کلروفیل چیست؟

سبزینه (کلروفیل)^[1]: رنگدانه‌ی جادویی گیاهان

سبزینه چیست و کجاست؟

تصور کنید گیاهان یک آشپزخانه‌ی کوچک داخل خودشان دارند. سبزینه مانند سرآشپز اصلی این آشپزخانه است. این ماده یک رنگدانه^[2] است، یعنی مولکولی که رنگ خاصی دارد و در سلول‌های گیاهان، داخل بخش‌های کوچکی به نام کلروپلاست^[3] قرار گرفته است. دلیل اصلی سبز بودن برگ درختان و چمن‌ها وجود همین سبزینه است.

کارخانه‌ی غذاسازی گیاهان: فتوسنتز

مهم‌ترین کار سبزینه، کمک به فرآیند فتوسنتز^[4] است. فتوسنتز مانند یک دستور پخت جادویی است که گیاهان با استفاده از آن، غذای خود را می‌سازند.

در این فرآیند، سبزینه نور خورشید را جذب می‌کند و مانند یک پنل خورشیدی طبیعی عمل می‌نماید. این انرژی جذب شده، واکنش‌های شیمیایی لازم برای ترکیب آب و دی‌اکسید کربن و تولید قند و اکسیژن را ممکن می‌سازد. فرمول ساده‌شده‌ی این فرآیند به صورت زیر است:

چرا سبز؟ رازی که نور خورشید فاش کرد

نور خورشید به رنگ سفید دیده می‌شود، اما در واقع از رنگ‌های مختلفی (مانند رنگین‌کمان) تشکیل شده است. سبینه بیشتر نورهای سبز را منعکس می‌کند و به همین دلیل است که برگ‌ها به رنگ سبز دیده می‌شوند. در عوض، این ماده نورهای قرمز و آبی را به خوبی جذب می‌کند تا انرژی مورد نیاز برای فتوسنتز را تأمین نماید.

سبزینه فقط در گیاهان سبز نیست!

آیا تا به حال به رنگ قرمز یا بنفش بعضی از برگ‌ها یا کلم‌ها دقت کرده‌اید؟ این گیاهان نیز سبزینه دارند، اما رنگدانه‌های دیگری (مانند آنتوسیانین^[6]) نیز در آن‌ها وجود دارد که رنگ سبز را پنهان می‌کند. حتی جلبک‌های قهوه‌ای و قرمز نیز انواع دیگری از رنگدانه‌ها را برای جذب نور در اعماق آب دارند، اما باز هم معمولاً سبزینه در آن‌ها وجود دارد.

سبزینه در زندگی ما: از غذا تا سلامت

اهمیت سبزینه فراتر از گیاهان است. تمام غذایی که می‌خوریم و هوای تازه‌ای که تنفس می‌کنیم، به طور مستقیم یا غیرمستقیم حاصل کار سبزینه است. وقتی یک سیب می‌خورید یا نان می‌خورید، در واقع انرژی ذخیره‌شده از فتوسنتز را دریافت می‌کنید. حتی گوشت حیواناتی که می‌خوریم، به گیاهانی وابسته است که آن حیوانات خورده‌اند.

انسان‌ها از سبزینه به شکل مکمل‌های غذایی نیز استفاده می‌کنند. بسیاری معتقدند این ماده برای بدن مفید است و به آن "خون گیاهان" می‌گویند، زیرا ساختار مولکولی آن بسیار شبیه به هموگلوبین^[7] (مولکول حمل‌کننده‌ی اکسیژن در خون انسان) است، با این تفاوت که مرکز مولکول هموگلوبین آهن و مرکز مولکول سبزینه منیزیم است.

سوالات متداول درباره سبزینه

پاورقی

[1] کلروفیل (Chlorophyll): معادل انگلیسی "سبزینه".
[2] رنگدانه (Pigment): ماده‌ای که رنگ خاصی دارد و نورهای خاصی را جذب یا منعکس می‌کند.
[3] کلروپلاست (Chloroplast): اندامک‌های داخل سلول گیاهی که فرآیند فتوسنتز در آن‌ها انجام می‌شود.
[4] فتوسنتز (Photosynthesis): فرآیند ساخت غذا در گیاهان با استفاده از انرژی نور.
[5] گلوکز (Glucose): یک نوع قند ساده که محصول اصلی فتوسنتز و منبع انرژی برای موجودات زنده است.
[6] آنتوسیانین (Anthocyanin): یک رنگدانه‌ی گیاهی که رنگ‌های قرمز، بنفش و آبی را ایجاد می‌کند.
[7] هموگلوبین (Hemoglobin): پروتئینی در گلبول‌های قرمز خون که مسئول حمل اکسیژن است.