سدهای دفاعی بدن: سپرهای نامرئی ما
انواع سدهای دفاعی بدن
بدن ما چندین لایهٔ دفاعی قدرتمند دارد. این سدها به دو دستهٔ کلی تقسیم می‌شوند: سدهای دفاعی عمومی۲ که همیشه حاضر و آماده هستند و سدهای دفاعی اختصاصی۳ که برای مبارزه با یک مهاجم خاص آموزش می‌بینند.
| نام سد دفاعی | نوع دفاع | توضیح و مثال |
|---|---|---|
| پوست | عمومی | مانند یک دیوار بلند و محکم است که از ورود میکروب‌ها جلوگیری می‌کند. اگر دستتان زخم شود، این دیوار شکسته می‌شود. |
| مخاط و مژک‌ها | عمومی | مخاط در بینی و گلو مانند تلهٔ چسبناکی است که گرد و غبار و میکروب‌ها را به دام می‌اندازد. مژک‌ها۴ هم مانند جاروبرقی کوچکی این مواد را به بیرون هدایت می‌کنند. |
| گلبول‌های سفید | عمومی و اختصاصی | مانند سربازان بدن هستند. بعضی از آن‌ها (مانند ماکروفاژ۵) به طور عمومی هر مهاجمی را می‌خورند و بعضی دیگر (مانند لنفوسیت۶) فقط به یک نوع ویروس خاص حمله می‌کنند. |
| آنتی‌بادی‌ها | اختصاصی | مانند کلیدهای اختصاصی هستند که فقط قفل یک مهاجم خاص را می‌زنند و آن را از کار می‌اندازند. بعد از بهبودی از یک بیماری مانند آبله مرغان، این کلیدها در بدن ذخیره می‌شوند. |
نبرد بدن با یک سرماخوردگی ساده
وقتی ویروس سرماخوردگی وارد بینی شما می‌شود، ماجرای جالبی شروع می‌شود. ابتدا، مخاط بینی سعی می‌کند آن را به دام بیندازد. اگر ویروس از این سد گذر کند، به سلول‌های پشت حلق می‌چسبد و شروع به تکثیر می‌کند. در این مرحله است که شما ممکن است احساس خراشیدگی در گلو کنید. بدن بلافاصله گلبول‌های سفید را به منطقهٔ مورد حمله می‌فرستد. این گلبول‌ها شروع به بلعیدن ویروس‌ها می‌کنند. همزمان، بدن موادی به نام پیروژن۷ تولید می‌کند که باعث تب می‌شود. تب کردن یک تاکتیک دفاعی هوشمندانه است زیرا بسیاری از میکروب‌ها در دمای بالا نمی‌توانند به خوبی زنده بمانند و تکثیر شوند.
مثلاً وقتی برای اولین بار به بیماری اوریون۸ مبتلا می‌شوید، بدن شما زمان می‌برد تا آنتی‌بادی مخصوص این ویروس را تولید کند و شما بیمار می‌شوید. اما اگر سال بعد دوباره در معرض این ویروس قرار بگیرید، بدن شما بلافاصله آنتی‌بادی‌های از قبل ساخته شده را به کار می‌گیرد و شما دیگر بیمار نمی‌شوید. به این حالت ایمنی اکتسابی۹ می‌گویند. واکسن‌ها نیز با استفاده از همین مکانیسم کار می‌کنند؛ آن‌ها بدن را با یک شکل ضعیف‌شده یا بخشی از میکروب آشنا می‌کنند تا بدون بیمار کردن شما، آنتی‌بادی ساخته شود.
چگونه به سدهای دفاعی بدن خود کمک کنیم؟
شما می‌توانید با کارهای ساده‌ای، سربازان بدن خود را تقویت کنید. خوردن غذای سالم، به ویژه میوه‌ها و سبزیجات رنگی که حاوی ویتامین هستند، سوخت مورد نیاز گلبول‌های سفید را تأمین می‌کند. نوشیدن آب کافی نیز به مخاط بدن کمک می‌کند تا راحت‌تر میکروب‌ها را به دام بیندازد. خواب کافی هم بسیار مهم است زیرا بدن در هنگام خواب مولکول‌های مهمی برای مبارزه با بیماری تولید می‌کند. شستن مرتب دست‌ها نیز یکی از بهترین راه‌ها برای کاهش تعداد میکروب‌هایی است که سعی می‌کنند به قلعهٔ بدن شما نفوذ کنند.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
پاورقی
۱ سیستم ایمنی (Immune System)
۲ دفاع عمومی (Innate Immunity)
۳ دفاع اختصاصی (Adaptive Immunity)
۴ مژک‌ها (Cilia)
۵ ماکروفاژ (Macrophage)
۶ لنفوسیت (Lymphocyte)
۷ پیروژن (Pyrogen)
۸ اوریون (Mumps)
۹ ایمنی اکتسابی (Acquired Immunity)