انقراض یک گونه یعنی چه؟
انقراض چیست و چگونه اتفاق می‌افتد؟
فرض کنید یک باغ وحش بزرگ دارید که در آن حیوانات زیادی زندگی می‌کنند. اگر یک گونهٔ خاص، مثلاً ببر، آنقدر کم شود که دیگر هیچ ببری در این باغ وحش یا در هیچ جای دنیا وجود نداشته باشد، می‌گوییم ببر منقرض شده است. انقراض یعنی نابودی کامل یک نوع خاص از موجودات زنده. این اتفاق معمولاً به آرامی و در طول زمان رخ می‌دهد.
دلایل مختلفی برای انقراض وجود دارد. برخی از این دلایل طبیعی هستند، مانند تغییرات آب‌وهوایی یا برخورد یک شهاب‌سنگ بزرگ به زمین که باعث انقراض دایناسورها شد. اما امروزه، فعالیت‌های انسان مهم‌ترین دلیل انقراض گونه‌هاست. برای مثال، وقتی جنگل‌ها را قطع می‌کنیم یا آب رودخانه‌ها را آلوده می‌سازیم، خانه و غذای بسیاری از حیوانات و گیاهان از بین می‌رود.
گونه‌های مختلف در برابر انقراض
همهٔ گونه‌ها به یک اندازه در خطر نیستند. دانشمندان برای طبقه‌بندی میزان خطر انقراض، از گروه‌های مختلفی استفاده می‌کنند. این طبقه‌بندی به ما کمک می‌کند تا بدانیم کدام حیوانات و گیاهان بیشتر به کمک ما نیاز دارند.
| وضعیت | معنی | مثال |
|---|---|---|
| کمترین نگرانی | جمعیت این گونه زیاد و پایدار است. | گنجشک، سگ |
| آسیب‌پذیر | در معرض خطر انقراض در آینده‌ای نه‌چندان دور. | فیل آفریقایی |
| در معرض خطر | خطر نابودی بسیار بالاست. | ببر سیبری |
| به شدت در معرض خطر | در آستانهٔ انقراض کامل. | کرگدن جاوه‌ای |
| منقرض شده در طبیعت | فقط در اسارت (مثل باغ وحش) زندگی می‌کنند. | ببر تاسمانی (نمونهٔ تاریخی) |
یک مثال عینی: داستان ببر مازندران
ببر مازندران۴ روزگاری در جنگل‌های شمال ایران زندگی می‌کرد. این گربه‌سان بزرگ و زیبا به دلیل شکار بی‌رویه و از دست دادن خانه‌اش (جنگل‌ها)، کمکم ناپدید شد. دانشمندان می‌گویند آخرین ببر مازندران در حدود 50 سال پیش دیده شده است. این یک مثال غم‌انگیز و واقعی از انقراض یک گونه به دست انسان است. وقتی یک شکارچی بزرگ مثل ببر از بین می‌رود، تعداد گیاهخواران (مانند گوزن) ممکن است خیلی زیاد شود و این خود باعث آسیب به جنگل می‌شود. این موضوع اهمیت هر گونه در زنجیرهٔ غذایی۵ را نشان می‌دهد.
اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم
خیر. انقراض می‌تواند برای هر گونه‌ای، از کوچکترین حشره تا بزرگترین نهنگ، رخ دهد. حتی نابودی یک نوع قارچ یا گیاه خاص نیز یک انقراض به حساب می‌آید و می‌تواند بر کل اکوسیستم تأثیر بگذارد.
با فناوری پیشرفته‌ای مانند شبیه‌سازی، این ایده مطرح شده است، اما در عمل بسیار سخت و تقریباً غیرممکن است. زیرا ما به DNA۶ سالم و کامل آن جانور و همچنین محیط طبیعی و رفتارهای اجتماعی آن نیاز داریم. بهترین راه، پیشگیری از انقراض است.
شما هم می‌توانید یک قهرمان حفاظت از محیط زیست باشید! با صرفه‌جویی در آب و برق، بازیافت کاغذ و پلاستیک، و یادگیری و گفتگو دربارهٔ گونه‌های در خطر با خانواده و دوستانتان، نقش مهمی ایفا کنید. حتی کاشتن یک گل می‌تواند به حشرات مفید کمک کند.
پاورقی
۱ انقراض (Extinction)
۲ گونه‌های در معرض خطر (Endangered Species)
۳ تنوع زیستی (Biodiversity)
۴ ببر مازندران (Caspian Tiger)
۵ زنجیرهٔ غذایی (Food Chain)
۶ DNA: مادهٔ وراثتی موجودات زنده (Deoxyribonucleic Acid)