مقاسه‌ی یاخته‌ی گیاهی و یاخته‌ی جانوری

مقایسه‌ی یاخته‌ی گیاهی و جانوری: دنیای شگفت‌انگیز درون موجودات زنده

یاخته چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟

همه‌ی موجودات زنده از واحدهای بسیار کوچکی به نام یاخته ساخته شده‌اند. این یاخته‌ها مانند آجرهای یک خانه هستند. بعضی موجودات، مانند باکتری، فقط یک یاخته دارند، اما گیاهان و جانوران از میلیون‌ها یاخته‌ی مختلف تشکیل شده‌اند. کار اصلی یاخته‌ها این است که به موجود زنده زندگی می‌بخشند: آن‌ها غذا را به انرژی تبدیل می‌کنند، رشد می‌کنند و تولیدمثل می‌کنند.

برای مثال، فکر کنید که یک درخت بلند چگونه رشد می‌کند. این رشد به خاطر تقسیم و بزرگ شدن یاخته‌های درون آن است. یا وقتی زخم شما بهبود پیدا می‌کند، این یاخته‌های شما هستند که در حال ترمیم پوست هستند.

اجزای مشترک در هر دو یاخته

یاخته‌های گیاهی و جانوری، با وجود تفاوت‌های زیاد، چند بخش مهم و مشترک دارند که بدون آن‌ها نمی‌توانند زنده بمانند. این بخش‌های اصلی عبارتند از:

تفاوت‌های بزرگ: چه چیزی یاخته گیاهی را خاص می‌کند؟

یاخته‌های گیاهی سه جزء بسیار مهم دارند که در یاخته‌های جانوری وجود ندارند. این اجزا به گیاهان کمک می‌کنند که غذای خود را بسازند، شکل ثابتی داشته باشند و مواد اضافی را ذخیره کنند.

دیواره‌ی یاخته‌ای مانند یک اسکلت خارجی سفت است که از یاخته محافظت می‌کند و به گیاه کمک می‌کند تا راست بایستد. به همین دلیل است که یک درخت می‌تواند قد بلندی داشته باشد. کلروپلاست ها اجزای سبز رنگی هستند که به گیاه اجازه می‌دهند فتوسنتز¹⁰ انجام دهد. در فتوسنتز، گیاه با استفاده از نور خورشید، آب و دی‌اکسید کربن، برای خودش غذا می‌سازد. معادله‌ی ساده‌ی آن به این شکل است:

واکوئل هم یک کیسه‌ی بزرگ است که در یاخته‌ی گیاهی آب، مواد غذایی و حتی مواد زائد را ذخیره می‌کند. وقتی یک گیاه پژمرده می‌شود، به این دلیل است که آب درون واکوئل‌هایش را از دست داده است.

یاخته‌ها در زندگی روزمره ما

شما هر روز نتایج کار یاخته‌ها را می‌بینید و از آن استفاده می‌کنید. وقتی نان می‌خورید، گندم آن توسط یاخته‌های گیاهی پرورش یافته است. وقتی روی چمن راه می‌روید، آن فرش سبز زیبا، مجموعه‌ای از میلیون‌ها یاخته‌ی گیاهی است که هر کدام در حال فتوسنتز هستند و هوای تازه تولید می‌کنند.

حتی چوب میز و صندلی‌های شما نیز از دیواره‌ی یاخته‌ای سفت و محکم یاخته‌های درختان ساخته شده است. از طرف دیگر، وقتی ماهیچه‌ی دست شما بعد از دویدن درد می‌گیرد، این یاخته‌های ماهیچه‌ای شما هستند که خسته شده‌اند و نیاز به استراحت و اکسیژن بیشتر دارند.

اشتباهات رایج و پرسش‌های مهم

پاورقی

¹ یاخته (Cell): کوچکترین واحد زنده که همه‌ی موجودات زنده از آن ساخته شده‌اند.

² دیواره‌ی یاخته‌ای (Cell Wall): لایه‌ای سفت و سخت در اطراف یاخته‌های گیاهی که از آن محافظت می‌کند.

³ کلروپلاست (Chloroplast): اندامکی در یاخته‌ی گیاهی که فرآیند فتوسنتز را انجام می‌دهد.

⁴ واکوئل (Vacuole): کیسه‌ای درون یاخته برای ذخیره‌ی آب و مواد مختلف.

⁵ میکروسکوپ (Microscope): وسیله‌ای برای دیدن اجسام بسیار ریز.

⁶ غشای یاخته‌ای (Cell Membrane): پوسته‌ی نازک اطراف یاخته که ورود و خروج مواد را کنترل می‌کند.

⁷ هسته (Nucleus): مرکز کنترل یاخته که اطلاعات وراثتی (DNA) در آن قرار دارد.

⁸ سیتوپلاسم (Cytoplasm): ماده‌ی ژله‌مانند درون یاخته که اندامک‌ها در آن شناورند.

⁹ میتوکندری (Mitochondria): اندامکی که انرژی را برای یاخته تولید می‌کند.

¹⁰ فتوسنتز (Photosynthesis): فرآیند ساخت غذا در گیاهان با استفاده از نور خورشید.

¹¹ تنفس (Respiration): فرآیند شکستن غذا برای آزاد کردن انرژی در یاخته.