‌خورند. وقتی یک پادتن به میکروب می‌چسبد، آن را برای بلعیده شدن توسط سایر گویچه‌های سفید علامت‌گذاری می‌کند.
۴. ایجاد حافظه: پس از شکست یک بیماری، برخی از لنفوسیت‌ها به عنوان سلول‌های حافظه در بدن باقی می‌مانند. اگر همان میکروب دوباره حمله کند، این سلول‌های حافظه سریع‌تر و قوی‌تر پاسخ می‌دهند و از بیمار شدن مجدد شما جلوگیری می‌کنند. این اساس کار واکسن است.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
خیر. تعداد طبیعی گویچه‌های سفید بین 4,000 تا 11,000 در هر میکرولیتر خون است. تعداد خیلی کم (لکوپنی12) بدن را در برابر عفونت‌ها ضعیف می‌کند. اما تعداد خیلی زیاد (لکوسیتوز13) نیز می‌تواند نشان‌دهنده یک عفونت جدی، التهاب یا حتی بیماری‌های خاص مانند لوسمی (سرطان خون) باشد.
پزشکان با بررسی تعداد گویچه‌های سفید در آزمایش خون (CBC14) می‌توانند سرنخ‌های مهمی درباره وضعیت سلامت بدن به دست آورند. اگر تعداد آن‌ها بالا باشد، ممکن است نشان‌دهنده وجود یک عفونت فعال در بدن باشد. اگر پایین باشد، ممکن است سیستم ایمنی ضعیف شده باشد.
بله، گاهی اوقات سیستم ایمنی به اشتباه به سلول‌ها و بافت‌های سالم بدن حمله می‌کند. به این حالت بیماری خودایمنی می‌گویند. برای مثال، در بیماری دیابت نوع ۱، گویچه‌های سفید به سلول‌های تولیدکننده انسولین در لوزالمعده حمله می‌کنند و آن‌ها را از بین می‌برند.
پاورقی
1گویچه سفید (گلبول سفید): White Blood Cell (WBC) or Leukocyte - سلول‌های دفاعی موجود در خون.
2نوتروفیل: Neutrophil - نوعی گلبول سفید که به سرعت به محل عفونت رفته و باکتری‌ها را از بین می‌برد.
3لنفوسیت: Lymphocyte - نوعی گلبول سفید مسئول تولید پادتن و ایجاد ایمنی طولانی‌مدت.
4پادتن: Antibody - پروتئینی که توسط لنفوسیت‌ها ساخته شده و به مواد خارجی (مانند میکروب‌ها) می‌چسبد.
5مونوسیت: Monocyte - نوعی گلبول سفید که به بافت‌ها رفته و به ماکروفاژ تبدیل می‌شود.
6ماکروفاژ: Macrophage - سلول بیگانه‌خوار بزرگ که میکروب‌ها و بقایای سلولی را بلعیده و از بین می‌برد.
7ائوزینوفیل: Eosinophil - نوعی گلبول سفید که در مبارزه با انگل‌ها و واکنش‌های آلرژیک نقش دارد.
8بازوفیل: Basophil - نوعی گلبول سفید که در واکنش‌های آلرژیک با آزاد کردن هیستامین نقش دارد.
9هیستامین: Histamine - ماده‌ای شیمیایی که در واکنش‌های آلرژیک و التهاب آزاد می‌شود.
10شیمی‌ترینی: Chemotaxis - حرکت سلول‌ها در پاسخ به یک محرک شیمیایی (مثلاً حرکت گلبول‌های سفید به سمت میکروب).
11فاگوسیتوز: Phagocytosis - فرآیند بلعیدن و هضم ذرات خارجی یا میکروب‌ها توسط یک سلول.
12لکوپنی: Leukopenia - کاهش غیرطبیعی تعداد گلبول‌های سفید خون.
13لکوسیتوز: Leukocytosis - افزایش غیرطبیعی تعداد گلبول‌های سفید خون.
14CBC: Complete Blood Count (شمارش کامل خون) - آزمایش رایجی که تعداد و انواع سلول‌های خون را اندازه‌گیری می‌کند.